Т?УЕЛСІЗДІК- ЕЛ МА?ТАНЫШЫ
?уанды? М?лдір Са?ынды??ызы
?ОЖ: 94(574)
«…Уа?ыт ?ар?ыны зымыран. К?ні кеше ?ткен сия?ты уа?и?алар б?гінде тарих беттеріне айналып та ?лгерді. Б?л жа?а мемлекет пен жа?а ?о?амны? д?ниеге келуіні? азапты тол?а??а толы, сонымен бірге ?аламат с?ті еді. Сол с?т ?лі ая?тал?ан жо?, біра? е? ?иын белестерден аса білдік. Е? ?иын жылдар д?л ?азір артымызда ?алды, сонды?тан да мен елімізді? е?сесі биіктей беретініне сенемін.» ( Н.Назарбаев).
Бостанды? пен те?дік, егемендік пен т?уелсіз ел болу ?шін ?аза? хал?ы к?птеген ?анды о?и?аларды бастан кешірді. Е? бірінші,Ресей империясыны? боданында 260 жылдай уа?ыт, ал одан со? КСРО –ны? ?оластында болды. Олар ?аза? хал?ыны? арасына іріткі салып, тіліміз бен дінімізге, ?лтты? салт-д?ст?рімізге барынша ?з кесірлерін тигізуге тырысты.Сонау ?асырлар ?ойнауыны? ?атпар-?атпар белесінен бай?аса?, ежелден–а? ру-тайпаларымызды? ?з жерін жау?а о?айлы?пен бере ?ойма?ан,жауына ?атал, досына адал, шыбын жанын ш?берекке т?йіп, сада? ?стап ?ол к?шіне сеніп, найзаны? ?шына ?кі та??ан ?лдары мен ?ыздарыны? жауынгерлік ?лгісі бізге аманат болып жеткен. «Тар ?олты?тан о? тисе, тартып алар ?арындас» — деп ?ыздар?а сеніммен ар?а с?йеген де, шашын т?бесіне т?йіп жау?а шап?ан батыр ?ыздарды? ?аза?та болуы бізді зор ма?таныш?а б?лейді. Ал,1986 жыл?ы Желто?сан о?и?асында ?аза? жастары Орталы? ала??а ?ысты? суы? к?нінде, желто?санны? ыз?арында м?з?а жан?ан алау болып лапылдап, «Мені? ?аза?станым» деп бас к?терген болатын. ?з еліні? т?уелсіздігін а?са?ан ?аза? жастары т?гелімен ала??а жиналды. Желто?сан о?и?асы ?аза?стан тарихында?ы естен кетпес аса ауыр ж?не ?ай?ылы беттерді? бірі. Желто?сан о?и?асыны? сана?ы бойынша 105 адам жазы?сыздан жазы?сыз жауап?а тартылып, 99 адам соттал?ан. ?.Рыс??лбеков, Л.Асанова,С.М?хаметжанова,Е.Сыпатаев сынды жас бозда?тарымыз м??гілікке к?з ж?мды [1]. Негізінен, Желто?сан о?и?асы 1979 жыл?ы А?молада?ы наразылы? тол?уынан кейін халы?ты? ?ал?ы?ан санасын оят?ан, ?з ойларын ашы? білдіруге тырыс?ан, е? ал?аш?ы демократия?а ?арсы жасал?ан ?адамны? бірі болды. Елбасымыз, айтпа?шы «Т?уелсіздік- тарихты? м??гіге б?ліп берген еншісі емес, халы?тарды? мамыражай ?мір с?руіне берілген кепілдік те емес: а??ал болма?анымыз абзал»,-деген болатын. Жаратушы иемізді? ?аза? хал?ына осыншама ке? жерді сый?а тарт?анын ?адірлейтін болса?,, ?ш?ан ??сты? ?анаты талатын осынау ?лан ?айыр Алтай мен Атырау аралы?ын ?з кезінде ата-бабаларымыз а? білекті? к?шімен, а? найзаны? ?шымен ?ор?ап келгенін де естен шы?арма?анымыз ж?н. Азатты? ?аза?ты? ежелгі арманы болып келді. Т?лкі б?ла? тарихты? ?аншама б?рылысында ел азатты?ы ?шін талай тарланны? та?ымында?ы тер кеппеді. Ат ?стінде ?ткен ?асырлар ?те к?п болды. ?аза?ты? со??ы ханы Кенесары азатты? ?шін к?ресте айры?ша ?ылыш сермеді. Ата дініміз ислам бол?анды?тан, м?сылманды? сабырлы?пен, ?стамдылы?пен со?ыс?ан Кенесары жауынгерлері ?уелі «Алла» деп, содан кейін «Абылай», «А?жолтай» деп, ?з ерлеріні? ?адірін ба?алай біліп, ?ран?а айналдыр?аны м?лім. ?руа?тарын ?ран ?ыл?анда ол есімдерге Алланы? ерекше н?ры т?скенін мойындап, сол ар?ылы сол кезде ?ажет рухани к?шті? ?серін сезінгендері де белгілі. Батырларын, елін с?йген ерлерін, а?ын-жырау ?нерпаздарын досты? –бірлікте ?стап, оларды ж?зге б?ліп жар?ан жо?. Жауын тор?айдай тоздырып, тарыдай шашып, ірімшіктей іріткен, ?о?а?дап ?о??ылда?ан ?о?анмен де, ?алы? ?ара ?ытаймен де, ормандай орыспен де тіл табыс?ан бабамызды? даналы?ыны? ар?асында, осы біз ?мір с?ріп отыр?ан аяулы Отан- ?аза?стан жері сол ата-бабаларымызды? бізге са?тап, ?ор?а?ан ке? байта? ?лы даламыз. Б?л жерді мекен еткен к?шпелілер мен отыры?шыларды? бір-бірімен шендескен ?лемі ?асырлар ?ойнауында талай-талай ?лыстар мен ?ла?аттарды д?ниеге ?келіп, м?дениеті мен діні жа??ыра т?леп, ?йгілі к?ре жолдарды? ?стінде саудасы ?ызып, Шы?ыс пен Батыс арасы т?тастанып жататын бол?ан[2]. Бізді? елімізді? жерінен Жерорта те?ізінен ?ытай?а дейін Еуразияны к?ктей ?тіп жат?ан «?лы Жібек жолыны?» керуендері то?ыс?ан кіндік Азияны басып ?тетін ?аза?станды? телімі бол?ан. Бізді? елімізді? таби?аты та??ажайып: м?нда аспанмен тілдескен м?зарт шы?дарды, т???иы?ы т?нжыра?ан ж?мба? к?лдерді, а? жал тол?ындары асау ар?ыма?тардай к?кке шапшы?ан шал?ар те?ізді, к?ні от шаш?ан ш?лейтті, арналы ?зен, ну орманды к?руге болады. Даласы дархан, топыра?ы ?асиетті, ?ойнауы ?азыналы екендігінде айта кеткен ж?н болар. ?азынаны? барлы?ы да ?аза? жеріні? топыра?ында т?нып жат?анын екіні? бірі айтпай- а? біледі. ?аза?стан Республикасы Еуразия ??рлы?ыны? т?кпірінде орналас?ан. О?ан Батыс Еуропаны? Франция, Португалия, Испания, Италия, Греция, Норвегия ж?не Финляндия мемлекеттері т?гелімен сыйып кетер еді. Міне, ?аза? даласы – ке? байта?! ?аза?стан жер к?лемі ж?нінен Ресей, ?ытай, А?Ш, Австралия мен ?ндістаннан кейінгі алтыншы орын алады. Сонды?ынан ?ой, к?мбір – к?мбір к?не к?й мен тол?ауы то?сан жырларымызда – «?шса ??сты? ?анаты талады, шап?ан атты? т?я?ы тозады, Атырауы – айшылы?, ?аратауы – к?ншілік,» - деп тол?а?ан [3]. Сонды?тан да Т?уелсіздік азатты? а?са?ан елді? т?пкі ма?саты орындалып, б?гінгі к?ні ?аза?стан Республикасыны? т?уелсіздігіне биыл?ы жылы 22 - жыл толып отыр. Бізді б?л к?нге дейін жеткізген ?мытылмас о?и?алар–елі ?шін бол?ан со?ыстар, ?лт-азатты? к?терілістер,?андай ауыртпалы?ты да к?тере білген, жасымайтын ас?а? жігерлі рухы, ?айтпайтын табандылы?ы-б?гінгі ?рпа??а ?шпес ?неге, ?лмес м?ра ретінде са?талуы тиіс. Б?л еркіндік с?йгіш патриотты? д?ст?р 16-желто?сан о?и?аларына дейін жал?асты. Б?л ?асиетті шежіре- б?гінгі буын ар?ылы келер ?рпа?ты? бойына жастайынан сі?ірілетін ба?а жетпес игілік. Осы ?негені, елжандылы?, отанс?йгіштік д?ст?рді жастарды? бойына дарыту, патриотты? рухта т?рбиелеу – б?гінгі та?да ?рбір ?аза?станды?ты? ?асиетті борышы екендігін ?мытпауы тиіс. Алла?а ш?кір ?азіргі уа?ытта ?аза?станны? т??ірегі т?гел, т?рт ??быласы те?. Ежелден еркіндік а?са?ан ата-бабаларымызды?, к?ні кеше Ке?ес ?кіметі кезінде т?уелсіздік жолында ??рбан бол?ан Алаш арыстарыны? асыл арманы шынды??а айналып, егеменді ел атанды?. К?гімізде к?к байра?ымыз желбіреп, ?н?ранымыз ?алы?тады, ?зімізді? ?лтты? т?л те?геміз ?олданыс?а енді. Т?уелсіздігімізді б?кіл д?ние ж?зі танып, Сарыар?аны? т?рінде, Еуразия атан?ан к?рі ??рлы?ты? ?иылыс?ан т?сында елордамыз-?сем Астана к?шін болаша??а бастап бой т?зеді [4]. Т?уелсіздігімізді жарияла?ан кезден бастап, к?птеген елеулі табыстар?а ?ол жеткізе білдік. Б?л Президентімізді? ж?ргізіп отыр?ан парасатты к?реген саясатыны? н?тижесі- Елімізді? тынышты?ы мен ?ауіпсіздігіні?, к?п?лтты ?аза?стан хал?ыны? жарасты?ы мен ынтыма?тасты?ыны? ар?асында осындай д?режеге ?ол жеткізіп отырмыз. Елімізді? т?уелсіздігі мен мемлекеттілігіні? орны?уы, ?лтты? ?ауіпсіздігі, экономикамызды? жедел ?ар?ынмен дами беруі, ?аза?стан халы?тарыны? ?з болаша?тарына деген берік сенімі, ?азіргі заманда?ы ?ркениетті ?ауымдасты? ортасында іргелі елге айналуы – стратегиялы? негізгі ба?ыттарын ??райды. Сонды?тан б?л к?н жас мемлекетіміз ?шін – бірт?тас елдікті?, ынтыма?тасты? пен татулы?ты?, сонымен ?атар ?ткенге деген та?зымды салауат пен болаша??а деген сенімді ?мітті? мерекесі болып табылады[2].
Елімізді? ?лы тарихына, ата-баба рухына, а?а ?рпа?тарды? ?а?арманды? ?мір жолына ??рметпен басымызды иіп, Отанымыз-?аза?стан?а деген ??рметтеу сезімін ?келетін б?гінгідей мереке к?ні ал?а ?арай та?ы да берік сеніммен ?арап, болаша?ты? тыныш ?міріні? негізін ?алау ?шін ?азір де б?л ба?ытта?ы іс-?рекетті жал?астыру керек [3].Ата-бабаларымызды? алдында т?уелсіздік ?шін к?ресу ма?саты т?р?ан болса, ал б?гінгі жас ?рпа?ты?, я?ни бізді? алдымызда оны ны?айту м?селесі т?р. Ендеше, ?р?ашан да ?р?айсымызды? «кішкене отбасымыздан басталатын ке? –байта? ?лы Отанымызды?» т?уелсіздік к?ні ??тты болсын, к?к аспанымызбен астас?ан к?к туымыз ?рдайым биіктеп желбірей берсін! К?к байра?ы желбіреген,б?гінгідей абыройлы да айбынды, беделді де берекелі, ынтыма?ы мен бірлігі жарас?ан елімізді? т?уелсіздігі ?р?ашан баянды болсын.
Пайдалан?ан ?дебиеттер:
- // ?аза? тарихы. ?араша-желто?сан. 2009ж.
- // Егемен ?аза?стан.- Алматы,2005 ж. 15 ?ырк?йек.
- // Егемен ?аза?стан.- Алматы,2006ж. 16 желто?сан.
- Т?уелсіздік шежіресі.-Алматы, 2001ж.
Просмотр содержимого документа
«Ма?ала "Т?уелсіздік т??ыры биік бол?ай"»
ТӘУЕЛСІЗДІК- ЕЛ МАҚТАНЫШЫ
ӘОЖ: 94(574)
«…Уақыт қарқыны зымыран. Күні кеше өткен сияқты уақиғалар бүгінде тарих беттеріне айналып та үлгерді. Бұл жаңа мемлекет пен жаңа қоғамның дүниеге келуінің азапты толғаққа толы, сонымен бірге ғаламат сәті еді. Сол сәт әлі аяқталған жоқ, бірақ ең қиын белестерден аса білдік. Ең қиын жылдар дәл қазір артымызда қалды, сондықтан да мен еліміздің еңсесі биіктей беретініне сенемін.» ( Н.Назарбаев).
Бостандық пен теңдік, егемендік пен тәуелсіз ел болу үшін қазақ халқы көптеген қанды оқиғаларды бастан кешірді. Ең бірінші,Ресей империясының боданында 260 жылдай уақыт, ал одан соң КСРО –ның қоластында болды. Олар қазақ халқының арасына іріткі салып, тіліміз бен дінімізге, ұлттық салт-дәстүрімізге барынша өз кесірлерін тигізуге тырысты.Сонау ғасырлар қойнауының қатпар-қатпар белесінен байқасақ, ежелден–ақ ру-тайпаларымыздың өз жерін жауға оңайлықпен бере қоймаған,жауына қатал, досына адал, шыбын жанын шүберекке түйіп, садақ ұстап қол күшіне сеніп, найзаның ұшына үкі таққан ұлдары мен қыздарының жауынгерлік үлгісі бізге аманат болып жеткен. «Тар қолтықтан оқ тисе, тартып алар қарындас» — деп қыздарға сеніммен арқа сүйеген де, шашын төбесіне түйіп жауға шапқан батыр қыздардың қазақта болуы бізді зор мақтанышқа бөлейді. Ал,1986 жылғы Желтоқсан оқиғасында қазақ жастары Орталық алаңға қыстың суық күнінде, желтоқсанның ызғарында мұзға жанған алау болып лапылдап, «Менің Қазақстаным» деп бас көтерген болатын. Өз елінің тәуелсіздігін аңсаған Қазақ жастары түгелімен алаңға жиналды. Желтоқсан оқиғасы Қазақстан тарихындағы естен кетпес аса ауыр және қайғылы беттердің бірі. Желтоқсан оқиғасының санағы бойынша 105 адам жазықсыздан жазықсыз жауапқа тартылып, 99 адам сотталған. Қ.Рысқұлбеков, Л.Асанова,С.Мұхаметжанова,Е.Сыпатаев сынды жас боздақтарымыз мәңгілікке көз жұмды [1]. Негізінен, Желтоқсан оқиғасы 1979 жылғы Ақмоладағы наразылық толқуынан кейін халықтың қалғыған санасын оятқан, өз ойларын ашық білдіруге тырысқан, ең алғашқы демократияға қарсы жасалған қадамның бірі болды. Елбасымыз, айтпақшы «Тәуелсіздік- тарихтың мәңгіге бөліп берген еншісі емес, халықтардың мамыражай өмір сүруіне берілген кепілдік те емес: аңғал болмағанымыз абзал»,-деген болатын. Жаратушы иеміздің қазақ халқына осыншама кең жерді сыйға тартқанын қадірлейтін болсақ,, ұшқан құстың қанаты талатын осынау ұлан ғайыр Алтай мен Атырау аралығын өз кезінде ата-бабаларымыз ақ білектің күшімен, ақ найзаның ұшымен қорғап келгенін де естен шығармағанымыз жөн. Азаттық қазақтың ежелгі арманы болып келді. Түлкі бұлаң тарихтың қаншама бұрылысында ел азаттығы үшін талай тарланның тақымындағы тер кеппеді. Ат үстінде өткен ғасырлар өте көп болды. Қазақтың соңғы ханы Кенесары азаттық үшін күресте айрықша қылыш сермеді. Ата дініміз ислам болғандықтан, мұсылмандық сабырлықпен, ұстамдылықпен соғысқан Кенесары жауынгерлері әуелі «Алла» деп, содан кейін «Абылай», «Ақжолтай» деп, өз ерлерінің қадірін бағалай біліп, ұранға айналдырғаны мәлім. Әруақтарын ұран қылғанда ол есімдерге Алланың ерекше нұры түскенін мойындап, сол арқылы сол кезде қажет рухани күштің әсерін сезінгендері де белгілі. Батырларын, елін сүйген ерлерін, ақын-жырау өнерпаздарын достық –бірлікте ұстап, оларды жүзге бөліп жарған жоқ. Жауын торғайдай тоздырып, тарыдай шашып, ірімшіктей іріткен, қоқаңдап қоңқылдаған Қоқанмен де, қалың қара Қытаймен де, ормандай орыспен де тіл табысқан бабамыздың даналығының арқасында, осы біз өмір сүріп отырған аяулы Отан- Қазақстан жері сол ата-бабаларымыздың бізге сақтап, қорғаған кең байтақ ұлы даламыз. Бұл жерді мекен еткен көшпелілер мен отырықшылардың бір-бірімен шендескен әлемі ғасырлар қойнауында талай-талай ұлыстар мен ұлағаттарды дүниеге әкеліп, мәдениеті мен діні жаңғыра түлеп, әйгілі күре жолдардың үстінде саудасы қызып, Шығыс пен Батыс арасы тұтастанып жататын болған[2]. Біздің еліміздің жерінен Жерорта теңізінен Қытайға дейін Еуразияны көктей өтіп жатқан «Ұлы Жібек жолының» керуендері тоғысқан кіндік Азияны басып өтетін Қазақстандық телімі болған. Біздің еліміздің табиғаты таңғажайып: мұнда аспанмен тілдескен мұзарт шыңдарды, тұңғиығы тұнжыраған жұмбақ көлдерді, ақ жал толқындары асау арғымақтардай көкке шапшыған шалқар теңізді, күні от шашқан шөлейтті, арналы өзен, ну орманды көруге болады. Даласы дархан, топырағы қасиетті, қойнауы қазыналы екендігінде айта кеткен жөн болар. Қазынаның барлығы да қазақ жерінің топырағында тұнып жатқанын екінің бірі айтпай- ақ біледі. Қазақстан Республикасы Еуразия құрлығының түкпірінде орналасқан. Оған Батыс Еуропаның Франция, Португалия, Испания, Италия, Греция, Норвегия және Финляндия мемлекеттері түгелімен сыйып кетер еді. Міне, қазақ даласы – кең байтақ! Қазақстан жер көлемі жөнінен Ресей, Қытай, АҚШ, Австралия мен Үндістаннан кейінгі алтыншы орын алады. Сондығынан ғой, күмбір – күмбір көне күй мен толғауы тоқсан жырларымызда – «Ұшса құстың қанаты талады, шапқан аттың тұяғы тозады, Атырауы – айшылық, Қаратауы – күншілік,» - деп толғаған [3]. Сондықтан да Тәуелсіздік азаттық аңсаған елдің түпкі мақсаты орындалып, бүгінгі күні Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне биылғы жылы 22 - жыл толып отыр. Бізді бұл күнге дейін жеткізген ұмытылмас оқиғалар–елі үшін болған соғыстар, ұлт-азаттық көтерілістер,қандай ауыртпалықты да көтере білген, жасымайтын асқақ жігерлі рухы, қайтпайтын табандылығы-бүгінгі ұрпаққа өшпес өнеге, өлмес мұра ретінде сақталуы тиіс. Бұл еркіндік сүйгіш патриоттық дәстүр 16-желтоқсан оқиғаларына дейін жалғасты. Бұл қасиетті шежіре- бүгінгі буын арқылы келер ұрпақтың бойына жастайынан сіңірілетін баға жетпес игілік. Осы өнегені, елжандылық, отансүйгіштік дәстүрді жастардың бойына дарыту, патриоттық рухта тәрбиелеу – бүгінгі таңда әрбір қазақстандықтың қасиетті борышы екендігін ұмытпауы тиіс. Аллаға шүкір қазіргі уақытта Қазақстанның төңірегі түгел, төрт құбыласы тең. Ежелден еркіндік аңсаған ата-бабаларымыздың, күні кеше Кеңес үкіметі кезінде тәуелсіздік жолында құрбан болған Алаш арыстарының асыл арманы шындыққа айналып, егеменді ел атандық. Көгімізде көк байрағымыз желбіреп, Әнұранымыз қалықтады, өзіміздің ұлттық төл теңгеміз қолданысқа енді. Тәуелсіздігімізді бүкіл дүние жүзі танып, Сарыарқаның төрінде, Еуразия атанған кәрі құрлықтың қиылысқан тұсында елордамыз-әсем Астана көшін болашаққа бастап бой түзеді [4]. Тәуелсіздігімізді жариялаған кезден бастап, көптеген елеулі табыстарға қол жеткізе білдік. Бұл Президентіміздің жүргізіп отырған парасатты көреген саясатының нәтижесі- Еліміздің тыныштығы мен қауіпсіздігінің, көпұлтты Қазақстан халқының жарастығы мен ынтымақтастығының арқасында осындай дәрежеге қол жеткізіп отырмыз. Еліміздің тәуелсіздігі мен мемлекеттілігінің орнығуы, ұлттық қауіпсіздігі, экономикамыздың жедел қарқынмен дами беруі, Қазақстан халықтарының өз болашақтарына деген берік сенімі, қазіргі замандағы өркениетті қауымдастық ортасында іргелі елге айналуы – стратегиялық негізгі бағыттарын құрайды. Сондықтан бұл күн жас мемлекетіміз үшін – біртұтас елдіктің, ынтымақтастық пен татулықтың, сонымен қатар өткенге деген тағзымды салауат пен болашаққа деген сенімді үміттің мерекесі болып табылады[2].
Еліміздің ұлы тарихына, ата-баба рухына, аға ұрпақтардың қаһармандық өмір жолына құрметпен басымызды иіп, Отанымыз-Қазақстанға деген құрметтеу сезімін әкелетін бүгінгідей мереке күні алға қарай тағы да берік сеніммен қарап, болашақтың тыныш өмірінің негізін қалау үшін қазір де бұл бағыттағы іс-әрекетті жалғастыру керек [3].Ата-бабаларымыздың алдында тәуелсіздік үшін күресу мақсаты тұрған болса, ал бүгінгі жас ұрпақтың, яғни біздің алдымызда оны нығайту мәселесі тұр. Ендеше, әрқашан да әрқайсымыздың «кішкене отбасымыздан басталатын кең –байтақ ұлы Отанымыздың» тәуелсіздік күні құтты болсын, көк аспанымызбен астасқан көк туымыз әрдайым биіктеп желбірей берсін! Көк байрағы желбіреген,бүгінгідей абыройлы да айбынды, беделді де берекелі, ынтымағы мен бірлігі жарасқан еліміздің тәуелсіздігі әрқашан баянды болсын.
Пайдаланған әдебиеттер:
// Қазақ тарихы. қараша-желтоқсан. 2009ж.
// Егемен Қазақстан.- Алматы,2005 ж. 15 қыркүйек.
// Егемен Қазақстан.- Алматы,2006ж. 16 желтоқсан.
Тәуелсіздік шежіресі.-Алматы, 2001ж.
244
147 940 
