Къарабудагъгент бир номерли Абдуллаев Гьасан Мухтаровични
атындагъы орта мактап
Анвар Гьажиевни, Дагъыстанны халкъ шаирини, 105 йылына багъышлангъан ахшам…
Йырлары - йылларыбызны атасы!
Муаллим: Гаджиева Райсанат Алавутдинова.
Ведущий: Бизин бугюнгю жыйыныбыз Дагъыстанны халкъ шаири, къумукъадабиятны тёрюнде ярыкъ юлдуз болуп янагъан Анвар Гьажиевни 105 йыллыгъына багъышлана.
Жыйынны ача туруп А. Гьажиевни гьакъында Дагъыстанны халкъ шаири Аткъай сёзлени эсгермейли болмайбыз.
Бизде бир Анвар бар-
Йырны устасы!
Йыр Накъыш язывда болмай хатасы!
Йыллары –йылларыбыздан
Гиччи буса да, Йырлары –йырларыбызны Атасы!
Охувчу къыз: Дагъыстанны халкъ шаири А. Гьажиев 1914 йыл Кёстекде тувгъан. Кёстекдеги беш йыллыкъ мактапны битдирип, 1930нчу йыл Хасавюртгъа сабанчы яшоьрюмлени школасына тюшюп, 1931-нчи йыл ону битдире. Сон гол « Социалист къурулушу», « Яш дагъыстанлы! Деген газетни редактору бола. Ол 1932 –нчи йыл шиърулар язма башлай.
Сёзде къысгъалыкъны, маънада теренликни, озокъда, Анвар ана тилини бары да байлыгъын къолламагъа бажара туруп уьренген. Анвар элли йыллар алда 1934-нчю йылда чыкъгъан биринчи китабына «Янгырав» атны берген.
Шо замандан шу замангъа ерли Анварны йыр яратывчулугъу авуз якъдан чы нечик де, ренклер якъдан да янгырыву китапдан китапгъа къара.
Уллу Ватан давну йылларында А. Гьажиев художник Юсуп Моллаев булан бирликде ожетли душманлагъа къаршы бакъдырылгъан антифашист плакатлар чыгъара.
« Дагъыстан оьзлени фронтовиклерине» деген рус тилде чыгъагъан газетге шиърулар яза, 1944-нчю йылда болгъан конкурсда ону « Муртуза» деген поэмасына биринчи савгъат бериле. Давну йылларында «Чапгъын» . «Къылычлар» , Анадол айтды» деген шиъру китаплар чыгъа.
Давдан сонг Анвар Гьажиев область партшколаны битдире, партияны Дагъыстан обкомуну адабиятгъа ва культурагъа къарайгъан бёлюгюню заведующийини заместители болуп ишлей.
1956-нчы йыл Москвада оьр партшколаны битдирген сонг, ол кеп йылланы узагъында Дагъыстан радиокомитетни председатели болуп ишлеген.
А. Гьажиевни давдан сонг «Талайлы тавлар», « Насипни йырлары» , «Йырлайыкъ да кюлейик», «Гюзню тангы», «Юрекни янгывлары» деген ва оьзге китаплары чыгъа. Ону асарлары рус тилге гёчюрюлюп де айры китаплар болуп да чыкъгъан. Уллу Ватан давну йылларында, оьзге шаирлени яратывчулугъуна йимик А. Гьажиевни поэзиясына да халкъ авуз яратывчулукъ таъсир этди, шиъруларыны, поэмаларыны патриотлукъ ругьун гючлендирди. Давну йылларында яратылгъан тизив асарларындан «Муртуза» деген поэмасы, «Акътуякъ» , «Анадол айтды» , «Патриотну йыры», «Тав къарчыгъа» шиърулары санала.
Анвар Гьажиевни макътавлу яратывчулукъ ёлунда язылгъан кёп санавдагъы китапларына къайсын алып охусакъ да, сатира шиърулары кёп.
Эл, Ватан - А. Гьажиевни поэзиясыны аслу темасы: ону оьтген гюнгюрт гюнлери, ялынлы ябушувлары, талайлы гюнлери, ярыкълы гележеги.
Гьар ким де оьзю тувгъан юртуну аты къайдан чыкъгъанны билмеге сюеген хасият бар . масала , къумукъларда Эндирей, яхсай деген неден амалгъа гелген экен деген сорав.
Ата юрту Кёстекге гелгенде. Анвар: «Кёстек демек, оьсмек демек» деп биргине бир ва бек маъналы «оьсмек» деген сыпатлавну бере.
Ата юртуна бакъгъан якъда шаирге ондан эревюллю сёз боламы?
Охувчу къыз: «Кёстек»
Тувгъан ерим, оьсген ерим,
Шувшувгъа тал гесген ерим,
Тал чубукълу чалдан къарап,
Танг шавласын сезген ерим.
Йырлагъанда йыр къызарым,
Йыгъылгъанда тургъузарым,
Йыллар йыракъ гетген сайын
Йылавун юрек сызарым.
Къашым, гёзюм, къаным терим.
Къап толтургъан къабу елим,
Ана тилим, аркъам , белим,-
Кёстек юртум, Кёстек элим.
Кёп керенлер сав къалгъаным,
кёк уруп йыкъгъанда яргъа.
Кёкрегимде кюлсюз отдай
Кёстек деген юртум баргъа.
Охувчу яш: Кёстекни назмусу»Кёстек демек оьсмек демек.
Оьсе, оьрлене Кёстек.
Кёкге етгендей болабыз
Кёстек досланы гёрсек.
Сюйсенг Вартазандан сора.
Сюйсенг сора Шабурдан,
Кёкден насип излейгенде
Ерден Кёстек табулгъан.
Топурагъы йырдан ясалгъан,
Суву дарман кепсизге.
Кёстекни юлдузлу кёгю
Ошай пилав типсиге.
Тангларыны къызыллыгъы
Талларыны башында.
Тангда барсанг тарлавунда
Къыр тавукълар яшына.
Ягъаларын яшыл гёрюп ,
Язылсын деп аягъы,
Язда-гюзде мунда тюше
Турналарда баягъы.
Юрю сен де, гел барайыкъ,
Гёр Кёстекни язлыгъын.
Дослар гелип долансын деп
Къакъгъан ону къазыгъын.
Таллыкъ деме, тал деме сен, Талда тараш гьыз ала.
Тал отда чыт гюймесе де.
Чишде балыкъ къызара.
Кёстек демек оьсмек демек,
Оьсе, оьрлене Кёстек.
Кёкге етгендей болабыз
Кёстек досланы гёрсек.
Ведущий: Ата юрту ону къумукъ тюзде ерлешген. Кёп сюеген Къумукъ тюзюн ол ягъада къоймагъан. Гьали биз «Къумукъ тюз» деген шиърусуна тынглайыкъ.
Охувчу къыз:
Къумукъ тюз бир уллу тепси,
Авур алтын къулакълы.
Уьстюнде эт, экмек айран,
Айланасы къонакълы.
Къмукъ тюз бир агъач къомуз,
къыллары кёп чююнден.
Гьар къылын бир созуп этген
Юрекдги тююнден.
Къумукъ тюз бир битмейген йыр,
Къазакъ эрлер башлагъан.
Къылыч булан язылгъан о
Тавлардагъы ташлагъа.
Къумукъ тюз бир чабагъан ат,
Будай йимик боз яллы,
Туягъындан чыкъгъан отлар
Къызарта яшыл талны.
Къумукъ тюз мени яшлыгъым,
Гёзлю чытдан гёлеги .
Къолунда тав шувшуву.
Къойнунда - гёк кюреги.
Къумукъ тюз чачакълы хали.
чакъдан алгъан иренкли,
чалыв йиби бирикген
Бавларыдай юрекни.
Къумукъ тюз –гюнню бешиги
Къыртавукълу талалар.
Гюнде къыркъ тилде«ассалам..»
Къыйын гёрме ала бар!
Охувчу кыз: «Анвар Гьажиевге»
А. Гьажиев хыйлы йыллар тагь шагьарда яшаса да, ону гёз алдындан ата юртну авлакълары, оьзенлери таймагъан, гьаман да къулагъаны къушларыны жырыллав тавушу чалына тургъан.
Охувчу къыз: «Жанынг не сюе»
Охувчу къыз» «Бал четен»
Ведущий: Озокъда, Анвар Гьажиевни сёзлерине язылгъан макъамлар да аз тюгюл. «Савболлашыв», «Бизин ал байракъ», «Къара гёз», « Къарай –къарай гет», «Ала бар», « Эсге геле» деген шиърулары йыргъа салынып кёп йыллар йырланып турду. А Гьажиевни яратывчулугъунда Й. Къазакъгъа багъышлангъан уллу бёлюгю де бар . Ону Й. Къазакъгъа багъышлагъан шиърулары буса девюрлене, шаирлени, халкъланы къысматларын философия къайдада гезден гечире,охувчуну теренден ойлашдыра, намуслу яшама уьйрете. Шаирлер оьзлени юреклерине халкъны къайгъыларын алгъан саялы, оланы шаирлик варислиги макътавлу атлары, халкъны юрегинде яшай. Оьзюню «Булакъ», «Къазакъ десе», «Къазакъ геле», « Къазакъ ким, мен ким» деген шиъруларында шаир Й.Къазакъны къысматына бирдагъы керен къайта.
Охувчу къыз: «Къазакъ десе»
Къазакъ десе къар япгъан къыр гёремен,
Уьюрюлюп уьстюнде ел ойнайгъан.
Къарда янгъан от йимик йыр гёремен,
Асруланы теренлигин бойлайгъан.
Къазакъ десе кёкде юлдуз гёремен.
Булгъанышгъан булутланы ичинде
Аччы къыллы акъ тал хомуз гёремен,
Аттолугъа къол алдыргъаргъан бичимден.
Къазакъ десе кёкде юлдуз гёремен.
Къарагъайлы тюзге чыкъгъан салкъыны,
Къумукъ мен осуз тилкъав гёремен,
Тили де о, юреги де халкъымны.
А. Гьажиевни охувчуну къурчун къандырагъан ва герти яшавну суратлайгъан асарлары кёп бар. Бир нече сёз шаирни яшлагъа багъышлангъан шиърулары гьакъда айтмайлы болмайбыз. Шаир оьзюню «Къыш», «Сувукъ», «Гюз» деп баш салынгъан шиъруда яшланы яшавун яхшы билегенин исбат этген. «Эртен чакъда» , «Жамашгъа жавап» , «Авузгъа бош акъ бабиш» деп баш салынгъан поэмаларыны чеберлиги макътавгъа лайыкълы. Гьали биз «Авузгъа бош акъ бабиш» деген ёмагъына къарайыкъ. (яшлар ойнайлар).
Уллулар учун да, гиччилер учун да бир йимик къужурлу Анварны «Авузгъа бош акъ бабиш» деген ёмакъ поэмасы. Шаир А. Гьажиевни сатира къайда да язылгъан шиъруларында, поэмаларында эсги адатланы мысгъыллав да, иришхат этив де, къайгъы макъамлы сезивлер де тийишли оьлчевде, яшавда болагъан даражада берилегенге инанасан.
Язывчу Марк Твен айтгъанлай: «Герти яшав булан байлавлугъу ёкъ юмор маънасыз бола ва охувчуну кюлетмей, къурчун къандырмай , инандырмай».
Бизин оьзге белгили шаирлерибиз де Анварны яратывчулугъу гьакъда булай дей:
Охувчу къызлар: Арадан асрулар оьтсе де, герти пагьму язгъан асарлар халкъны эсинде къала, даимге къала.
Йыллары йылларыбыздан гиччи буса да,
Йырлары йырларыбызны атасы!
Булай деп биз кёп айта бусакъ да Анвар оьзюне гелгенде Й. Къазакъгъа къыркъ къыллы агъач къомузну келпетин берген оьзюню гьакъындан Анвар «Мен шо къылланы бирисимен» деп сабур –саламат айтып токътай.
«Йырчы Къазакъны» гьакъындагъы ону йыр тагъымы яман гёзден адамны сакълайгъан танажар тагъымчакъ йимик деп айтсакъ къопдурув болмас.
Амма Анвар Йырчы Къазакъгъа гелгенде «къыркъ къыллы» деген келпетни берегенликден баш алып биз де Анварны йыр энемжаясыны ренклери етти булан токътамай юзге де чыгъа деп айтма болабыз.
Юз бешге чыкъгъан Анварны йыр энемжаясыны гьар йылыны бирер юз ренки бар демеге ярай!
Шуну булан битдиребиз.
Кёп савболугъуз!
1 901
33 186 
