Методическая разработка урока адыгейского языка в 3 классе "Зы унагъом исурэт" с использованием ИКТ технологий.

Урокэу «Джыри зы унагъо исурэт» я 3-рэ класс зыфи1орэм и учебнэ-методическэ 1эпы1эгъу.

Мыгу Бэлэ Руслан ыпхъу

МБОУ «СШ №18» адыгабзэмк1э

ык1и адыгэ литературэмк1э ик1элэегъадж

Стаж: илъэс 11

Категориер: апэрэ

Я 3-рэ класс

Егъэджэн методическэ комплектэу «Адыгабзэр сигуапэу зэсэгъашIэ. Я 3-рэ классыр»

Мыекъуапэ – 2019

Учебнэ-методическэ 1эпы1эгъур урокэу «Джыри зы унагъо исурэт» зыфи1орэр, курсэу «Адыгабзэр сигуапэу зэсэгъашIэ. Я 3-рэ классыр» хэтым фэгъэхьыгъэу тхыгъэ.

Ныдэлъф гущыIэр, цIыф лъэпкъым игъэсэкIо ин дэд,

народнэ педагог ин дэд, природэри, щыIэныгъэри,

цIыфмэ язэфыщытыкIи апэрэу зэхэзыф.

К.Д. Ушинский.

ЦIыф лъэпкъ пэпчъ ежь бзэ шъхьаф иI. Бзэ пэпчъ зыфэдэ къэмыхъугъэу щыт, бзэ пэпчъ культурэм изы Iахь цIыкIоу, зэбгъэшIэнэу ыкIи къэуухъумэнэу тефэ. Ныдэлъфыбзэм к1оч1э ин дэдэ и1. Ар ц1ыф лъэпкъым игъэсэк1о ин, апэрэ зэхаш1эу, гупшысэу ыгъотыхэрэми ар якъежьап1. непэрэ мафэм ныбжьык1эхэм гъэсэныгъэ-п1уныгъэ тэрэз ягъэгъотыгъэнымк1э анахь мэхьанэшхо зи1эмэ зэу ащыщ еджап1эр.

Тэ тиныдэлъфыбзэу адыгабзэм изэгъэшIэнкIэ гурыт еджапIэм икIэлэегъаджэхэм пшъэрылъ шъхьаIэу тиIэхэм зэу ащыщ кIэлэеджакIохэм яныдэлъфыбзэ шIу алъэгъоу, бзэр зэзгъэшIэрэ наукэм ылъапсэхэр аIэкIэлъхэу, бзэм щыхъухэрэр зэхафын алъэкIэу цIыф гъэсагъэхэр гъэхьазырыгъэнхэр.

ШIэныгъэ куу кIэлэеджакIомэ ягъэгъотыгъэным пае анахь мэхьанэ зиIэу слъытэрэр урокыр ары. Программэм къыдилъытэрэ Iофыгъохэр зэкIэ зыщыдгъэцакIэрэр мы чIыпIэр ары. Арышъ апэрэ мафэм щегъэжьагъэу урокыр гъэшIэгъоны зэрэхъущтым сыдэлажьэ. Ащ пае сэгъэфедэх технологие зэфэшъхьафхэр: проектнэ технологиер, дифференцированнэ егъэджак1эр, личностно-ориентированнэр, информационнэ технологиехэр, псауныгъэм икъэухъумэн фэIорышIэрэ (здоровьесберегающие) технологиехэр, технологиеу дебаты ыкIи тестхэр. Мыхэмэ анэмыкIэу урокхэр нахь гъэшIэгъонэу зэхэщэгъэнхэм пае адыгабзэм иурокхэми литературэм иурокхэми дидактическэ материалхэр сэгъэфедэх.

Информационнэ технологиехэр зыщызгъэфедэрэ урокхэр нахь гъэшIэгъонэу зэхэщагъэ мэхъух, кIэлэеджакIомэ нахь чанэу Iоф ашIэ, шIэныгъэу агъотыхэрэр нахь пытэх. Ащ фэдэ урокмэ анахь кIэлэцIыкIу шъхьахынэми нахь чанэу Iоф ащешIэ. Мы технологиехэр зыщыбгъэфедэрэ урокхэр нахь гъэшIэгъонэу, жьы акIэтэу макIох.

Адыгабзэми литературэм иурокхэми компьютерыр, аудио, видеотехникэр, магнитофоныр ащыбгъэфедэн плъэкIыщт. Мыхэр сыд фэдэрэ уроки, сыд фэдэрэ этапи щыбгъэфедэнхэ плъэкIыщт. Мыхэр бгъэфедэным фэшI апэ слайдхэр бгъэхьазырынхэ фае. Слайдхэм гущыIэ бащэ атемытэу, мэхьанэр гурыIогъошIоу, кIэкIэу, купкI гъэнэфагъэ яIэу щытынхэ фае.

Информационнэ технологиемэ ягъэфедэнкIэ шIыкIэ амалэу щыIэр бэ, ау мы технологиер урокым щыбгъэфедэмэ, урокыр нахь гъэшIэгъоны мэхъу, кIэлэеджакIомэ язэхэшIыкI нахь зеушъомбгъу.

Лъэшэу агу рехьы, ашIогъэшIэгъон урокхэм кассетэхэм ябгъэдэIухэу, дискхэм ябгъэплъыхэу, занк1эу интернетым 1оф дапш1э хъумэ. Ащ пае лъэшэу IэпыIэгъушхо къысфэхъух.

Урокым и методическэ 1эпы1эгъур зэкIэхэм зэдырае ублэпIэ гъэсэныгъэм и Федеральнэ стандарт ылъапсэу гъэхьазырыгъэ.

Урокэу 20.

Темэр: Джыри зы унагъо исурэт. Я 3-рэ класс.

Пшъэрылъ шъхьаIэхэр:

1. ЖэрыIуабзэм икъулайныгъэхэр аIэкIэгъэхьанхэр: Iахьылныгъэр къэзэрыкIырэ гущыIэзэхэлъхэу къыкIэIотыкIыжьыгъэ шъуашэ зиIэхэр (ны-тыхэр, …) агъэфедэхэзэ, ежь ягупсэхэм, янэIуасэхэм къазэрэтегущыIэшъухэрэр нахьышIу шIыгъэныр.

1. Iахьылныгъэр къэзыгъэлъэгъорэ приставкэхэр зэрагъэфедэшъурэр автоматизмэм нэгъэсыгъэныр.

2. ГущыIэр зэрэзэхэтымкIэ ушэтынхэр ягъэшIынхэр: адыгабзэм ихабзэхэр нахь зэхашIэхэу гъэсэгъэнхэр.

3. ЕджэнымкIэ яIэпэIэсэныгъэ хэгъэхъогъэныр.

4. ТхэнымкIэ яIэпэIэсэныгъэ хэгъэхъогъэныр.

5. Текст къызэрыкIоу янэIосэ гущыIэ нэмыкI зыхэмытым едэIухэмэ, зэрэщытэу къагурыIоныр.

6. Урокым пшъэрылъэу иIэр къагурыIоныр ыкIи зыIэкIамыгъэкIэу, ар зэрэзэшIуахыщтым пыгъэлъыгъэнхэр.

Агъэпытэжьырэ гущыIэхэр: Iахьылныгъэр къызэрыкIырэ гущыIэхэр.

ГущыIакIэхэр: зэIахьылныгъэр къызэрыкIырэ гущыIэхэр (зэшых, зэшыпхъух, зэш-зэшыпхъух).

Жабзэм ищысэхэр: Сянэжъ-сятэжъхэр Iушых. Алыйрэ Къэплъанрэ зэшых.

Урокым игъусэ IэпыIэгъухэр: гущыIэухыгъэу зэрагъашIэхэрэм ящысэ IэпыIэгъухэр, презентациер.

Урокым икIуакI.

1. Урокым изэхэщэн.

2. Темэмрэ, пшъэрылъ шъхьа1эхэмрэ игъэунэфэн. Апэрэ, ят1онэрэ слайдхэр.

3. УнэмкIэ гъэцэкIэным иуплъэкIункIэ кIэлэегъаджэм урокыр къызэIуехы: яныбджэгъухэм (япшъэшъэгъухэм) афатхыгъэ письмэхэм нэбгырэ зытIущ къарегъаджэ. Сатырхэм арыкIозэ, кIэлэеджакIохэр зэкIэхэри урокым фэхьазырхэмэ еуплъэкIу.

Ящэнэрэ слайдыр.

1. ГущыIэ зэхэлъэу къыкIэIотыкIыжьыгъэ шъуашэ зиIэхэм (янэ-ятэхэр, янэжъ-ятэжъхэр) ягъэфедэн нахьышIу шIыгъэным ыкIи гущыIакIэм (ыш-ышыпхъухэр) нэIуасэ фэшIыгъэнхэм фэгъэхьыгъэ IофшIэнэу 1-р моущтэу арегъэгъэцакIэ: а) сурэтхэм арегъэплъых; б)сурэтхэм зэкIэхэм ахэт пшъэшъэжъыер (Маринэ) къыхарегъэгъэщы; в) сурэтхэм акIэтхэгъэ гущыIэухыгъэхэм къарегъаджэх, къызэрарегъэдзэкIых; г) къыкIэIотыкIыжьыгъэ шъуашэ зиIэ гущыIэ зэхэлъхэр къыхарегъэгъэщых; д) кIэлэеджакIохэм ащыщ горэм ахэр доскэм къытырырегъатхэх ыкIи Iахьылыр зыер къэзыгъэлъэгъорэ приставкэхэр къыхырегъэгъэщых; е) Маринэ игупсэхэр сурэтхэмкIэ зэкIэлъыкIохэу къаригъэлъэгъухэзэ, упчIэу «Хэта мыхэр?» афегъэуцу, упчIэхэм джэуапхэр къарарегъэтыжьых. (Мыхэр Маринэ янэ-ятэх. Мыхэр Маринэ янэжъ-ятэжъых. Мыхэр Маринэ ыш-ышыпхъух.)

Япл1энэрэ слайдыр. 1офш1энэу 1-м тыкъеджэ, гущы1ак1эхэм нэ1уасэ зафэтэш1ы.

Ятфэнэрэ, яхэнэрэ слайдхэр.

Маринэ янэжъ-ятэжъхэм нэ1уасэ тафеш1ы.

Сэ тэтэжъ си1. Ащ ыц1эр Гъуч1ыпс. Сэ нэнэжъ си1. Ащ ыц1эр Гощмаф.

Яблэнэрэ слайдыр.

Маринэ ятэ-янэхэм нэ1уасэ тафеш1ы.

Сэ сянэ ыц1эр Нэфсэт. Сэ сятэ ыц1эр Пщымаф.

Яенэрэ слайдыр.

Маринэ ыш-ышыпхъухэм нэ1уасэ тафеш1ы.

Сэ шы си1. Ащ ыц1эр Казбек. Сэ шыпхъу си1. Ащ ыц1эр Марет.

Ябгъонэрэ слайдыр.

Сятэшыр, сянэшыр зыфи1орэ гущы1эхэр тыгу къэтэгъэк1ыжьы.

Япш1энэрэ слайдыр.

1. КъыкIэIотыкIыжьыгъэ шъуашэ зиIэ гущыIэ зэхэлъхэу Iахьылныгъэр къызэрыкIхэрэр шъхьэ ыкIи пчъэгъэ зэфэшъхьафхэм арытхэу къаIошъухэу гъэсэгъэнхэм фэгъэхьыгъэ IофшIэнэу 2-р арегъэшIы:

КIалэхэр, IофшIэнэу 2-м шъуеплъ. Ны-тыхэр, ныжъ-тыжъхэр зыехэр шъхьэ ыкIи пчъэгъэ зэфэшъхьафхэм арытхэу дгъэфедэшъоу зыдгъэсэщт. Мы научимся называть в разных лицах чьи родители, бабушки и дедушки. Сэ сыкъеджэщт, шъо къыкIэшъуIотыкIыжьыщт. Я буду читать, а вы будете за мной повторять.

1. IофшIэнэу 2-м къыщытыгъэ гущыIэхэр автоматизмэм нэсэу агъэфедэшъухэу ыгъэсэнхэм пае, мыщ фэдэ IофшIэн кIэлэегъаджэм арегъэгъэцакIэ:

а) КIалэхэр, джы «пшъэхъу цIыкIукIэ» тыджэгущт. Сэ къесэгъажьэ: «Сэ сянэ-сятэхэр сикIасэх. Оры, Мадинат, о уянэ-уятэхэр уикIасэха?». (Мы гущыIэухыгъэ-щысэхэр кIэлэегъаджэм доскэм къытыретхэх.) Мадинат къыпедзэ: «Ары, сэ сянэ-сятэхэр сикIасэх. Оры, Къантемыр, о уянэ-уятэхэр уикIасэха?» Джаущтэу гущыIэухыгъэхэр нэбгырэ пэпчъ къырегъаIо.

б) Ащ къыкIэлъэк Iо мыщ фэдэ гущыIэухыгъэхэр: «Сэ сянэжъ-сятэжъхэр Iушых. Оры, Къантемыр, о уянэжъ-уятэжъхэр Iушха?».

в) Ащ ыуж ареIо: «Джы шъэожъыехэр зэкIэхэри зэгъусэхэу пшъэшъэжъыехэм яупчIыщтых. Теперь все мальчики вместе спросят у девочек: «Маринэ янэ-ятэхэр ныбжьыкIэха?» Пшъэшъэжъыехэм джэуапыр къаты: «Ары, Маринэ янэ-ятэхэр ныбжьыкIэх». ЕтIани шъэожъыехэр пшъэшъэжъыехэм яупчIых: «Маринэ янэжъ-ятэжъхэр Iушыха?» Пшъэшъэжъыехэм джэуапыр къаты: «Ары, Маринэ янэжъ-ятэжъхэр Iушых».

г) Джы пшъэшъэжъыехэр шъэожъыехэм арегъэупчIых: «Тэ тянэ-тятэхэр ныбжьыкIэх. Шъо шъуянэ-шъуятэхэр ныбжьыкIэха?» Шъэожъыехэм джэуапыр къатыжьы: «Ары, тэ тянэ-тятэхэри ныбжьыкIэх».

д) Зэшхэр е зэшыпхъухэр классым исхэмэ, мыщ фэдэ упчIэ кIэлэегъаджэм кIэлэеджак Iомэ афигъэуцумэ хъущт: «Мадинатрэ Къантемыррэ янэ-ятэхэр ныбжьыкIэха?»

1. ЯIахьылхэр якIасэхэмэ, ахэр зыпылъ Iофхэм, аныбжьыкIэ зыфэдэхэм афэгъэхьыгъэ зэдэгущыIэгъу зэдашIышъуным фэзыгъасэхэрэ IофшIэнэу 3-р моущтэу арегъэгъэцакIэ: а) аудиогуалъхьэм регъэдэIух; б) гущыIэухыгъэ пэпчъ джыри зэ регъэдэIух, къыкIарегъэIотыкIыжьы; в) ежь-ежьырэу агукIэ регъаджэх; г) нэбгырэ тIурытIоу амакъэ мылъэшэу регъаджэх; д) амакъэ Iоу нэбгырэ тIурытIоу къырегъаджэх; е) ежьхэм ягупсэхэм афэгъэхьыгъэ сценкэ нэбгырэ тIурытIоу къагъэхьазыры; ж) хьазыр хъугъэхэм ясценкэхэр къашIых.

Япш1ык1узэнэрэ слайдыр.

1. Гъэпсэфыгъом итакъикъ. («СеIофытэ синэнэжъы…»)

Япш1ык1ут1унэрэ, япш1ык1ущэнэрэ слайдхэр.

1. ЗэIахьылныгъэр къызэрыкIырэ гущыIэхэр гъэпсыгъэ зэрэхъухэрэ шIыкIэм фэгъэхьыгъэ IофшIэнэу 4-р зэхарегъэфы:

КIалэхэр, адыгэ гущыIэгъэпсыкIэм ишъэфхэм ащыщ нэIуасэ зыфэтшIыщт. Мы познакомимся с одним из секретов адыгейского словообразования. Сурэтхэм шъуяплъ, гущыIэхэм шъукъядж.

Какая часть слова повторяется во всех этих словах? (приставка зэ-). Сурэтхэм арышIыхьэгъэ кIэлэцIыкIухэр сыдэущтэу зэфыщытыха? Кем приходятся друг другу ребята, изображённые на рисунках? (братья, сёстры, брат и сестра) Как видите, в этих названиях на русском языке нет приставок. Для того, чтобы подчернуть, что люди друг другу приходятся кем-либо, к названию родственника адыги прибавляют приставку «зэ-». Шъуеплъ (доскэм къытыретхэ: шыхэр – братья, зэшых – являются братьями друг другу; шыпхъухэр – сёстры, зэшыпхъух – являются сёстрами друг другу).

Япш1ык1упл1энэн слайд.

1. ГущыIакIэхэм (зэшых, зэшыпхъух, зэш-зэшыпхъух) яIэкIоцI мэхьанэхэр агу раубытэнхэм пае, IофшIэнэу 5-р арегъэгъэцакIэ: а) сурэтым (IофшI. 4) арышIыхьэгъэ кIэлэцIыкIухэм цIэхэр афарегъэусых, ахэр яIахьылныгъэхэмкIэ зэрэзэфыщытхэр къарегъаIох; б) гущыIэухыгъэхэр доскэм къытыретхэх, ахэр тетрадым дарегъатхэх; в) гущыIэухэм приставкэу зэ-къахарегъэгъэщы.

2. Непэ нэIуасэ зыфэхъугъэ гущыIэхэм къырегъаджэх (IофшI. 6), ахэр гущыIалъэм дарегъатхэх.

3. IофшIэнхэмкIэ тетрадым къыщытыгъэ гъэцэкIэнхэр арегъэшIых.

Япш1ык1утфэнэрэ, япш1ык1ухэнэрэ слайдхэр

1. . Гущы1эжъхэм тыкъяджэ, тэтхы.

Япш1ык1ублэнэрэ слайд.

1. Нэхэе Руслан иусэу «Жъогъо къопитф» зэтэгъаш1э.

Япш1ык1убгъонэрэ слайдыр.

1. УнэмкIэ гъэцэкIэныр (IофшI. 7) ареты: а) хырыхыхьэхэр къашIэнхэу; б) IофшIэныр зэрэщытэу тхэнэу къашIыжьынэу; в) хырыхыхьэхэмрэ ахэм яджэуапхэмрэ езбырэу къызэрагъэшIэнэу.

Япш1ык1уенэрэ слайдыр.

1. УрокымкIэ зэфэхьысыжьхэр арегъэшIых.

2. Рефлексиер.

Урокэу «Джыри зы унагъо исурэт» зыфи1орэм я 3-рэ классым ипрограммэ хэт.

Ныбжьык1эхэр лъэпкъым - инеущых, иухъумак1ох, иакъылых, игугъап1эх. Ахэр ары зэлъытыгъэр тинеущырэ щы1ак1э зыфэдэщтыр. Арышъ ахэм яегъэджэн, ягъэсэнк1э еджап1эм 1оф щызыш1эрэ к1элэегъаджэмэ мак1эп пшъэрылъэу ти1эр. Ащ елъытыгъэу унагъом фэгъэхьыгъэ темэхэр щы1эныгъэм ык1и гъэсэныгъэм ч1ып1эшхо щыря1.

Урокым иметодическэ 1эпы1эгъум изэхэгъэуцон ИКТ технологиехэр щызгъэфедагь. Ащ фэдэ технологиехэр адыгабзэм иурокмэ ащыбгъэфедэ хъумэ бзэм ибаиныгъэ еджакIомэ къагурыIощт, абзэ нахьышIу алъэгъущт, яшIэныгъи нахь куу хъущт. Яныдэлъфыбзэ бзэу икъукIэ зэхэфыгъэ хъугъэмэ зи къызэращимгъакIэрэр ашIэщт, зы сатыр адытетын зэрилъэкIыщтым рыгушхощтых.

Мы урокым иметодичэскэм 1эпы1эгъум мурадэу фэзгъэуцужьыгъэмэ ащыщ кIэлэегъэджэ пэрытмэ яIофшIакIэ, яIофшIагъэхэр сищысэтехыпIэу сиIофшIакIэ згъэпсыныр.

Урокым и методическэ 1эпыгъури , презентациеу игъусэри адыгабзэ урокэу я 3- рэ классым Каратабан А.Ю. и учебникым к1ыгъоу бгъэфедэн плъэк1ыщт.

Литературэр.

1. «Адыгабзэр сигуапэу зэсэгъашIэ. Я 3-рэ классыр» зыфиIорэмкIэ: методическэ IэпыIэгъу / Къэрэтэбан А.Ю. – Мыекъуапэ : Качествэр, 2016. – 178 н.

2. Каратабан А.Ю. Адыгабзэр сигуапэу зэсэгъашIэ: Учу адыгейский язык с удовольствием! 3 класс./ А.Ю.Каратабан – Майкоп: Качество, 2013- 132с. ил.

3. www.nsportal.ru Гишева Н.Н.

8