Мектептегі хор ?йірмесі

                                                                                                        Т?лебай ?.?.

                                                                                №217 Б.Шал?ынбаев атында?ы орта мектеп

                              Мектептегі хор ?йірмесі

    Академик ?аныш С?тпаев: «Музыка адам жаныны? ол?ы т?старын ?алпына келтіреді»-деп ??нды пікір айт?ан.

   ?азіргі ?о?ам?а сай,жан-жа?ты дамы?ан,патриотты?,адамгершілік,эстетикалы? ?асиеттері бойына дары?ан азаматты т?рбиелеуде музыка ?неріні? ролі зор.Мектепте ?ткізілетін музыка п?ні-о?ушыларды? ?ызы?ушылы?тарын тудыратын,  шы?армашылы? -тарын арттыратын,а?ыл-ойын дамытатын,?семдік ?леміне жетелейтін п?ндерді? бірі. Музыка саба?ында о?ушылармен т?рлі ж?мыстар ж?ргізіледі.Музыка ты?дау, музыка сауатын ме?геру, ?н айту,та?ырып?а лайы? творчестволы? ж?мыстар.Осы атал?ан ж?мыстарды? бірі-?н айту.

   ?н-музыка шы?армашылы?ында ке?інен тарал?ан вокалды жанр.?н ты?даушы?а жарасымды ?уен мен с?з ар?ылы ?сер ете отырып,эмоциялы? ??у,т?сіну сезімдерін оятады.?н адамны? жанын сергітеді,психологиялы? ?сері мол к?шті ??рал.

   Музыка саба?ында о?ушылар ?нді ??лшына,?ызы?а орындайды.О?ушыларды? шы?армашылы?тарын арттыру?а,?нерлерін шы?дау?а музыка саба?ы жеткіліксіз. Мектепте ?йымдастырылатын хор ?йірмесі о?ушыларды? творчестволы? дамуына жол ашады.Хор ?йірмесі баланы? есте са?тау,ты?дау ?абілеттерін арттырып,?зін-?зі ?стай білуге ,жеке басыны? м?ддесін ?жым?а ба?ындыру?а,сыныптан тыс бос уа?ыттарын д?рыс ?йымдастыру?а септігін тигізеді.

   Хор ?йірмесіне  кіші топ?а  1-2 сынып,орта??ы топ?а 3-4 сынып,жо?ар?ы топ?а 5-8 сынып о?ушылары ?атысады. М?ндай топтар?а б?лудегі негізгі ма?сат балаларды? жас ерекшелігін еске ала отырып,оларды? ?суі мен ?алыптасуына зиян жасамау.Хормен дайынды? кезінде жо?ар?ы топта?ы о?ушыларды? мутациялы? кезе?деріндегі ?згерістерінде ?н айтуда абай бол?ан ж?н.Балаларды? жас шамасына ?арай репертуарды лайы?ты та?дап,к?лемі,мазм?ны оларды? ой-?рісіне сай болуы ?ажет.

   Хормен дайынды? ж?мысы кезе?-кезе?мен ж?ргізіледі.

1.?н айту ережелерімен тяна?ты т?сіндіру.

2.Жа?а ?нмен жан-жа?ты таныстыру.

3.?нні? с?здерімен ж?мыс.

4.Тыныс алу жатты?уларымен ж?мыс.

5.?ндік дыбыс жатты?уларымен ж?мыс.

6.Ыр?а?пен ж?мыс.

7.?н айтуда?ы ?йлесімділік, бір-бірін ты?дау.

8.?нні? к?ркем,м?нерлі айтылуы.

  ?рбір са?ат алдын ала жоспарлы,тартымды,?ызы?ты болу керек.Музыка м??алімі ?р баланы? дауыс ерекшелігін жа?сы білуі керек.Дауыстарыны? дыбыс бояуы,тембрі ?аны?ты,диапазондары ке?,ашы? дауысты балаларды солист ретінде алу?а болады.

   Балалар дауысыны? дамуына дауыс к?тімі,?н айтуда?ы тыныс алу, артикуляция, вокалды? жатты?улар т.б. факторлар ?сер етеді.

   Вокалды хор ж?мысы кезінде арнайы ?алыптастыру жатты?улары шы?арманы м?нерлі орындау?а,?з бетінше ?н айту?а да септігін тигізеді.Барлы? вокалды? да?дылар бір-бірімен ты?ыз байланыста бол?анды?тан олармен ж?мыс бір уа?ытта орындалады.Хор жетекшіні? шеберлігі вокалды да?дыларды ?алыптастыруда к?рінеді.Дауыс ?алыптастыру кезінде тыныс алу?а к?п к??іл б?лу керек.?йткені д?рыс тыныспен айтыл?ан ?н ты?даушы?а т?сінікті,м?нерлі жеткізіледі. Енді бірнеше тыныс алу жатты?уларына то?талып ?тейік.

-Дирижер ?олы ар?ылы тыныс алып,санау ар?ылы (1,2,3,4,5)тынысты шы?ару.Жатты?уды ?айталау кезінде,тыныс шы?ар?ан кезде цифр санын к?бейтіп отыру керек.

-Ала?анды ауыз ?уысынан 20см аралы?та ?арама-?арсы ?стап, «с» дыбысын айта отырып ала?ан?а демді ?немдеп, ?рлеп шы?ару.

-Хор айтуда диафрагматикалы? тыныс алу ?олданылады.Диафрагма мен ??рса? ?уысыны? б?лшы? еттері белсенді ж?мыс істеу керек. Тынысты тезірек алып, «с»дыбысын айта отырып,демді сырт?а ?зіп шы?ар(с-с-с-с-с)

    Балалар дауысын бірте-бірте жатты?тыру керек.Дауысты ?ыздырмай жатып жо?ар?ы дыбыстарды алу?а болмайды.Жо?ар?ы дыбыстарды? орнын,ыр?а?ты таза алу ?шін жатты?уларды жарты ?нмен жо?ары II октава?а дейін «legato» мен «ctaccatto»-да алмастыра айту керек(соль-ми-до)Жо?ар?ы ?иын дыбыс?а келгенде сол дыбысты фразалы? кезе?імен ?айта-?айта жатты?тыру абзал.Дыбысты? таза алынуына же?іл ж?не к?рделі шабуылдарды ?олданып,дауыс желбезегін ?абыстыру?а ?ол жеткізу керек. Сонымен тыныс алу?а мынандай талаптар ?ойылады:тынысты тез, шусыз, еркін, ауыз ж?не м?рын ?уысы ар?ылы алу.Тынысты тере? ал?ан со?,оны міндетті т?рде ?нні? ыр?а?ына байланысты ?немдеп шы?ару ?ажет.

   Артикуляция-тыныс алу белсенділігіні? негізгі т?сілдеріні? бірі.Артикуляциялы? аппаратты? сырт жа?ында?ы б?лімні? дамуына О,У дыбыстарымен айтыл?ан жатты?улар ы?пал етеді.Б?л дыбыстарды гамманы? бірінші,?шінші сатыларыны? аралы?тарында (терция) ?ндету ?ажет.Хор т?жірибесінде дауысты ж?не дауыссыз дыбыстармен ж?мыс ж?ргізуді? ?зіндік ерекшеліктері бар.Дауысты дыбыстарды ж?мырлай білу,(о дыбысына жа?ын айту),дауыссыз дыбыстарды аны?,?ыс?а айту,екпінсіз дауысты дыбыстарды таза айту?а тырысу,с?здерді ?нде бір?алыпты артикуляциямен жеткізу.Ай?ын артикуляцияда тіл беленділігі ?шін «бра-бре-бри-бро-бру», «тра-ля» буындарымен жатты?улар ж?ргізуге болады.

   Шы?арманы? к?ркем,сауатты орындалуы жо?арыда атал?ан ж?мыстарды? н?тижелігіне байланысты. Орындалатын ?н о?ушыларды? жас ерекшелігіне,дауыс м?мкіндіктеріне сай болу керек.Шы?арманы? к?ркемдік м?нін ашатын ж?мыстар да шет ?алмау ?ажет.Олар: ?нні? интонациясы, динамикасы,екпіні мен шары?тау шегі.Орындау шеберліктерін арттыруда о?ушылар?а хор?а арнал?ан классик композиторларыны? ?ндерін,ке?ес д?уірі кезіндегі композиторларды? та?даулы шы?армаларын,халы? ?ндерін ты?дату ма?ызды.

   О?ушылар хор дайынды?ы кезінде ?здері ма?ынасын т?сінетін,?демі ?уенге ??рыл?ан ?ндерді бар ниеттерімен ??лшына орындайды. Мысалы И.Н?сіпбаевті? «Жас д?уірді? т?легіміз»,  ?.Бейсеуовты? «А? мамам»,Е.Хасан?алиевті? «Атамекен», Б.Бейсенованы? «Шы?ысты? ?ос ж?лдызы» ?ндері туралы ?здерінен с?ра?анда ?ндерді? мазм?нын д?л жеткізеді.

   О?ушыларды? ?мірге деген к?з?арастары,д?ниетанымдары айт?ан ?ндерінен ал?ан ?серлері ар?ылы т?рбиеленеді.Вокалды-хор ?йірмесіні? ма?саты о?ушыларды ?нер ??ндылы?тарын сезіну,таза ж?не м?нерлі ?н салу,тіл,с?з ?нерін ме?геру, оларды? бойында адамгершілік-эстетикалы? м?дениетті ?алыптастыру,шы?армашылы?тарын арттыру болып табылады.Хормен ?н айту к?пшілік ?нер болып табылатынды?тан балаларды досты??а, татулы??а,?йымшылды??а т?рбиелейді.

   ?орыта айт?анда музыка ?нері –адамны? сана сезіміне ?сер етіп,ой-?рісіні? дамуына ?сер ететін к?шті ??рал.

                                                                                                        ?ызылорда ?аласы