Муноо уеын хэшээл

Мүнөө үеын буряад хэлэнэй болон уран зохёолой хэшээл

Хэшээл хадаа орео хүндэ ябасын эмхидхэлэй түхэл болоно. Жэшээнь, В.А. Сухомлинскиин hанамжаар: «Хэшээл хадаа багшын үдэр бүриин туршада, болбосорол, хүмүүжүүлэл ба hурагшадай бүхы талаhаань хүгжөөлгэ бэелүүлгын hуралсалай гол эмхидхэлэй түхэл».

Шэнэ сагай эрилтэ ханган, мүнөө сагта үхибүүдые hурган хүгжөөхын түлөө хэшээлдээ ямар түрүү аргануудые, боломжотой, таарамжатай хэрэгсэлнүүдые хэрэглэхэ гээшэб гэhэн гол шухала асуудал hуралсалай урда табигдана. Сагай эрилтын ёһоор багшын урда ажалаа ондоохоноор хубилгажа хүдэлхэ тиимэ эрилтэ табигданхай байна гээшэ. Тэрэ эрилтые хүсөөжэ, үрэ дүнтэйгөөр ажаллаха гэжэ багша бүхэн урдаа зорилго табина.

Нэн түрүүн буряад хэлэнэй багша хадаа өөрынгөө хэлэнэй түүхэ, баялигые тон һайн мэдэхэ, хэлэндээ дуратай, энээндээл шабинараа һургаха ёһотой юм. Буряад хэлэ заахадаа хэшээл бүхэндэ словарна хүдэлмэридэ, орфоэпи, нютаг хэлэнүүдтэ, үгын бүридэлдэ һурагшадай анхарал хандуулжа байхада, шабинарай үгэ хэлэнэй нөөсэ баяжаха, үгые алдуугүйгөөр бэшэжэ һураха дадалтай болгодог. Энээнэй хажуугаар нютагай сониной хуудаһанууд сооһоо текстнүүдые, мэдүүлэлнүүдые жэшээ болгон абахада, һурагшадта ехэ һонирхолтой байдаг. Буряад хэлэнэй, литературын хэшээлнүүдтэ текстэеэ тон зүбөөр тааруулжа дамжуулха шухала. Зохеолнуудые уншахадаа һурагшад өөһэдынгөө ажабайдалда хэрэгтэй, һайн талануудыень абажа хэрэглэхэ аргатай болоно. Хүнэй ажабайдалые бүхы талаһаань гүнзэгыгөөр, үнэнөөр харуулхадань, хэндэшье жэшээ болон, саашань өөрынгөө наһанай харгы замда һургаал болгон ябаха болоно. Багша хадаа хэшээл бүхэндөө буряад литературын хүмүүжүүлхы үүргэнүүдые шударгыгаар бэелүүлхэ уялгатай.

Һургуулиимнай һургалга ба хүмүүжүүлгэ буряад арадайнгаа хэлэ бэшэг, еһо заншал һэргээхэ, һургаал заабаринууд дээрэ үндэһэлжэ хэшээлнүүдээ, классһаа гадуур хүдэлмэриеэ ябуулха гэһэн зорилготой юм. Тиимэһээ багшанар энэ зорилгоео бэелүүлхын тула буряад арадайнгаа еһо заншал, һургаал заабаринуудые хэрэглэн ажалаа ябуулна. Хэшээлээ заахадаа уран зу­раг, хүгжэм хэрэглэжэ, ажалдаа зохёохы удха оруулдаг юм.

Багшанар гүрэнэй һуралсалай шэнэ стандартаар хэшээлнүүдээ үнгэргэхын тула эрдэмтэдэй ажалнуудые шудалан, буряад хэлэ заалгада тааруулха баатай болоно. Мүнөө үеын хэшээлдэ багшын дэмжэлгэ доро һурагшад өөһэдөө мэдэсэ олохо болоно. Тусгаарлагдаһан онол аргануудые хэрэглэжэ, багша шабинартаа тааруулан түсэб ба программаяа табина.Һурагшадай өөһэдөө хүдэлхыень хараалагдаһан даабаринуудые шэлэнэ. Буряад хэлэнэй хэшээл бүхэндэ багшын гол зорилго хадаа hурагшадай хэлэлгэ хүгжөөлгын хажуугаар, үндэhэтэнэйнгөө заншал, соел алдангүй, олон тоото арадуудай дунда юугээршье дутуу бэшэ буряад арадайнгаа еhото үриньби гэhэн мэдэрэлтэй хүниие хүмүүжүүлгэ болоно. Мүн лэ мүнөө үеын байдалда таараха хүниие хүмүүжүүлгэдэ эрилтэ табигдана.

Мүнөө үеын зарим буряад хүндэ би буряадби гэһэн мэдэрэл үгы юм. Тиимэһээ мүнөө үедэ үхибүүд буряад хэлэ үзэлгые хэрэгтэй гэжэ тоолохоео болижо байна. Энэ hанал бодолыень зүб тээшэнь болгохо буряад хэлэнэй багшанарай зорилго мүн.

Һурагшаднай ерээдүй сагта буряад хэлэеэ, арадайнгаа ажабайдал, түүхэ, заншал, зан абари мэдэжэ, еһотой сэбэр сэхэ буряад хүн болоод ябаха гэжэ найдагдана.