Musiqiy romantizm namoyandalari

2-modul. M usiqiy romantizm namoyandalari

Reja:

  1. Musiqiy romantizm namoyandalari F.Shubert, 2. E.T.Gofman ijodi. 3. K.M.Veber ijodi. 4. G.Berlioz ijodi. 5. F.Mendelson-Bartoldi ijodi. 6. R.Shuman ijodi. 7. F.Shopen ijodi. 8. F.List ijodi. 9. R.Vagner ijodi.

ANDIJON DAVLAT UNIVERSITETI

2-modul. M usiqiy romantizm namoyandalari

Tuzuvchi: “М usiqiy ta’lim ”

kafedrasi katta o’qituvchisi : X.T.Botirova

“ JAXON MUSIQASI TARIXI”

fanidan taqdimoti

ANDIJON-20 19

Romantizm

• Romantizm (fransuzchadan romantisme) 18-19 asrlar bo‘sag‘asida yevropa san'atida shakllangan g‘oyaviy-estetik va badiiy oqim. Klassitsistik-ma'rifatparvarlik mavkuraga kurashda shakllangan romantizm buyuk Fransuz inqilobining siyosiy natijalaridan qîíèqìàãàí èæîäêîðëàðíèíã qàðàøëàðèíè èôîäà etdi. Obrazli antitezlarni keskin taqqoslanishi (real- ideal, ulug‘vor-xaziltomuz, komik-fojiaviylik v x) romantik usuli uchun xos bo‘lib, burjua jamiyatida xukm surgan ratsionalizm va praktitsizmga qàðøè êóðàøäà namoyon bo‘ldi.
• Romantik ijodkorlar bir tomondan buyuk ideallar, guzallik timsolarini ulug‘lab kelgan bo‘lsa, ularga nisbatan maishiy ruhdagi, atrof muhitni aks etuvchi odiy, bir muncha «pastlangan» qàðàøëàð òàqqîñëàíèøè áèð tomondan ularning ijodida dramatik konflikt, yolg‘izlik motivlar paydo bo‘lishiga olib kelgan bo‘lsa ikinchidan uzoq o‘tmish, tabiat, xalq ijodiyotini ideallashtirish va poetizitsiya qèëèíèøè êóçàòèëàäè .
• Klassitsizmga nisbatan romantizmda birlashtiruvchi , tipik, umumiy boshchilik asos bo‘lmasdan balki aynan originallik va o‘zga xoslik taraflari muhim ahamiyat kasb etadi. Bu esa o‘z navbatida boshqalardan ustun turgan, barchalar voz kechgan jamiyat kaxramoniga qèçèqèø òîáîðà o‘sishini asoslab berdi. Tashqi olam ijodkorlar tomonidan keskin sub'ektiv va ba'zida nihoyat g‘ayri tabiiy , fantastik shakllarda ifoda etiladi ( E. T. Gofmanning adabiy ijodi bunga misol. U birinchi bo‘lib «Romantizm» terminini musiqaga nisbatan q¢ëëàäè ).

MUSIQIY ROMANTIZM

• Romantizm davrida musiqa san'atlar qàòîðèäà àëîhèäà ¢ðèí egalladi chunki kaxramonning emotsional xissiyot olami va xayoti romantiklarning ijodiy qàðàøëàðèíè ò¢ëà ifoda etishga ko‘maklashib ochib berishga zamin yaratdi.
• Musiqiy Romantizm oqim sifatida 19 asr boshlarida ilk nemis adabiy- falsafiy Romantizm ta'sirida vujudga keldi ( F. V Shelling, «ien» va « geydelberg» romantiklar, Jan Pol va b) so‘ngra adabiyot, tasviriy san'at va teatrning turli oo‘imlari ta'sirida shakllanib rivoj topadi ( Dj. Bayron, V. Gyugo, E. Delakua, G. Geyne, A. Mitskevich va b.)
• Musiqiy Romantizmning ilk bosqichini F Shubert, E.T. Gofman, K.M.Veber, N.Paganini, Dj.Rossini, Dj.Fild ijodlari namoyon etadi. So‘nggi tadrijiy bosqichi esa F. Shopen. R. Shuman, F. Mendelson, G. Berlioz, Dj.Meyerber, V. Bellini, F. List, R. Vagner, Dj.Verdi kabi ulug‘ kompozitor nomlari bilan taqqoslanadi. Romantizmning yakuniy boso‘ichi 19 asrning ohirini qamrab oladi (I.Brams, A. Brukner, X. Volf va F. List, R. Vagnerlarning kechki ijodi, G Maller, R. Shtrauslarning ilk asarlari).
• Ba'zi milliy kompozitorlik maktablarida Romantizm 19 asrning ohirgi choragi 20 asr boshlariga to‘g‘ri keldi. ( E. Grig, Ya. Sibelius, I. Albenis)
• Rus musiqasi asosan realizm estetikasiga asoslanib kelgan bo‘lib ba'zi xolatlarda Romantizm bilan nihoyat yaqin turgan, ayniqsa 19-asr boshlarida ( K.A.Kavos, A.A.Alyabev, A.N. Verstovskiy) va 19-asrning ikkinchi yarimi va 20-asr boshlarida (P.I.Chaykovskiy, A.N.Skryabin, S.V.Raxmaninov, N.K .Metner).

F.ShUBeRT R.ShUMAN

Romantik obrazlar

• Musiqiy Romantizm rivojlanishi bir tekisda bo‘lmagan. U ko‘pincha milliy tarixiy shart-sharoitlar, ijodkorning individual va ijodiy qàðàøëàðèäàí êåëèá chiqgan xolda o‘sib bordi. Germaniya va avstriyada musiqiy Romantizm nemis lirik poeziyasi bilan chambarchas bog‘langan holda rivoj topgan bo‘lsa (aynan shu mamlakatlarda vokal lirikasining gullashi bilan bog‘liq) Fransiyada - damatik teatr yutuqlari bilan rivoj topgan.
• Romantizmning o‘zida klassitsizm an'analariga bo‘lgan munosabat hàì áèð xil bo‘lmagan: Shubert, Shopen, Mendelson, Brams ijodlarida bu an'analar romantik bilan tabiiy ravida uyg‘unlashgan holda berilsa, Shuman, List, Vagner, Berlioz ijodlarida esa ular radikal ravishda qàéòà àíãëàíàðäè(Veymar va Leypsig maktablari). Musiqiy Romantizmning yutuqlari to‘liq holda (Shubert, Shuman, Shopen, Vagner, Brams) inson olamining ichki dunyosi, uning nozik va murakkab ba'zida ikklanuvchi ruxiy olami aks etishda ifoda etildi. Ayrim hîëëàðäà ¸í atrofidgilar bilan tushinilmagan ijodkorning ichki dramasi, javobsiz muxabbat va ijtimoiy tengsizlik mavzulari kompozitorlarning tarjimaixoliga yaqinlashib qoladi ( Shubert, Shuman, Berlioz, List, Vagner)
• Obraz antitezlar usuli bilan bir qàòîðäà ìóñèqèé Ðîìàíòèçìäà obrazlarning tadrijiy evolyusiyasi va transformatsiya jarayoni muhim ahamiyatga ega (Shumanning « Simfonik etyudlar»i, bir asar misolida birlashgan xolda F. Listning f-no uchun h-moll sonatasidir).

K.M.Veber F.Shopen

Romantizm davrida programmali musiqa

• Musiqiy romantizm estetikasining ahamiyatli tomoni san'atlarning sintezi bo‘lib, o‘zining yorqin misolini Vagnerning opera ijodida hàìäà àñîñè turfa bo‘lgan (adabiyot, tasviriy san'at, xaykaltaroshlik va b) va bayon etish shakllari xilma – xilligi bilan farq qiluvchi ( kichik sarlavhadan tortib katta yoyilgan syujetga qàäàð) programmali musiqada aks etildi ( List, Shuman, Berlioz).
• Programmali musiqa qolipida shakllangan vositalar tizimi sngra programmasiz asarlarga kirib kelib, obraz konkretligini kuchaishi, dramaturgiyani individuallashuviga olib keldi.
• Romantiklar tomonidan fantastika olami hàì òóðëè÷à talqin qilinadi. – nozik skersiozlik, xalq ertakonaligidan tortib (Mendelsonning «Son v letnyuyu noch», Veberni « Volno‘y strelok») groteskgacha ( Berliozning «Fantastik simfoniyasi», Listning « Faust- simfoniya»si) ijodkorning boy fantaziyasi ta'sirida vujudga kelgan ko‘rinishlargacha (Shumanning «Fantastik p'esalar»i).
• Xalq ijodiyoti va aynan uning milliy shakllarga bo‘lgan qèçèqèø Ðîìàíòèçìîqèìè è÷èäà yangi milliy kompozitorlik maktablarini vujudga kelishiga turtki bo‘ldi -polyak, chex, venger, kechroq esa norveg, ispan, fin maktablari. Maishiy, xalq xayotidan olingan lavhalar, milliy va xalqchil kolorit Romantizm davr musiqa san'atini to‘lik aks etib beradi.

20 - asr musiqa san'ati Romantizm g‘îÿëàðíè èíêîð etgan xolda yashab kelsada uning an'analari neoromantizm doirasida rivoj topmoqda.

• Yangi kolorit, yorqin konkretligi, shoironaligi va ruhiyati bilan romantiklar tabiat manzaralarini ifoda etadilar. Bu obraz olami bilan janr va lirik-epos simfonizmni rivojlanishi bevosita bog‘liqdir (Shubertning birinchi asarlaridan biri- « kattasimfoniya» C - dur). Yangi mavzular va obrazlar doirasi ijodkorlardan yangi ifoda vositalar tili va shaklltuzish qîèäàëàðíè òîïèøãà undadi. Bu borada kuyning individuallashuvi, nutq intonatsiyalarni kiritilishi, musiqaning tebr va garmonik palitrasini kengaytirilishi (tabiy ladlar, major va minorni taqqoslanishi) ahamiyatlidir. Obraz xarakterligi, portretlik, psixalogik detellarga bo‘lgan e'tibor romantiklarda vokal va fortepiano miniatyura janrinini rivoj topib gullashiga turtki bo‘ldi ( q¢øèq, romans, musiqiy lavha, ekspromt, so‘zsiz q¢øèq, noktyurn va b.)
• Xamisha o‘zgaruvchan, xayotiy xodisalarni takrorlanmas lavxalari Shubert, Shuman, List, Bramslarning vokal va f-no turkumlarida aks etilgan.
• Psixologik va lirik-dramatik talqin Romantizm davrida kata janrlari- simfoniya, sonata, kvartet, operaga xam xos bo‘lgan. Erkin talqinga bo‘lgan intilish, obrazlarni transformatsiyasi, yalpi dramatik rivojlov romantik asarlarga xos bo‘lgan – ballada, rapsodiya, simfonik poema kabi erkin va aralash shakllarni rivojlanishiga olib keldi.
• Musiqiy romantizm 19 asr san'atida ilg‘or yo‘nalishlardan bo‘lib o‘zini kechki bosqichida musiqiy san'atida - verizm, impressionizm, ekspressionizm kabi yangi oqim va yo‘nalishlar tug‘ilishiga turtki bo‘ldi.
• 20 - asr musiqa san'ati Romantizm g‘îÿëàðíè èíêîð etgan xolda yashab kelsada uning an'analari neoromantizm doirasida rivoj topmoqda.

R.Vagner “ГИБЕЛЬ БОГОВ”

F.List

F.List

F.Mendelson

F.Mendelson

Bartoldi

DJUZEPPE VERDI