Номан Челебиджиханнынъ хатырасына багъышлангъан "Эдебий керван" тедбирининъ сценарийи ("Литературная гостиная", посвящённая памяти Номана Челебиджихана)

Номан Челебиджиханнынъ хатырасына багъышлангъан

«Эдебий керван» тедбири

Тедбир «Ант эткенмен» гимнинен башлана

Алиме: Номан Челебиджихан, къырымтатар халкъынынъ садыкъ ве улу огълу, 1885 сенеси Джанкой якъынында ерлешкен Сонакъ коюнде Ибраим Челебининъ къорантасында дюньягъа кельди.

Хатидже: Номан Челебиджиханнынъ эм ана, эм баба тарафындан несили челебилерден олгъан. Оларнынъ адына такъылгъан «челеби» сёзю бу къоранталарнынъ несили руханий табакъаларындан чокълашкъаныны анълата. Бундан гъайры бу сёз «тербиели, муляйим, эфенди» деген мананы да бильдире.

Алиме: Номан Челебиджихан кой мектебинде окъугъан вакътында, чар мемурлары кой мектеплерини къапатып башлайлар. Къырымтатар балалары тасильден марум этилелер.

Хатидже: Кой мектебини битирген сонъ Номан Акъчора ве Багъчасарайдаки Зынджырлы медресесинде окъуй. Сонъра Номан Челебиджихан окъувыны Тюркиеде, Истанбул университетинде девам эте.

Алиме: Сейтмеметова Сайме онынъ «Кобелек» шиирини иджра этеджек.

Хатидже: Бу девирде чокъ къырымтатар яшлары Тюркиеде окъуйлар. Олар Истанбулда «Ватан» адлы гизли джемиетини тешкиль этелер. «Ватан» джемиетининъ азалары Номан Челебиджихан ёлбашлыгъында Къырымны Русие зулумындан къуртарув ве миллий мустакъиль девлетни мейдангъа кетирюв ичюн курешке азырланалар.

Алиме: 1912сенеси Тюркиеде окъувыны битирип, Къырымгъа къайтып келе. Озюнинъ якъын досту Джафер Сейдаметнен бирликте Къырымда къырымтатар миллий девлет къурулышарекетининъ программасыны тизе.

Хатидже:1917сенеси инкъиляптан сонъки къарсанбалы девирде Номан Челебиджихан миллий арекетининъ башында тура ве биринджи миллий Къурултайны азырлав ве кечирюв ишлерине ёлбашчылыкъ япа. Шу йылы ноябрь айынынъ сонълары, декабрьнинъ башларында олып кечкен Къурултайда, Номан Челебиджихан Къырым миллий укюметининъ башы оларакъ сайланды.

Алиме: Бундан гъайры Къырым Мусульманлары ИджраКомитетининъ реиси, Таврия виляетининъ муфтиси, Адлие назири (прокурор) вазифелеринде булунды.

Хатидже: Сейтвелиев Усеин онынъ «Айгиди, татар яшлары» шиирини иджра этеджек.

Алиме: Номан Челебиджихан миллий укюметининъ башы олмакънен бирликте истидатлы шаир эди. Онынъ «Ант эткенмен» шиири къырымтатар халкъынынъ гимнине чевирильди ве бугунь де озь мустакъиллиги ичюн курешкен халкъымызнынъ рухуна рух, къуветине къувет къошмакъта.

Сейтвелиев Асан онынъ «Ант экенмен» шиирини иджра эте.

Хатидже: Даа яш экенде онынъ окъугъан кой мектебине ерли чар мемурлары келип: «баларгъа эдебият, джогърафия, эсап огреткен мектеп бизге керекмей!» - дегенлер ве къапусына балабан килит аскъанлар.

Алиме: Бу вакъиа, яш Номаннынъ буюмесине пек тесир эткен. О, сонъра бу акъта «Къарылгъачлар дуасы» адлы мешур икяесини язгъан эди. Бу эсерде о озюнинъ балалыкъ ве осьмюрлик йылларыны хатырлап, эм зевкълы, эм гъамлы теэссуратларыны тасвир эте.

Оджа: «Къарылгъачлар дуасы» икяеси – бу Номан Челебиджиханнынъ окъугъанларынынъ хатыралары. Номан мектепке баргъанда 14 яшында эди. Мектеп эски, джампик, къаранлыкъ, бала зинданына ошай эди., не къапусы, не пенджереси бар эди. Балалар тизлерде отурып окъуй эдилер. Сонъ рушдие мектеплери ачылмагъа башладылар ве Номан анда кече. Бу мектеп бам-башкъа эди: балабан, дюльбер, эки къатлы, беяз къапулар ве пенджерелер, сыныфлар ярыкъ эди. Талебелер энди ралелерде отура эдилер, диварда балабан тахта асувлы эди. Оджасы къалем, дефтер, бор дагъытты. Талебелер энди чокъ фенлерни кече эдилер: эсап, джогърафия, тарих ве башкъа. Энди янъы усуллар пейда ола. Оджалары оларны эм окъута, эм ойната эди. Талебелер эм оджаны, эм мектепни бегене эдилер. Амма бир кунь олар мектепке кельгенде, таныш олмагъан адамларны корьдилер. Олар мектепни къапаттылар, балабан килит асып кеттилер. Большевиклер бойле мектеплерни къапата эдилер, чюнки къырымтатар талебелери окъумышлы олгъанларыны истемей эдилер. Бойле вакъиадан сонъ о бу эсерни яза.

Хатидже: Гъает мешакъатлы бир девирде яшагъан Номан Челебиджихан тувгъан юртуны буюк ве илери бир улькеге чевирмеге истеген. Амма 1918сенесининъ январь айында Къызыл Ордунынъ аскерий къуветлери Къырымгъа киргенинен, Номан Челебиджихан большевиклер тарафындан якъаланып, Акъяр тюрьмесине къапатыла.

Алиме: Якубова Зейнеб онынъ «Бастырыкъ» шиирини иджра этеджек.

Хатидже: О, бир ай девамында тюрьмеде булуна ве февраль айынынъ 23(йигирми учюнде) тюрьменинъ азбарында вахшийдже ольдюриле. Джеседи исе Къара денъизге котерип атыла.

Алиме: Къырымтатар халкъынынъ садыкъ огълу, атешин курешчи озь халкъынынъ азатлыгъы огърунда эляк олды.

Хатидже: 23 февраль къырымтатар халкъынынъ тарихында бир къара кунь даа олып къалды. Эр йыл бу куньде Къырым джамилеринде Челебиджиханнынъ рухуна дуалар окъула.

Алиме: Джемаат мейданларда топланып, онынъ хатырасына багъышлангъан мерасимлер кечире.

Хатидже: Тедбиримиз сонъуна етти. Дикъкъатынъыз ичюн чокъ сагъ олунъыз!