Олимпиадные задания по ингушской литературе.10 класс.

10 класс г1алг1ай литература

1. Хьаг1.

Цкъа цхьан саго,

Шоайла в1аши гаьна йоаццаш,

1ажий ши га ег1ай

Беша хьаьнча лаьтта.

Ма тов малх а хьежаш,

Фо а, хий а долаш,

Къона ши га

Дег1аухаш хиннай атта.

Бакъда царех цхьа га,

Ч1оаг1а мекъ а енна,

Шийна 1унал делгах

Къемат хета яьннай.

Хий молаш а,

«Ах1! Ах1», – яхаш,

Маьлха й1овхал

Т1а ца эцаш.

Иштта, 1ажий беша

Ши га лоаллах яг1аш,

1ийтта б1аьсти едда,

Йиза гуйра кхаьчар.

Ц1елах, к1айлах лепаш,

Чаме хий т1адувлаш,

Цхьанне ткъовронаш т1а

1ажаш охкабелар.

Бакъда вокхан,

Гизгай д1аьха мазаш мара,

Да г1адвига,

Цхьа бурилг а 1аж латанзар.

Оарцаг1ъяьлар вож га,

Едар бешар ара, –

Боккхаг1болча хьакимашка

Латкъа яхар:

«Сона доаг1а хий а мелаш,

Са фо дуаш,

Чу а увзаш

Сона йоаг1а маьлха й1овхал…» –

Массаг1, массаг1 дувц цо,

Юхь т1а ц1ел ца отташ,

Лоалахочоа

Т1амехкаеш из ший б1ехал!..

Хала-м хет из, х1аьта а зелаш,

Иззамо хул цхьабоа нах:

Яхь лелае денал доацаш,

Кер чу кхоаб цар 1аьржа хьаг1.

а) Автора ц1и а яьккхе,цун вахарахи кхолламахи лаьца статья язъе.

б) Укх произведене жанр хьакъоаста а еш, анализ е.

2.Чахкиев Османа Капитон «Дай - Мохк».

Ва со кхеваь, хьо са Дай – Мохк,

Хьо са дагара боалаш бац,

Малх хьажарах, дарз хьакхарах,

Са хьо боацча дуне дац.

Нагахь хьоцара къаьста висча,

Йо1ал ч1оаг1аг1а 1а со хьест,

Новкъа воде, балха воалле,

Массе уйла хьогахь лест.

Аз укх доккхача дунен т1а

Чам ца боаккхаш фу дисад?

Бакъда, меннабац аз, Дай- Мохк,

Хьачул мерзаг1а бола кад.

Сай сил дезах сона хеташ

Са хьо боацар х1ама дац,

Со хьо боацаш ма вусалва –

Хьоца доацар вахар дац.

Июнь 1957шу

«Наьха безам»

Х1ара саго тайп – тайпара,

Ше мел волча уйлаш кер чу лелаю.

Наха юкъе – ц1аг1а, ара – ший мел мах ба,

Наха мел эш – уйла ю.

Нагахь санна наха везаш,

Наха эшаш, пайда боалаш из вале,

Наьха лоарх1ам, наьха безам

Шийца болга кхетадеш из саг хуле –

Кхы цул доккхаг1а цунга кхача,

Цун дог хьаста вахарцара ираз дац.

Из ба цунна мерза кхача, шийла шовда –

Цул дикаг1а фуд сона – м хац.

Нагахь санна наьха безам

Шийца боацаш, наха гоама из вале,

Наха цунах оаг1ув озаш, хийра лоарх1аш,

Юстар тетташ из хуле, -

Кхы цул халаг1а цунга кхача вахарцара

Цхьаккъа доакъазало ма яц.

Из ба цунна къахьа кхача

Дег т1а увтташ.

Цох фу ергья сона – м хац.

Вахар бакъдеш, наха везаш

Ваха веза –

Т1аккха наха лоарх1аргва.

Вай Даьхенца дагахь безам

Болаш вахе,

Из наха а везаргва,

Даьхенна а везаргва.

а) Мишта хьахьокх автораш шоай поэтически говза меттаца Даьхенцара безам? Кертера темеи ийлеи хьакъоастае. Шоллаг1ча стихотворении автора ц1и яккха.

б) Сай сил дезах сона хеташ

Са хьо боацар х1ама дац,

Со хьо боацаш ма вусалва –

Хьоца доацар вахар дац.

в)Вай Даьхенца дагахь безам

Болаш вахе,

Из наха а везаргва,

Даьхенна а везаргва.

- укх муг1арий ма1ан а тохкаш, оашош ц1и а тилле, Эссе язъе, Г1алг1ай мехка укх ткъаьх шера хинна хувцамаш гуча а доахаш.

3.Г1алг1айчен гимн хьан язъяьй?

Дагахьа 1о а язъе, хьа а ювца.

4 «Хьакхеи чкъакьреи», - яхача фаьлга чулоаццам 1оязбе.

Укх произведен жанр малаг1а я? Кертера уйлеи темеи хьакъоастае.

5. .. Дукха ха я из хинна. Цхьан хозача 1уйранна в1ашаг1кхийтта хиннад Хийи, Мухи, Ц1ийи, Сийи. Дуненга хьажа цхьана арадаргда вай, аьнна, барт а баь, арадаьннад уж.

а) Укх багахбувцама произведене ц1и а яьккхе, жанр 1оязъе, чулоацам хьабувца.

б) Фу ала боахкар вай дай укх дешашца: «Цкъа сийдоацача ваьннар ц1аккха а сий долаш хургвац»?

в) Мишта кхетаду оаш Сийво аьнна дешаш: «К1еззигача хана а, сох д1акъаьстачунна кхы ц1аккха а сона т1ава таро хургъяц…»

6. Укх кицай ма1ан дашха:

- Ц1и ца йийзача к1ур ихабац.

- 1ам лаьттачара ушал ийшаяц.

- Во д1аарадаьлча, дика чуденадац.

- Наьха кий яьккхача, хьай кий т1аьн к1алха йолла.

-Дас хестаяь говр хьалхаяьннаяц.

-Ва ца везаш венар дахьа ца дезар ийца вахав.

- Новкъазара ихачо ши никъ кхихьаб, новкъа ихачо ца1 мара кхихьабац

7. Т1еххьара 1айха дийшача (программах доаца) книжках рецензи язъе.