Operatsion sistemalar haqida

O`zbekiston Respublikasi Xalq ta`limi Vazirligi

Namangan viloyati xalq ta`lim boshqarmasi

Namangan shaxar xalq ta`limi bo’limiga qarashli

79-sonli umumiy o`rta ta`lim maktabi

Dars maqsadi:

• a)Darsning ta’limiy maqsadi: O‘quvchilarga operatsion sistema va uning vazifalari haqida ma’lumot berish. Operatsion sistemaning tashkil etuvchi dasturlar bilan tanishtirish. b) Tarbiyaviy maqsad : Vatanparvar va barkamol inson ruhida tarbiyalash c) Rivojlantiruvchi maqsad : Bilim va malakalarni oshirish d) Mafkuraviy maqsad: Milliy g`oyani singdirish e) Kasbga yunaltirish : Mavzuning hayot bilan bog`lanishi
• a)Darsning ta’limiy maqsadi: O‘quvchilarga operatsion sistema va uning vazifalari haqida ma’lumot berish. Operatsion sistemaning tashkil etuvchi dasturlar bilan tanishtirish.
• b) Tarbiyaviy maqsad : Vatanparvar va barkamol inson ruhida tarbiyalash
• c) Rivojlantiruvchi maqsad : Bilim va malakalarni oshirish
• d) Mafkuraviy maqsad: Milliy g`oyani singdirish
• e) Kasbga yunaltirish : Mavzuning hayot bilan bog`lanishi

b) Davomatni aniqlash, doskaga sana va mavzuni qayd qilish.

a) Salomlashish ijodiy muxit yaratish,

Darsni borishi :

c) O`tilgan mavzuni takorlash, savol-javob orqali

Mavzuni yoritish:

Dastur bajarilgach, tezkor xotirani “tozalaydi”. Navbatdagi tanlangan dastur bilan ham shu ishlarni amalga oshiradi.

Vinchester yoki disketalardan tanlangan dasturni tezkor xotiraga yuklaydi va bajarilishini ta’minlaydi.

Axborotlarni vinchesterdan diskka yoki aksincha, diskdan diskka ko‘chirish kabi turli servis xizmatlarni amalga oshiradi.

Axborotlarni vinchesterdan diskka yoki aksincha, diskdan diskka ko‘chirish kabi turli servis xizmatlarni amalga oshiradi. Shuni aytib o‘tish lozimki, kompyuterlarning texnik holatiga ko‘ra, ulardagi operatsion sistemalar turlicha bo‘ladi, ammo ularning asosiy vazifasi yagonadir. Bu - ichki va tashqi qurilmalarning birgalikda mutanosib ishlashini ta’minlashdan iborat. Kompyuterning “dasturli ta’minot”, “texnik ta’minot” va “operatsion sistema”lari orasida uzviy bog‘liqlik mavjudligini darslikda korib o‘tilgan. Operatsion sistema bajaradigan vazifasidan qat’iy nazar ishonchlilik, himoyalash, samaradorlik va qulaylik kabi sifatlarga ega bo‘lshi zarurdir.

OS larning vazifasi

Bunday tizimlarda markaziy protsessor foydalanuvchilarda protsessorda faqat ularning dasturlari bajarilayotgandek tasavvur paydo qilib, boshqarish bir dasturdan ikkinchisiga tezlik bilan o‘ta oladigan darajaga yetkazildi. Shu kabi tizimlarni yaratish chog‘ida protsessor ishida vaqtning bolinishi, ko‘plab foydalanuvchilar dasturlari o‘rtasida xotira va boshqa turli resurslarni taqsimlash bilan aloqador muammolar yuzaga chiqdi. Bu mammolarni hal etish parallel jarayonlarni bir maromda amalga oshirishni ham qo‘shilgan tarzdagi virtual xotira, axborotlarni kiritish va chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan qator muhim yangiliklarga olib keldi.

Birinchi talabga javob beradigan OS lar IBM firmasi va MICROSOFT (Pol Allen va Bill Geyts) firmasi kompyuterlarida 1981 yildan boshlab MS-DOS operatsion sistemasi qo‘llanilib kelindi. MS-DOS operatsion sistemasini takomillashtirib borib 1995 yilgacha MS-DOS 1.0 dan to MS-DOS 6.22 gacha bo‘lgan avlod (versiya)lari yaratildi. Foydalanuvchilarga qulaylik yaratish maqsadida amerikalik dasturchi Piter Norton tomonidan Norton Commander qobiq dasturi yaratildi

Bu qobiq dasturdan MS-DOS operatsion sistemasi asosida ishlaydigan juda ko‘p kompyuterlarda foydalanib kelindi. Operatsion sistemalarning turi ko‘p bo‘lib, quyidagilarni misol qilish mumkin: CP/M, MS DOS, PC DOS, DRD DOS, OS/2, LINUX, WARP, WINDOWS, UNIX, MACHINTOSH .

OS ning turlari

Operatsion sistemalar orasida Digital Research kompaniyasi prezidenti Geri Kildel tomonidan yaratilgan CP/M (Control Programm for Microcomputers)– shaxsiy kompyuterlar uchun ishlab chiqarilganlarining dastlabkisidir. U 1974 yilda 8 razryadli kompyuterlarga ko‘plab o‘rnatilgan va katta hajmdagi dasturiy ta’minot uchun tuzilgan. Masalan, Beysik, Paskal, Si, Kobol, Ada tillari translyatorlari, matnli, grafikli va jadvalli paketlar uchun mo‘ljallangan.

UNIX operatsion sistemasi tar-moqda ishlash uchun tuzilgan. UNIX operatsion sistemasida bitta kompyuter boshqaruvchi qolganlari unga tobe bo‘ladi. Operatsion sistema odatda kompyuterning tashqi hotirasi – diskda saqlanadi. Kompyuter ishga tushirilganda u komp-yuterning tezkor xotirasiga o‘qiladi. Bu jaroyon operatsion sistemani yuklanishi deyiladi.

Operatsion sistema quyidagi asosiy qismlardan iborat:

Shunday qilib, operatsion sistemalar kompyuter dasturlari orasida eng murakkabi bo‘libgina qolmay, ular kompyuterni nafaqat amal bajarishga, balki o‘zi bajarayotgan ishlarni ham nazorat qilishga majbur etadi. Bunday dasturlar bizning vazifalarimizni bajarish uchun emas, balki bizning ko‘rsatmalarimizni bajarishda kompyuter qurilmalarida biror kamchilik, muammo yuzaga kelmasligi uchun ishlab chiqariladi va qo‘llaniladi.

OS lar nafaqat kompyuterlarda balki mobil telefonlardaxam keng qullanilib kelinmoqda (populyatsiyasi)

• Operatsion sistemalarning ahamiyati haqida so‘zlab bering.
• Operatsion sistemaning qanday turlarini bilasiz?
• Operatsion sistemaning asosiy vazifasi nimadan iborat ?
• Operatsion sistemaning qanday sifatlarini bilasiz?
• Dastlabki operatsion sistema qachon ishlab chiqarilgan?
• DOS va MS DOS operatsion sistemalari bir-biridan farqlanadimi? Izohlang.
• Boshqaruvchi (“yordamchi”) dasturlar majmui haqida so‘zlab bering?