«Orhon-enisey yazıları»

KOMRAT DEVLET UNİVERSİTETİ

MİLLİ KULTURA FAKULTETİ

GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA KAFEDRASI

Referat

Türkologiyiya giriş disțiplinada

TEMA: «Orhon-enisey yazıları»

HAZIRLADI:

MPG-20 grupasının magistiri

Gümüşlü Anna K.

ÜÜREDİCİ:

Doktor Güllü Karanfil

KDU

2020 - 2021 üürenmӓk yılı

Orhon-enisey yazıları.

Orhon-enisey yazıları, Orta Aziyanın hem Üülen Sibiriyanın eski türk runik anılmak taşları. Şindiki araştırmaklarda orhon hem enisey iki sensela alfabet yazılarını ayırı-ayırı bakerlar, ama «orhon-enisey» onnarın birtürlü prototipina deniler Orhon devlet kiyadı Türk kaganatı (682-745) hem Uygur kaganatı (745-840), hem da kiyat, manihey elyazıların arasında nışannı, angısı uygur padişahlıklarında Günduusu Turkestanda kurulmuş. Anılmak taşları taa çok Mongoliya topraklarında bulunmuşlar, birar Altayda hem Hakasiyada, manihey elyazılarını 9-10 asirlerda Günduusu Turkestanda. Bilinir onbir büük yazılar, 730-cu yıllardan, mezar taşlarında koyulu. (Kültegina, Bilge-kagana, Tonükuka,Boyan-çora) hem başkalarına.

Yazıların janrası hem stelaların dışansı Çindan alınmışlar. Devletin anılmış insannarını tekstlar andırerlar, angıların zaametlerini devlet kurucuları ileeri dooru götürerlar taa dünneyin kurulmasından. Büük taşlarda yazılar az üürenilmiş, onnar kult gibiydilar. Obyektlerda yazılar biricik vardı. Enisey devlet kiyadı Eski hakas devletin (Kırgız kaganatı hem taa sora) hem bir sıra manihey tekstlerin yazısı. Onda üç lokal variant vardı (klasik, altay, tuva), ayırılardı dışandan hem nışannarın topluluundan. Biliner 80-dan zeeda epitafiyalarlan stela-alamak ölmüş aristokratın yaşaması kabletmaklan, sevinmeklan hem paalılıklar: ayla, kendi toprakları hem çırakları, askercilik, asker kafadarlar.

Tekstleri çizardilar stelalarda hem o epohalarda, mezar kurgannara onnarı koyarak. Bu adet peydalandı Orta Eniseyda 8-ci asirin bitkisinda, da yaşadı taa 11-ci asirin çeketmesinadan, devletin genişletmesinnan, Üstenki Eniseya yayınlandı. 9-10-cu asirlerdan pastır-manihey hem duva edennerin taşlarında yazıları çoklu oldular (yakın 200 yazı Sayan-Altay bayırlarında); monastırin yakında bulunması gösterer pek çok yazıların olmasını. Mongoliyada böla yazıların üürenmesi gücüla çekettirildi. Sayan-Altay regionda altın hem gümüş kaplarında, metal aynalarında, demir parada bilinir yazılar. Protorunik orhon-enisey kiyadı - kısımnı. Onun düzemini korudular alfabet üürenmak yazmakları Turfandan kiyatta, nışannar arhaik stelada Tuva topraklarında.Yazılar yapılmış aşaadakı sıradan yukarkısına dooru (orhon hem enisey epitafiyalarında korunmuş). Tekstlar bilinmeerlar, çünkü onnarı koyardılar korunmamış aaçlara hem onnar için az kişi bilardi. Busoy yazmak bronza asirina girer, türk halkların almak vakıdı hem orhon, enisey alfabetlerin dallanması diil belli. Orhon-enisey yazıların dili - sankilik adlanması birkaç eski literatura türk dillerin, angıları nışannandılar eski türk runik yazmak anılmak taşlarında hem struktura - genetik tarafından yakın eski uygur dilina, angısında anılmak taşların bir bölümü yazılı. Bu dil nica aynada gösterer günduusu dillerin (uygur – sibir) dalını türk dillerindan. Struktura tarafından dilda toplu öla nışannar, angıların temelinda uygur hem taa az oguz dil tipindan. Ban düşünerim, ani bu yazılarda gagauzların da izi var, çünkü biz da bu büük türk aylesinin bir dalıyınız.