Өсүмдүктөрдүн жана жаныбарлардын ар кандай экологиялык шарттарда жашоого ыңгайлашуусунун мисалдары.

Тирүү организмдердин ар кандай экологиялык шарттарда жашоого ыңгайлашуусунун мисалдары.

Солдатбек кызы Махабат физика мугалими

Акылга чабуул.

• Жашоо чөйрө деген эмне?
• Ал өсүмдүктөр жана жаныбарлар жашоосуна кандай таасир этет ?

Кайсы чөйрөдө жашайт кандай ойлойсуңар?

Сабактын максаты:

• Окуучулар организмдердин жашоо чөйрөсү кандай экенин билишет;
• Организмдердин ар кандай жашоо чөйрөлөрүнүн айырмалоочу белгилери менен таанышат;
• Ар кандай чөйрөлөрдөгү жашоо шарттарынын ортосундагы айырмачылыктарды табуу жана организмдердин алардагы жашоого ыңгайлашуу өзгөчөлүктөрүн аныктоо;

Жашоо чөйрө – организмди курчап турган шарттар.

Жашоо чөйрө

Аба-жер

Топурак

Суу

Жаныбарлардын айлана-чөйрөгө ыңгайлашуусу

Адаптация

бул морфофизиологиялык касиеттердин пайда болушу жана өнүгүшү, анын мааниси айлана-чөйрөнүн белгилүү шарттарына жараша болот.

1. Пассивдүү коргоо каражаттары

• Катуу капкактар

• Коргоочу түзүлүштөр

ийне

тикенек

Чагуучу клеткалар

катуу

Коргоочу түс

Дене формасын коргоо (маскалоо)

Ачык эскертүү түсү

Денедеги кара жана ачык тилкелер айлананын көлөкө жана жарыктын кезектешип турушу менен дал келет. (50-70 метр аралыкта көп байкалбайт)

Коркунучтуу жүрүм-турум

чегиртке

скунс

Бүктөлгөн кескелдирик

лемурлар

Мимикрия- корголбогон жаныбарлар менен корголгон жаныбарлардын тышкы окшоштугу

Чымын

уж

Организмдердин жер-аба чөйрөсүндө жашоого ыңгайлашуусу

Кээ бирлеринин буттары чуркоо үчүн ылайыкталган (төө куш, гепард, зебра).

Гепард жаныбарлардын эң тез буту. Ал 110 км/саат ылдамдыкка жетет.

Башка жаныбарлардын буттары секирүүгө ылайыкташкан

Чоң кенгурулар 9 мге, кээде 12 мге чейин секиришет.

Канаттуулар жана курттар канаттары менен кыймылдашат.

Организмдердин суу чөйрөсүндө жашоого ыңгайлашуусу.

• Суу жашаган организмдердин айланып агуу дене формасына ээ

Морждардын жана тюленьдердин сүзгүчтөрү бар.

Бакалардын жана сууда сүзүүчү канаттуулардын манжаларынын ортосунда кабыкчалар болот.

Организмдердин топурак чөйрөсүндө жашоого ыңгайлашуусу

Топуракта жашоочу жаныбарлардын көздөрү кичинекей, буту-колу чуңкур, денеси компакттуу жана курт сымал.

Жашоо чөйрө фактору

Жандуу

жаратылыштын

фактору

Жансыз

жаратылыштын

фактору

КОЗУ-КАРЫНДАР,

ЖАРЫК,СУУ,

ӨСҮМДҮКТӨР

АБА,

ЖАНЫБАРЛАР

ТЕМПЕРАТУРА

Өсүмдүктөрдүн топурактын жана абанын кургакчылыгы жогорулаган чөйрөдө жашоого ыңгайлашуусу

Өсүмдүктөрдүн нымдуулугу жогору чөйрөдө жашоого ыңгайлашуусу

1

карышкыр

Мең(крот)

Жылан

чымчык

Башка чөйрөдө жашаган жаныбарды табыңыз

2

кескелдирик

дельфин

тритон

щука

Башка чөйрөдө жашаган жаныбарды табыңыз

3

аары

жарганат

төө куш

ийнелик

Башкалардан башкача кыймылдаган жаныбарды табыңыз

Корутунду:

Организмдердин бардык адаптациялары алардын жашаган чөйрөсүнүн конкреттүү шарттарында өнүккөн. Эгерде экологиялык шарттар өзгөрсө, адаптациялар оң маанисин жоготуп коюшу мүмкүн.

Үйгө тапшырма:

Айлана-чөйрөгө ыңгайлашуу боюнча кыскача отчет даярдаңыз: жаныбарлар, канаттуулар, өсүмдүктөр ж.б. .