Открытый урок на тему "Төө менен Кумурска"

Жагымдуу маанай тартуулайбыз!

Ийри моюн,чөйчөк көз,

Жалпак аяк , жайык төш.

Барпылдатып чайнаса,

Тикен тилин сайбайт эч.

Бул кайсы жаныбарлар!

?

Бүрүшө калат тиштеши,

Кыйын экен иштеши.

Көтөрүп жөнөйт безилдеп,

Өзүндөй жүктү эселеп.

Бул кайсы жаныбарлар!

?

Төө

Кумурска

Азаматтар!

Төө

Төө бир өркөчтүү жана эки өркөчтүү

болушат. Төөнү кыргыздар көчүп

конгондо унаа катары пайдаланышкан.

Алар көп убакыт суу ичпей, чөп

жебей жүрө алышат. Башка малдан

айырмаланып тикенек жегенди жакшы

көрөт. Эти желет, сүтү ичилет,

Тыбытынан, чуудасынан ар кандай

буюмдар токулат.

Азыр техниканын өскөнүнө

байланыштуу төө азайып кетти.

Төө суусаганда 80 л сууну бир ичет.

Кол кап

Күрмө

Төөнүн тыбытынан жасалган жип

Байпак

Топу

Ден – соолук технологиясы

• Төөнүн сүтү ден соолукка пайдалуу экени да аныкталган. Төөнүн сүтүн ичүүдө сахарный диабетти алдын алууга болот. Илгери ата – бабаларыбыз төөнүн сүтүн ичип жүргөндүктөн, көп ооруларга кабылган эмес.
• Андан тышкары төөнүн чудаларын чогултуп, жылуу кийим тигүүгө жип даярдашкан. Төөнүн жүнүнөн даярдалган кийимдер жылуу жана сууктан сактаган. Төөнүн жүнү да касиеттүү келип, ар кандай ооруларды алдын алган.

Кумурска

Кумурскалар да эркек ургачы болуп бөлүнүшөт.

Алар топ-топ болуп жер астында үйүрлөрдө жашашат.

Кээ бирки топ кумурскалар башка топтогу

кумурскалардын үйүрүнө бастырып киришип

аларды кул катары иштетишет. Кумурскалар жаз,

жай жана күз айларында алар өз үйлөрүнө тоют

жыйнап , кыш ичи уюлдарынан чыкпай азыктанып

жатышат.

Дүйнө жүзүндө кумурскалардын 12 000 түрү бар .

Төө менен кумурска

Баалоо

• Бир кезде төө менен кумурска биринин тилин бири жакшы билишчү экен. Көк жалбыракка чоң тоюп алган төө кумурсканы шылдыңдаптыр: Эй, шордуу! Эмнеге мынча жанталашасың? Айланаңды карачы, баары чачылып жатпайбы. Каалаганыңча же, ич, анан укта. Ушуну да билбейсиң, мээң жок турбайбы.

Кумурска төөнүн акылсыздыгын сезип, шордууну аяйт да, көп кеңештерди айтат. Бирок төө кеңешти уккусу да келбейт. Оюнча тайтактап, куунап жүрө берет. Бекерчиликтен аябай семирет. Семизинен көзүнө эч нерсе көрүнбөйт.

Эмгекке көнгөн кумурска жайды жайлай үйүн тазалайт, бузулган жерин оңдойт. Кампаларын түрдүү данга толтуруп алып, кыштын келишин күтөт.Төрт мезгил алмашып, кыш да келет. Жердин бетин аппак кар, көк муз каптайт.

• Кумурска болсо, жылуу үйүнө небак кирип кеткен. Төө азырынча каңгып жүрүп, калган. Аргасы кеткенден оозун сайдырып тикенек жеди, карагандын башын кажылады, жантак көрсө жата калып оттоду. Кар калыңдаганда алар да табылбады. Шайы оогондо кумурскадан акыл сурады:

‒ Айланайын, кумурска! Бир арга тап. Бөөдө өлүп калат окшойм. Буркурап ыйлагандай болсо, көзүнүн жашы мөндүрлөп төгүлөт.

Кумурска акылсыз төөгө ошондо мындай деген кеңешин бериптир:

‒ Сен бу кебетең менен өзүңчө жан сактай албайсың. Бирөөнүн акылын угуп, айдаганына көнсөң, жаның калат.

Төө бир аз жандана түшүп, кумурскадан дагы өтүнөт:

‒ Оюңдун аягына чык, акылманым, айтканыңдай болоюн, ‒ деп жалбарат. ‒

Эми, төө, ‒ дептир кумурска, ‒ сени бир батырса, адам гана батырат. Башка айбан аттуудан сага каралашаары жок. Алардын да көбү сен сыяктуу.

Тайралаңдап чуркаган бойдон төө адамга келет. Адам болсо эч капарсыз жыты буркураган чөптөрүн жыйып жаткан боллт. Чөгүп жатып келген себебин төө ага түшүндүрөт. Ким кандай шарт менен жибергендигин да айтат. Кумурсканы адам баштан эле жакшы көрчү экен. Көрсө, адамга да көп пайдасын тийгизиптир.

- Адам көп ойлонуп туруп, мындай деп кесе сүйлөйт: - Менде бардыгы бар, сени сактап калуу колумдан келет. Бир гана шарт – иштешиң керек. Укккан кулагына ишенбей, төө делдээ түшөт. Бир оокумда эс – акылын жыйып: «Мен макулмун» – деп башын ийет. Ийилген башка адам нокто катат.

Ошол күндөн баштап, төө адамдын акылы менен жашап калыптыр. Бир гана жаман жери кайрылып барып кумурскага ырахматын айтпаптыр.

«Акылсыз төөдөн акылдуу кумурска жакшы» деген да ошондон бери калыптыр.

Тема боюнча суроолор

• Төө кумурскага кандай кеңеш айтты?
• Кыштын камын көрбөгөн төө, кыштан кантип чыгат деп ойлойсуңар?
• Төөгө кумурска кандай кеңеш берди?
• Кумурскага ырахмат айтпай кетип калган төөгө кандай кеңеш айтат элеңер?

Текстке тема коюу.

• 1. «Акылдуу кумурска» 1. «Келечексиз төө»
• 2. «Эмгекчил кумурска» 2. «Арсыз төө»
• 3. «Эринчээк төө» 3. «Айдама төө»
• 4. «Ыкшалган төө» 4. «Акылдуу адам»
• 5. «Акылсыз төө» 5. «Төө менен адам»
• 6. «Камбыл кумурска» 6. «Акылман адам»

Тема түзүүнүн өзгөчөлүктөрү

- Жакшы түшүнөт;

- Окуганы эсинде калат;

- Анализ берүүнү үйрөнөт;

- Сөз байлыгын өстүрөт;

- Ой – жүгүртүүсүн жогорулатат;

- Турмушта туура жолду тандоого багыт алат;

- Ар тараптуу ойлонот;

Сөздүктөр менен иштөө

• Жанталашып –
• Шайы оогондо –
• Бөөдө –
• Шордуу –
• Жандана тушүү –

Сөздүктөр менен иштөө

Жанталашып – далбастап, шашып

Шайы оогондо – алы кеткенде, алсыраганда, чарчаганда

• .

Бөөдө – кокустан, капыстан, байкоосуздан

Шордуу – байкуш, алсыз, жалгыз

Жандана тушүү – ойгонуу, түшүнүү, умтулуу, моюн созуу

Пазл оюну

Бул оюндун балага тийгизген пайдасы :

Бала шамдагайлыкка ,көргөн нерсесин эсте сактоого,

аракетчилдикке , активдүүлүккө үйрөтөт.

Ошону менен бирге, түстүү боёктор баланын

көңүлүн өзүнө буруп, позитив тартуулап,

окуучунун сабакка болгон кызыгуусун арттырат.

Физминутка

Нейрогимнастика

Нейрогимнастиканын пайдасы – бул жаңы калыптанып келе

жаткан жаш окуучунун калыптануусуна оң таасирин тийгизет.

Колдорду кыймылдатуу моторикасы менен бала шамдагайлыкка ,

өзүн-өзү башкаруучулукка ээ болушат.

Эң маанилүүсү баланын эске тутуусу жакшырып,

сергек боло түшөт. Жаш өспүрүмдүн канчалык колу кыймылдаса

мээси да бат иштейт. Ошол себептен окуучуга кол менен иштөөчү

тапшырмаларды көбүрөк берүүңүздү сунуштайбыз.

Акро сөздөр

• Ж- Э-
• А- М-
• Л- Г-
• К- Е-
• О- К-
• О- Ч-
• И-
• Л-

Акро сөздөр

• Ж - жайдары , жумшак, жагымдуу
• А - айкөл, амалкөй, акылдуу, айлакер
• Л - лидер, лоялдуу
• К - кайрымдуу, көңүлдүү, күйүмдүү
• О - ойчул, олуттуу
• О - омоктуу, оор басырыктуу

Э - эпчил, эрктүү, элпек, эринчээк М- мээримдүү, маңыздуу, мыйзамдуу Г- гумандуу, гениалдуу Е- эмгек , эгемен К- керемет, кымбат , келишимдүү, кылдат Ч- чечкиндүү, чынчыл, чыдамкай И- ийкемдүү, ишмер, ийгиликтүү, илимдүү Л- лирикалдуу, лама, логопед

Акро сөздөрдү табуунун натыйжасы:

• Балдар сөздөрдүн лексикалык мааниси жакын сөздөрдү табууга калыптанышат;
• Сөз байлыктарында синоним сөздөрдү көп табууга аракеттенишет;
• Өз алдынча сүйлөм түзүүгө тажрыйба топтошот .

Макал табуу

• .

• «Акыл-жаштан, асыл-таштан»

• «Теректей бой бергенче, теменедей акыл берсин»

• «Боюңа ишенбей , оюңа ишен»

• «Акылдууга бир сөз, акылсызга миң сөз»

«Акылсыз төөдөн акылдуу кумурска жакшы»

Ушул жомок аркылуу турмушта өзүңөргө эмне ала алдыңар?

Демек, жашоодо инсанды тарбиялоодо кыргыз эли көбүнчө жаныбарларга салыштыруу менен таалим – тарбия берип келишкен. Акыл – эстин өйдө – төмөнүн жаныбарлар аркылуу чагылдырышкан. Бул жомок да дал ошондой идеяны камтыган. Адамдар кичине болгону менен кээде алардын акылы тунук, чоң адамдарга жардамын бере алган. Жомокто дал ошондой идея камтылган. Көрсө, жомок аркылуу адамдар тарбияланат тура…

Үй тапшырмасы:

• 1 – топ
• Жомок китеп жасап келүү
• 2 – топ
• Жомоктун аягын өзү каалагандай кылып
• жазып келүү

Көңүл бурганыңыздарга чоң рахмат!