Открытый урок по родному (аварскому ) языку на тему: "Сложноподчиненные предложения"

Родной язык 11 класс

Дарсил тема: Жубараб нахъбилълъараб предложение.

Дарсил мурад: Жубараб нахъбилълъараб предложениялъе баян г1ат1ид гьаби. Гьелъул тайпаби рицине бажари ц1убай. Лъалхъул ишараби лъолел къаг1идаби лъималазда дурус гьари, цебе малъаралда рекъон.

Дарсил алатал: доска, тетрадь, карточки..

Дарсил план:

1. Орг момент.

2. Раг1абазул диктант.

3. Цебе малъараб такрар гьаби (тестал)

4. Ц1ияб дарс

5. Дарс щула гьаби.

6. Дарсил х1асил

7. Рокъобе х1алт1и.

Дарсил ин:

1.Орг момент.

Раг1абазул диктант

Гъалгъалараб рас, ц1ирц1идана,

Тест

1. Мац1алъул х1акъалъулъ г1елмуялъул кинал бут1аби грамматикаялъ жанире

рачунел?

а) лексика; б) фонетика;

в) раг1и лъугьин; г) морфологияги синтаксисги

1. Раг1абазул дандраялда гъоркьан х1ущ ц1ай.

а) Роц1араб къо. Къо роц1ана. б) Расулица ах1ула. Ах1улаго ана.

в) Микьабилеб къо. Къо – микьабилеб. г) Нахъа хут1ана. Къеда нахъа гьой буго.

1. Рекъонккеялъул бухьен бате.

а) г1урул хехлъи б) хехаб г1ор;

в) хехго чвахана г) хехлъиялъул балагь.

1. Хабариябги, т1алабиябги, суалиябги предложениял ах1ул предложенияллъун кин лъугьунел?

а) ах1ул ишара хадуб лъун; б) ах1ун ц1алун;

в) рек1ел к1удияб асар (ццин, рохел, х1инкъи) загьирлъиледухъ абун;

1. Подлежащеял рате.

а) Гьаниб маххул нух лъун буго. б) Саг1ид, машина чуризе а.

в) Умумул пурцица рекьарулаан. г) Жакъа шагьаралда баг1арун буго.

1. Подлежащее щиб х1алалда бугебали бихьизабулеб сказуемое бате.

а) Ц1ад балеб буго. б) К1одо унтун йиго.

в) Эбелалъ щар ч1вана. г) Эмен сапаралъ ана.

1. Г1адатаб глаголияб сказуемоялда гъоркьан х1ущ ц1ай.

а) Г1ерет1 лъел ц1е. б) Бакъ баккулеб буго.

в) Эмен кьижун вуго. г) Реци лъуг1улеб буго.

1. Сунда абулеб составияб сказуемоян?

а) Цо подлежащеялъе бугеб 2-3 сказуемоялда;

б) 2 подлежащеялъе бугеб цо сказуемоялда;

в) Аслияб раг1удасаги кумекалъул глаголалдасаги г1уц1араб, цох1о маг1на кьолеб сказуемоялда;

г) Жубараб глаголалъул сказуемоялда.

1. Ц1арулаб составияб сказуемое бате

а) Дуда вихьарав чи дун вук1ана; б) Булбул гъот1ода кеч1 ах1улеб буго;

в) Мучариги чед гуро; г) Нижер росу ц1илъун буго.

1. Глаголияб составияб сказуемое бихьизабе.

а) Дур хабар дида бич1ч1улеб гьеч1о. б) Гьадав чи чанахъан гуро.

в) Нилъер Гьиматги палугьан лъугьана. г) Мун, гьудул, гьанже рокъове а.

1. Аслияб падежалда бугеб подлежащеялдаса бит1араб дополнение кин бат1а бахъилеб?

а) Рат1а рахъизе лъаларо: гьел цого суалалъе жаваблъун рач1уна.

б) Сказуемоялда цебе бугеб подлежащее, хадуб ккараб дополнение бук1уна.

в) Бит1араб дополнение сказуемоялда бухьараб бук1уна, подлежащее бук1унаро.

г) Т1адч1араб глагол – сказуемоегун бук1уна бит1араб дополнение.

1. Хаслъул падежалда ругел определениязда гъоркьан мухъ ц1ай.

а) Ясалъ баргъич меседил гьабуна. б) Ясалъ меседил баргъич ххуна.

в) Хьитал салаул ц1уна. г) Лъимал расанда салул гох1да.

1. Определениелъун бугеб цадахълъел бате.

а) Дица хъван буго «Х1акъикъат» газета. б) «Х1акъикъаталда» дир макъала бахъун буго.

в) Тохтур Х1ажи районалде ана. г) Нижер Х1ажи тохтурлъун вахъана.

1. Хъвалсараб дополнение бате.

а) Дун шофер вуго. б) Муса нижгун васандана.

в) К1удадаца лъималазе маргьа бицана г) Лъималаз шагьаралда сордо бана.

13. Подлежащеялъул суалазда цебе «+» лъе

Кинаб? щиб? лъил? лъица? лъихъ? лъида? чан? лъие? сунда? сундуе? кида? сунца?

14. Бит1араб дополнение жаваблъун бач1уна:

а) аслияб п. б) актив п.

в) кьовул п. г) жинда п. суалазе.

15. Определениялъул суалал рате:

Лъил? сундул? кибе? щиб? чан? чанабилеб? лъие? сундуе? кинаб? Лъил? сундул?

16. Сказуемоялъул суалал хъвай…………………………………………………………..

17. Хъалсараб дополнение кинаб падежалъул суалазе жаваблъун бач1унареб?

а) аслияб б) актив

в) жинда г) кьовул

Ц1ияб дарс

§35. Гьоркьор кколел раг1аби ва предложениял

1. Узухъда, жакъа дун рокъов вук!ина.

2. Валики, жакъа дун рокъов вук!ина.

Гьал предложениял данде ккве. Щиб 6ат1алъи гьоркьоб бугеб? Бицунеб жоялда рак1ч1ей кинаб предложениялъулъ бугеб, щакдари киналъулъ бугеб? Кинал раг1абазул кумекалдалъун гьеб бихьизабулеб бугеб?

Жинцаго бицунеб жоялде бугеб гьоркьоблъи бихьизабизе к1алъалес х1алт1изарулел раг1абазда гьоркьор кколел раг1абиян абула.

Масала: 1) Узухъда, Марьямида литература лъи1! лъала. Узухъда абураб гьоркьоб кколеб раг1уца бихьизабулеб буго бицунеб пикруялда к!алъалесул бугеб рак1ч1ей, божилъи.

2) Дир талих!алъ, автобус ун батич1о. Дир талих1алъ абураб гьоркьоб кколеб раг1уца бицунеб пикруялда к1алъалесул бугеб разилъи бихьизабулеб буго.

3) Бицанихъе, нилъер волейболистал бергьун руго. Бицанихъе абураб гьоркьоб ккараб раг1уца бицунеб пикру бач!араб бак! бихьизабулеб буго.

Гьоркьор кколел раг1абазул 6ат1и-бат1иял маг1наби рук1уна

1. Гьоркьор кколел раг1абиги предложениялги хьвалаго, о6ращениялго г!адин, запятая лъун, рат!а гьарула, абулаго интонациялдалъунги рат1а гьарула. Масала: 1) Талих1алъ, Муслимат нижеда рокъой ятана. (М. Ш.) 2) Маг1арул гьаваялъ, гьайгьай, г1адамасе лъик1аб асар гьабула. 3) Муъмин дудаса разиго вотила, дида гьеб лъала.

2. Т1адеги баян кьолел гьоркьор кколел предложениял скобкабаэдалъун, ялъуни къанаг!атго тире лъун, рат!а гьарула. Масала: 1) Цо соналда ихдал (гьеб бук1ана 1974 абилеб соналъул май моц1алъул авал) ниж маг1арде г1игун гочунел колхозолъул г1ухьбузда данде ун рук1ана.

2) Юсупил лъабавго вацас — гьеэул бищун гьит1насул къоло лъабго сон буго — институт лъуг1изабуна.

Дарс щула гьаби:

Х1ал1и 138 (бицун)

Х1алт1и 140 (хъван)

Дарсил х1асил гьабила.

Рокъобе х1алт1и – 142. П. 35