Өзгөн району. Ж. Абжапаров атындагы %71 орто мектеби 6-класстар учун тарых сабагынан ачык сааттын иштелмеси. Абдыкеримова Нургул

Жаны тема : байыркы орус мамлекети качан тузулгону туурасында так маалымат жок.9к 1,5 жарымында толонгон салыктар тууралуу жазылган тарыхый маалыматтар бар. 862-жРюрик бир туугандары мн келип орус жерлерин башкарып калган.Рюрик олгондон кийин анын бир тууганы Олег 33 жыл башкарган. Амалкойлук мн тегерегиндеги орус ууруларды багындырып орус мамлекети –Киевди негиздеген.2мин кемеге 40 жоокерден салып Царград шаарын курчап алат, алар коп белек берип Олег мн тынчтык келишимине кол койгон. Бул келишимден кийин орус мам-н кадыр-баркы которулгон. Киев Русу тузулгондон баштап Европага кочмон элдердин чабуулу токтогон.Олег дуйнодон кайткандан кийин Игорь болгон Рюриктин уулу.древлян урууларынан салык топтоп жургондо олтурулгон анын аялы Ольга келген элчилерин тируу комдуруп древляндарды кырып салган.955-ж Ольга христиан динине ототуулу Святослав башкарып турганда коп жерлерди багындырган.ал олгондо уулу Владимир башкарып басып алган жерлерине озунун балдарын жиберип каттуу кармаган Европада кадырлуу болуш учун Византия императорунун кызы Аннаны аялдыкка сурайт бербей койгондо херсонес шаарын курчап сууну бузуп бир нече ай курчаганда эл озу дарбазаны ачкан Анна орус жоокерлерин борборго келтирбеш учун Владимирге тийууго озу макул болгон

Жаны тема : Византия империясы 5-15 к.

4 к Рим империясы ыдырап жатканда анын чыгышында Византия тузулуп мин жылдан ашык окум сургон. Алар оздорун “ромейлер” же эллиндер деп аташкан. Борбор шаары Константинополь 9 жолдун тоомунда жайгашкандыктан Европа мн Азияны бириктирген “алтын копуро” дешкен.индия,кытай,иран мн болгон соода Византияны байыткан. Императордун бийлиги кучтуу болгон. Жоо жана дениз аскерлери чек арасын ийгиликтуу коргогон. Император Юстиниан 1чи акылдуу, кучтуу аялы да акылдуу жана сулуу болгон. Константинополго ыйык софья соборун жана эн чон ипподром салдырган. Бул мезгил эл учун эн оор болгон. Шаарды кооздоп театр суу тутугун ипподром ж.б нерселерди курдурган. Пара алуу кучоп колунда бийлиги барлар элге кордук корсоткон. 20 жылдан ашык согушуп африканын тундугун, италияны, испаниянын бир болугун басып алып кул элоочулук тузулушту калыбына келтирууго аракеттенген. Оор салыктарга нааразы калк которулушко чыкканда Юстиниан 1чи ырайымсыздык мн баскан. Ал олгондо басып алган жерлеринин баарынан ажырашкан.6 к баштап византиянын бир кыйла жерлерине славяндар отурукташкан. Алар кул ээлоочулук тузулуштун кулап феодалдык тузулуштун орношун тездетишкен.9 к 2 .5 баштап византиянын шаарлары гулдоп оскон. Ички жана тышкы соода кенейген. 11-12 к кул ээлоочулук жок болуп, феодалдык тузулуш орноп буткон. 11 к турк селжуктардын кол салуусунан коп жерлеринен ажыраган. Рим папасы да кол салып кресттуулордун жортуулун уюштурган. 1204-ж 4-крест жоортуулунда Константинополь багындырылып византия талкаланган , 1453-ж 23-майда турк аскерлери басып алып византия озунун жашоосун токтоткон. Константинополду Стамбул деп озгортушкон. 11-12 к византия дуйнодо 1чи болуп оорукана, 1чи болуп университет . турдуу мектептер ачылып илимдин жаны ачылыштарын колдонушкан.

7-класс. Кыргызстандын тарыхы.2019-жыл. 2-чейрек.------------------------------------

1. Озгон архитектуралык эстелиги кайсы кылымда курулган ?

А) 10 к Б) 11-12 к . В) 9-10 к .

2) 1125-1137-жж Кыргызстандын тундугундо кандай окуялар болгон ?.

А) монголияны кара-кытайлар басып алган. Б) ислам дини тарала баштаган. В) кара-кытайлар басып кирген жана карахандардын бийлиги кулаган.

3)Кара-кытайлар мамлекети кайсы жылдары жашаган ?

А) 1137-1210-жж. Б) 1050-1110-жж. В) 1008-1040-жж.

4) Чынгызхан монголдордун ханы болуп кайсы жылы жарыяланган ?

А)1200-ж. Б) 1206-ж. В) 1210-ж.

5) Монголдор эне-сай кыргыздарын кайсы жылы караткан ?

А) 1207-ж. Б) 1210-ж. В) 1215-ж.

6) эне-сай кыргыздарынын монголдорго каршы которулушу кайсы жылы болгон ?

А) 1212-ж. Б) 1215-ж. В) 1218-ж.

7) Наймандар чыгыш туркстан жана Жети –сууга кочуп келгенче кайсы жерде жашаган ?

А) Эне-сайда . Б) Алтайда. В) Иртыш дарыясынын аймагында.

8) наймандардын жетекчисин белгилегиле :

А) Джучу. Б) Кучлук. В) Угедей.

1	2	3	4	5	6	7	8

7-класс.2-чейрек. 2019 -жыл.орто кылым тарыхы.-----------------------------------------

1. 7 к 1,5 жарымында арабдардын мамлекети мамлекети кандай деп аталган жана анын борбору кайда жайгашкан?

А) эмират- борбору Кордова. Б) Королдук –борбору Мекке. В) халифат-борбору дамаск.

2) Ислам качан пайда болгон ?

А) 5 к. Б) 6 к. В) 7 к.

3) 11-14 к Европадагы маанилуу озгоруу кайсы ?.

А) уч талаалуу дыйканчылыкты киргизуу, шаарлардын осушу.кол онорчулук мн айыл чарбасынын болунушу. Б) княз,граф,барондордун санынын осушу. В) жемиш бактарынын жана огород жузумзарлардын кенейиши.

4) Гильдия – бул:

А) жакшы сапаттагы товар. Б) жаман товар саткандыгы учун айып акы. В) бир шаардын соодагерлеринин союзу.

5) Евразияда 1453-жылдагы маанилуу окуя :

А) акыркы кресттулор жортуулу. Б) Византия империясынын кулашы. В) кызыл жана ак розалардын согушу.

6) дуйно тарыхында орто кылымдар тарыхы...... башталат:

А) рим империясынын тузулушунон кийин. Б) христиан дининин пайда болушунан кийин. В) рим империясынын кулашынан кийин.

7) 11-13 к Европада чиркоо-- бул :

А) борбордошкон кучтуу жана ото бай уюм болгон. Б) жарды муктаждарга соопчу болгон. В) дыйкандарды королдор мн феодалдардын эзуусунон коргогон.

1	2	3	4	5	6	7

Жаны тема : Индия орто кылымдарда.

Индия индостан жарым аралында орун алган. Тундугундо дуйнодогу эн бийик тоо Гималай орун алган. Батышынан ганг чыгышынан инд дарыялары агат. Коп улутту мам-н катарына кирет. Тили хинди 2чи тили англис тили. Калкынын саны боюнча 2чи орунда турат.4-6 к гупталар башкарган бул мезгилди индиянын “алтын кылымы” дешкен. Бор азиядан келген хунни-эфталиттер бул империяны кулатып раджпуттардын тобун тузушкон. 5-7 к феодалдык коом калыптанып буткон. Феодалдар жерди менчиктешкен. Соода онугуп салык кобойгон. Дыйкандардын негизги милдети оброк болгон. Бул мезгилдин аягында порттун жанындагы шаарлар тез онуго баштаган. 10 к 70 княздык тузулгон алар бири –бири мн тынымсыз согушуп алсырашып тышкы душманга оной олжо болушкан. 11 к баштап мусулман мам-ри кол салып Индиянын тундугун ээлеп 13 к - Дели султандыгын тузушкон. Индиялык башкаруучулар буларга салык толоп турушкан. 1398-ж Амир Тимур кол салып Дели султаны качып олкону оору жана ачарчылык каптаган. Андан кийин Тимурдун урпагы Бабур кол салып женишке жетип улуу Моголдор империясын негиздеген (1526-1858) бардык жер мамлекетке откон кучтуу армия тузулгон ,салык топтолуп баары оз милдеттерин аткарган.1458-ж Васко да Гамма Португалиялык экспедиция мн Каликут шаарына келген анын артынан согуштук куралдары мн келишип Индиянын батыш жээктерин басып ала башташкан. Кучтуу флотуна таянып арабдарды Инд океанынан суруп чыгышкан Португалиялыктардын уруксатысыз бир да кеме инд океанында сузо албай калган.кол онорчулордун жана кездеме токуучулардын атагы алыска кеткен. Пил соогунон жасалган жана зергерлер жасаган буюмдар жакшы откон. Соода жургузуучу туруктуу орундарды арабдар ээлешкен.16-17-к капитализмдин белгилери байкалган. Медицина,математика,астрономия,физика.химия илимдери жакшы ийгиликке жеткен. Дуйнодогу 7 кереметтин бири “тадж – махал “ индиянын бермети деп аталат.

Жаны тема: кытайда 2-3 к хань империясы кулап 3мам-т пайда болгон 1---вей- тундук. 2---шу- борбордук. 3—У- туштук. БУЛАР ЫНТЫМАГЫ ЖОК болуп 1-1не ТЫНЫМСЫЗ кол салып турушкан. Булардын начарлашынан пайдаланып кочмондор кол салып тундук кытайды басып алып 16 падышачылык тузушкон. 2,5 к кытай тундук жана туштукко болунгон.581-ж которулуш болуп Ян Цзянь бийликтен кетип мам-т Сун деп аталган. 3-4 к жер кызмат учун чиновниктерге жана аскер башчыларына бериле баштаган. Дыйкандар оор эмгектен жана ачарчылыктан олушкон, эзууго чыдабагандары тоого,токойго качып барып феодалдарга каршы турушкан. Императордун бийлиги чексиз болгон. Чиновниктердин саны 25 минге жеткен. Башкаруу 6 бийликке болунгон. Императорду “ асмандын уулу” дешкен.орто кылымда Кытайда соода онугуп флот мн алыскы олколорго барышкан. 6 к баштап Кытай бириктириле баштаган. Олкодогу козголондор бийликти начарлатып 10 к 2,5 тан империясы кулап кайрадан Сундар бийликке келген бул мезгилде элдин саны 80-100 млнго жеткен. .874-ж тун-чыг Кытайда дыйкандар которулушко чыкты коп жерлерди басып алып феодалдарды олтуруп алардын мулкун тартып алышкан. Жетекчиси Ван Сянь Чжи олуп ордуна Хуан Чао болгон. Гуанчжоуну Лоянды, Чаньянды басып алышкан император качып кеткен алардын саны 500 минге жеткен. Чаньанды 2 жыл талап тоношкон бул мезгилде качкан император жана феодалдар куч топтоп которулушчулорду женип аёсуз жазалашкан Хуан Чао озун озу олтургон. Бул которулуш 901-ж чейин созулган. 13 к Кытайды монголдор басып алып Пекинди борбор шаар деп жарыялап .Кытай улгусундогу юань империясын жарыялашкан. Кытайларды бардык укуктан ажыратып ири салык салып акысыз иштетишкен. Кыйналган эл которулушко чыгып аларды “кызыл чеке тангычандар” дешкен .монголдорду талкалап кууп чыгып бийликке мин династиясы келген. Жерлер дыйкандарга болунуп копостор мн кол онорчулордун салыгы азайган. 15 к Монгол бийлиги токтогондон кийин Кытайда убактылуу жогорулоо башталган. Чочко,уй.кой, жылкы, багып. Жибекчилик ,балыкчылык онуккон.Конфуций дини негизги дин болгон. Ири шаарларда мектептер ачылган илим-билим онугуп ,медицинанын дарылоо жолдору ийгиликтуу изилденген.

Жаны тема: Япония.

Япония Азиянын чыгыш жээктерин курчаган аралдардан орун алган. 3чу кылымда Ямато уруу союзу тузулуп акырындык мн феодалдык мам айланган. 604-ж принц Сетоку “17 ст турган мыйзамдар жыйнагын “ тузгон. Корея жана Кытай мн мамиле тузгон. 552-ж Японияга будда дини киргизилген. Самурайлар майда ак сооктордун аскердик-феодалдык катмары. Негизги кесиби согуш болгон. Самурайлар 3ко болунгон 1- бийлик учун курошто Токугаба сегунатына жардам бергендер.

2- токугаба сегунатына каршы болгондор.

3-катардагы самурайлар.

Самурайлар учун 1чи орунда ар-намыс турган. Алар намыс учун жанын кыюуга дайым даяр болушкан. Булар мамлекетти 1192-1866-ж чейин башкарышкан. 1192-ж мам Минамото Еритомо башкарган борбор шаары Камакур болгон. Шаарлар осуп соода онуккон порт кобойуп Кытай Корея, туштук чыгыш Азия мн соода жакшы жургон.11 к 40 шаар болсо 15 к 85, 16 к 269 га жеткен. 1335-1573-жж Асикага сегунаты башкарып дыйканчылык кол онорчулуктон болунуп чыккан. Акча системасы киргизилген. Киото , Нара ,Камакур шаарлары онуккон. 1603-ж, 1807-ж чейин акыркы Токугава сегунаты бийлик жургузгон. Эн коп жер сегундарда болгон .дыйкандар жерди иштетип салык толошкон. 1866-ж сегунат кулап 16 жаштагы Мицухито император болуп Япония жаны тарыхый доорго откон.

Жаны тема-- Арабдар орто кылымдарда

Арабдар Арабстан жарым аралында жайгашкан. Чолдору коп .чолдун ортосунан орун алган кудугу бар Йеменди “бактылуу жер “ дешкен. Себеби ал жерде суу жетиштуу болгон. Аба ырйы ыссык жамгыр эн аз жаайт. Кочуп конуп жашагандарды бедуиндер дешкен. Негизги баккан малы тоолор болгон. Соода кыштактары пайда болуп эн чону Мекке шаары эле. Мекка шаарынын ортосундагы каабага байлар келип сыйынып анын ачкычы укумдан тукумга откон.6 к Арбстандын туштугун Иран тундугун Византия басып алган. Арбстанда 2 дин болгон иудаизм жана христиан дини. Алар каапыр деп болунушкон эмес. 570-ж Мекке шаарында курейшилер уруусунда Мухаммед туулган. Жашынан жетим калып коп кордук коргон. 25 жашында бай озунон 15 жаш улуу Кадича деген соодагер аялга уйлонгон. 40 жашында ислам динине кирип элге озунун насааттарын айта баштаган. 1 аялы Кадича бул динге кирген. 622-ж Меккеден кетууго аргасыз болгон. 630-ж Меккенин бай адамдары аны кайрадан чакырып алышкан. Мекке ыйык шаар кааба негизги нерсеси болуп калган.курандын негизги нускасы асмандын 7чи кабатында турат дешкен. Мухаммет сабаты жок болгондуктан анын айткандарын жазып турушкан. Куран окуу – дегенди билдирет. Алла таала 6 кундо дуйнону 6чы куну топурактан адамда анын кабыргасынан –обо энени жараткан 7 кун дем алыш болот делет.куран 114 суроодон турат. Мусулмандын 5 парзы бар 1- келме келтируу.2-5маал намаз.3- орозо тутуу. 4- кайыр-садака беруу. 5- Меккеге барып каабанын ташын 7 жолу айланып отуу. Мухаммед 632-ж 27-майда дуйнодон кайткан.абубакир мам башкаргандан баштап халифтердин доору башталаган. 30 жылда коп жерди басып алышкан. 751-ж карлуктар мн чогуу Кытайдын 100мин жоокерин талкалашкан 50 мини кырылып 20 мин колго тушкон. Эн чон Арб халифтиги тузулуп борбору – Дамаск шаары болгон. 7 к баштап арабдар 2ге болнгон. 1- суноттор курандан башка Мухаммед пайгамбардын насааттарын да турмушта пайдаланышкан. Ал эми 2-болугу Шииттер –сунна жыйнагын таануудан баш тартышкан жана бул 2 топ бийлик учун дайым курош жургузгон. 930-ж Карматтар кара ташты сындырып жарымын Бахрейнге алып кетишкен 20 жылдан кийин акча толоп кайра алышкан.мусулман мам абдан чон болгондуктан башкаруу кыйын болгон 9 к Багдад халифаты кулап болунуп кетишкен. Басып алган жеринде мам тил араб тили дешкен мектептер ачылып балдарды окуткан. Орто Азияда Абу Али Ибн Сина жашаган. “мин бир тун “ жомогу Багдадда тузулгон.акын Фирдоуси 30 жыл “Шах Наме “ китебин жазган. Орто кылымда Чуйдо Ж. Баласагын жашап “кут алчу билим” чыгармасын турк тилинде жазган. 1077-ж торолгон Махмуд Кашгари “ турк тилдер соз жыйнагын “ тузгон. Борбор Азияда Фараби, Беруни, Мухаммед аль Хорезми лер жашап оздорунун атактуу чыгармаларын жазышкан.

Жаны тема- Чынгыз хандын империясынын негизделиши. 1155-ж дуйного атагы чыккан Чынгыз хан деген атты алган озунун чын аты Темучин болгон наристе Монголияда жарыкка келди. Туулган жылы так эмес болжол мн атасы Есугой эзелки жоосу татарларды женип кайткан куну торолгон эн кучтуу душманынын урматына уулунун атын Темучин койгон. Апасы Оэлун ашкан акылдуу ,сезимдуу болгон дешет бала торолгондо он колуна кан уучтап тушкон экен. 9 жашында атасы на Татарлар уу берип олтурушкон. Аябай коп азап-тозокту коруп чоноюшат. Апасы Оэлун аларга ата-бабалары жонундо алардын даназалуу иштери жонундо тынымсыз айтып берип турган. Бодончар, Хабул хан, Амбагай каган, хутулу хан, Эсугой атасынын эрдиктерин айтып балдарын элди жерди суйууго тарбиялаган. Темучин бир туугандары Хасар, Бектер,Белгутуйга караганда атасын кобуроок тартып кыйтыр,куу, ото акылдуу, айлакер, табышкер, ожор,кок, кара муртоз,таш боор.1180-ж эч нерседен жалтанбас баатыр болуп чоноёт. 1180-ж атасынын ордуна хан которулот,1206-ж Монголияны империя деп жарыялап, озун Чынгыз хан же император деп курултайда хан которулот буткул Монголиянын чар тарабынан келген ноендор тизе бугуп аргасыз коркуп бул чечимге макул болушкан. Монголия 95 аскердик-админстративдик районго болунгон. Ар ьир аймак 1000 ден жоокер берип турууга милдеттуу болушкан. Ак кызмат кылган адамдарынан эч кандай сыйлык аяган эмес. Ошолор анын данкын чыгарып чын журоктон кызмат кылышкан. Согушууда ыкмаларды тез-тез озгортуп турган. Алдынкы олколордун жаны чыккан курал –жарактарын пайдаланган. 13 к Эне-сайдагы кыргыз уруулары бир нече ээликтерге болунуп кеткен эле, эн чону Кыргыз жана Кем-кемжуит мам-ри болгон алардын Кыргыз иналдыгын Урус инал башкарган. Кыргыздардын жери .эли аз болуп душманга каршы чыккыдай даярдыгы да жоктуктан 1207-ж Чынгыз хандын тун уулу Жочу барганда аксакалдар кенешип согушсуз эле багынып берууну чечишкен. Элчиликке Еди-инал, Алдиер жана Олебек тегиндер баш болгон кыргыз нойондору ак шумкар,кулук ат , кымбат баалуу терилерди тартуулап Чынгыз ханга баш ийгенин билдиришкен.

Жаны тема : орто Азиядагы Самани мам-ти.

Саманилердин уруу башчысы Саман Самаркан шаарынын жанындагы тажиктерден чыккан. Ал ислам динин кабыл алган. Нух, Ахмад,Ильяс, Яхья деген неберелери эл башкарып баарысы эн улуу Нухка баш ийишкен. Нухтан бийлик Ахмадга откон ал козу тируу кезинде эле бийликти Насрга берген ал эми Насрдын абалы оор болгон. Араб халифи аны таанып диплом бергени мн инилери баш ийбей ар кимиси озунчо болунуп кетууну каалап оз алдынча тыйын чыгара баштаган.892-ж Наср олот мам башчысы болуп Исмаил жарыяланат. Бухара борбор болот. Орто Азиянын колдон чыгып бара жатканын коргон Араб халифи Хорасандын башчысы Амрды жонотот бул согушта Исмаил женип Хорасан да исмаилге карап калат.исмаил борборлошкон кучтуу мам тузууго аракеттенген. Мам бийлик 2ге болунгон. 1-даргалар бул аксарай .2чи дивандар бул аскердик –граждандык башкаруу болгон. Исмаил олгондон кийин Ахмад ибн Исмаил болот. Бирок шаарларда которулуштор башталып зорго басып турушкан. Ахмадды кулдары олтуруп анын уулу Наср 2нин тушунда олкону анын вазири мухамед Ахмад Джейхани башкарат ал ото билимдуу олкодогу башкарууну бир топ чындаган.акча жетишпей бир жылда 2 жолу салык жыйнашкан. Самани мам начарлашын бир да эмир токтото албай калган. Бул мезгил тышкы душмандар учун ото ынгайлуу болгон. 999-ж караханийлер тарабынан талкаланып мам толук жоюлган.

Жаны тема : Осмон турктор империясы.

1389-ж Кососво талаасында Сербдер мн Турктордун эн чон салгылашы болду . бул согуштун алдында Милош Обилич деген жаш серб амалкойлук мн турк султаны Мурадга барып аны олтурот бирок уулу Баязид атасынын олумун жоокерлерден жашырып согушта женишке ээ болгондо гана айтып турктор 50 мин сербдерди мууздап олтурушкон.болгарияны багындыруу учун туркторго 70 жыл керек болгон багынтып бирок 500 жыл эзишкен. Баязид 1 Константинополго согуш ачып алар сууктан ачкалыктан кыйналып Европалыктардан жардам сурашкан. Жардамга келген кресттулордун 10 минин олтуруп 300дон ашык белгилуу адамдарды туткунга алып аларды кайра сатышкан. Мехмед 2чи Византияга чабуул баштап ала албай абдан кыйналган Византиялыктар ото катуу каршылык корсотушкон. Турктордун 150 мин аскери бир нече жуз кемеси болгон. Ал эми Византиялыктардын аскери 7 минге да жеткен эмес.53 кун дегенде шаарды алышып 3 кун бою турктор талап тоноп 60 мин адамды кулдукка сатып калганын олтурушкон. Шаардын эн кооз София чиркоосун мечитке айлантып ал эми Кнстантинополду Стамбул аташкан. Осмон турктору андан кийин : Крым, Молдавия, Валахия, Армения Грузия,Сирия, Арабия, Египет,Венгрия жана башка коптогон жерлерди басып алып талап тоноп оз устомдугун орнотушкан. Айрыкча христиандарды жек корушкон аларды “мал” деп кемсинтип ото чон салык салышкан. Сулайман султан Осмон империясын тузуп алар 500 жыл бою Европанын элдерин эзип талап тоноочулук мн кун корушкон турктор. Гайдуктар деп аталган Болгариялык жана Сербиялык –партизандар туркторго катуу сокку уруп турк жоокерлери алардан ото коркушкан. 16 к турктор чабуулдарын токтотуп алсырай баштаган .балкан жарым аралынын элдери оздорунун баатырлыгы мн Осмон империясынын кысымын бошондотуп Европага жасаган чабуулун токтотушкан.

7-класс.орто кылым тарыхы. 2018-жыл. 3-чейрек.

1. Византияны кимдер кулаткан? А) римдиктер. Б)турктор.в)гректер.

2. Икона-бул : а) падышанын портрети. Б)чиркоонун ыйык китеби.

В) кудайдын же ыйык адамдын корком суроту.

3) ислам качан пайда болгон? А) 1к б) 5к. В) 7к.

4) гильдия- бул: а) жакшы сапаттагы товар. Б)соодагерлерди жолдо коргогон кузотчулор. В)бир шаардын соодагерлеринин союзу.

5) франциядагы генералдык штаттар: а) ар кайсы катмарлардын окулдорунуон шайлануучу чогулушу. Б) королдун ордосундагы кызматчылардын саны. В) францияны областтарга болуу.

6) жуз жылдык согуш кимдердин ортосунда болгон ?

А) франция, испания. Б)англия,франция. В)англия.испания.

7)согушта жеништин француздардын пайдасына оошуна кайсы окуя себеп болгон? А) пуатьенин алдындагы салгылаш. Б) орлеанды камоого алуудан бошотуу. В) азенкурдун алдындагы салгылаш.

8)франциядаг (жакерия) жана англиядагы (уот тайлердин) дыйкандар которулушу кандай окшош натыйжа алып келген ? а) дыйкандар франция мн англиянын парламенттерине депутаттарын шайлоо укугун алышкан. Б) феодалдар барщина мн оброкту кобойтууну токтотуп , дыйкандарга эркиндик бере баштаган.в)эки которулуш тен дыйкандардын жениши мн аяктаган.

9) гусит кыймылынын башкы себеби : а) чехиядагы католик чиркоосунун аёсуз эзуусу жана ач коздугу. Б) чехияга немец аскерлеринин басып кириши. В) чума эпидемиясынын таркашы.

7

1	2	3	4	5	6	7	8	9

Сабактын темасы :

Германиядагы реформация жана дыйкандар согушу.

Сабактын максаты :

Чиркөөнун элди азап-тозокко салышына теолог окумуштуу Виттенберг университетинин профессору Мартин Лютердин каршы чыгышы

Кутулуучу натыйжа :

Окуучулар ушул теманы өткөндөн кийин : реформациядан кийин Европада жаңы цивилизациянын “ Европа керемети” башталып көп мамлекеттер өнуккөнун билишсе алган билимдерин өз алдынча, жуптарда, топтордо иштей алса сабак өз максатына жетти деп эсептелет

Терминдер менен иштөө:

Реформация-чиркөөну кайра куруу учун курөш.

Индульгенция-уруксат кагаз сыяктуу.

Тезис-жаңы программа сыяктуу.

Протестанттык чиркөө- жаңы чиркөө.

Варфоломей туну-каршылаштарын ырайымсыз жазалоо.

Жаңы тема: Германиядагы реформация жана дыйкандар согушу.

16к баштап Германия экономикалык жактан өнугө баштайт капиталисттик мунөздөгу ишканалар көбөйөт.туштугундө ири ишканалар ал эми тундугундө айыл чарбасы жакшы өнугөт . княздар көп жерлерди ээлеп дыйкандарга дарыялардан балык уулоого да тыюу салышкан. Байкуш дыйкандар жерлерин сата алышкан эмес, тушумдун бир бөлугун чиркөөгө беришкен чиркөө эн бай болгон ,индульгенция кагаздарын да кымбат сатышкан турдуу ырым-жырымдар зор киреше алып келген. Чиркөө каражаттары жыл сайын көбөйуп эл нааразы болгон байлар бул нааразычылыкты пайдаланып чиркөөнун байлыгын.жерлерин басып алууну ойлошкон.1517-ж Мартин Лютер индульгенцияны сатууга каршы чыгып адам мн кудайдын ортосунда ортомчу болбош керек деп “95 тезис” жарыялаган. Рим папасы болбосо деле чиркөө иштей берет деген ал эми папа болсо Лютерге наалат айтып чиркөөдөн чыктың деп “булла” жиберген Лютер ал кагазды өрттөп салат да нааразы болгон эл курөшкө чыгабыз дегенде ал макул болбой койгон баш тарткан. Ал эми Томас Мюнцер болсо элди курөшкө чакырган, жашыруун уюм тузуп бийлик элдин колунда болуш керек деп эл кыдырган. 1525-ж 40 миңден ашык дыйкандар көтөрулушкө чыккан. 6 топко бөлунгөн алардын 4 бөлуктөн турган программасы болгон буларды шаардыктар жана жумушчулар колдогон Томас чиркөө коңгуроолорунан замбирек куйган. Бирок булар тартипсиз баш-аламан болушкан Франкенхаузен шаарынын жанында 8миң аскери мн Мюнцер жеңилген аны кыйнап өлтуруп 5 миң көтөрулушчуну кырып 100 минден ашык дыйкандарды өлтуруп көтөрулушту аёсуз басышкан феодализм дагы 300 жыл өкум суруп Германия бириккен мамлекеттерге көз каранды бытыранды болгон.германиядагы реформация башкаларга да таасирин тийгизип анын жактоочуларын протестанттар ал эми жаңы чиркөө протестанттык деп аталып калды монастырларды жаап анын жерлерин байлыгын княздар ээлешти. Англия,Дания,Швецияда чиркөө мамлекет башчысына өтту. Щвецарияда ,Нидерландияда реформацияны буржуазия өздөру учун пайдаланды, француз Жан Кальвин протестанттык чиркөөну жетектеди булар акчаны унөмдөө , эмгектенуу, уй-булөну сактоо,тамак алдында библиядан узунду окууну адат кылышкан. 1555-ж Аугсбургда 2 дин тынчтык келишимине кол койгон. 1540-ж иезуиттер коому тузулгөн башчысы Игнатий Лойола, Рим папасынын айтканын аткарышкан. 1572-ж Францияда 23.08. куну проестанттарды 1 тундө 3 миң, 1 жумада 20 миң кырышкан бул” Варфоломей туну “деп аталган Рим папасы Григорий 13 буларды колдогон.реформация Германияда башталып тездик менен батыш Европага жайылган жана католик чиркөөсунө сокку урган адам өзунун журуш-турушуна өзу жооп бериш керек адам мн кудайдын ортосунда ортомчу болбош керек дешкен ортомчу уюмдардын көбу жоюлган . ар бир адамдын эмгеги бааланып техникалык ачылыштарга жол ачылган өнөр жай төңкөрушу соодага жана техниканын өнугушунө шарт тузду. Бул окуянын тарыхый мааниси Реформация жеңген өлкөлөрдө капитализм орноп “Европалык керемет доору “ башталып дуйнөлук устөмдукту батыш Европа башка өлкөлөргө орнотту.

Реформациянын негизги себептери ?	Реформацияга катышкандардын катмарлардын максаттары кандай болгон ?
Ян Гус менен Мартин Лютердин ортосунда кандай окшоштуктар бар?	Ян жижка менен Томас Мюнцердин аракеттерин эмне бириктирет ?
Эмне учун реформация католик чиркөөсунө жаңы диний окууларды м: протестанттык динди алып келди ?	Эмне учун реформацияга дыйкандар согушу кошулуп кетти ?
Жан Кальвиндин окуусу жаңы дин адамдарга эмне пайда алып келди ?	Эмне учун реформациядан кийин батыш Европа “ Европа кереметинин” борборуна айланды ?
Реформациянын тарыхый мааниси эмнеде ?	Улуу географиялык ачуулардын себептерин тушундургулө ?
Жер шарын айланып чыккан биринчисаякатчы ?	Христофор Колумб ким ?
Испания , Виктория, 18 деген эмнени тушундурөт ?	1498-ж, 20-май, каликут ?
60 эсе кымбат ?	Америго Веспуччи ким ?
“силер эңсеген өлкө мына бул” ?	Кайсы океанга ат коюлган ?
Кайсы дин эмгекчилдикке ынтымакка бирөөнун эмгегин тартып албоого чакырган ?	Силер кайсы диндесинер ал качан пайда болгон, дагы кандай диндер бар ?

Кыргыз республикасы ош облусу Өзгөн району №71

Ж. Абжапаров орто мектеби

Тема:Германиядагы реформация жана дыйкандар согушу.

Предметтик мугалим Нургул Абдыкеримова.

Жаны тема : Батыш Европа олколорунун 16-17 кылымдардын биринчи жарымында социалдык-экономикалык онугушу.

Капиталисттик ишканалар дуйнодо биринчи Англия ,Нидерландия, Францияда пайда болгон. Жундон нооту чыгаруу учун бай копосторго бутундой бир айыл иштеген алар улам байыган сайын токуучулардын санын кобойтушкон жана алар учун ишканаларды кура баштаган.ошентип ишкана мануфактурага токуучулар жалданма жумушчуга айланган. 1764-ж англиялык токуучу Джеймс Харгривс 1-жолу токуучу станок ойлоп таап “Дженни” деп атаган.1771-ж Ричард Аркрайт буу машинасын тапкан. Ошентип мануфактуралар фабрикага айланган. 1763-ж Джеймс Уатт кыймылдаткыч буу машинасын ойлоп тапкан. Ушундан баштап онор жай тонкорушу башталды. Уаттын урматына электр тогунун кучун ватт дешкен. Англияда жунду сыртка чыгарууга тыюу салган законду парламент кабыл алган бул ишкерлерди ого бетер байыткан. Фабрика акчанын кадыр-баркын кучоткон.16к реформацияда король 3 минден ашык монастырларды жаап жерлерин сатып ийген жер алгандар оздорун фермер дешкен. Дворяндар рыцарлыктан качып соодага отушкон. Кеме мн башка жактарга барып товар сатып кул сатып акча табуунун коп жолдорун ойлоп табышкан. Шаарлар кобойуп аларга азык-тулук да коп керек боло баштаган.айыл менен шаардын ортосундагы мамиле онуккон. 15 к Францияда Англияда абсолюттук монархия пайда болгон Людовик 11чи Франциянын жерин кобойтуп жыл сайын толонуучу салык киргизип мамлекетти коп сандаган кызматчылар аркылуу башкара баштаган. Кардинал Ришельенин маалында абсолюттук монархия куч алган Людовик 13 ага абдан ишенген. Людовик 14нун мезгилинде кардинал Мазарин абсолюттук монархияны ого бетер кучоткон кооз кийинип шаан-шокоттор чыгымдар абдан кучогон. Людовик 14 “мамлекет бул мен “ деген жазалоо байлыктарын тартып алуу кобойгон. Англияда парламент болгонуна карабастан Тюдорлордун мезгилиндекоролдун бийлиги жогорку чекке жеткен. Байыш учун капиталисттик чарбаны колдогон. 17к бийликке келген Стюарттар салыкты кобойтуп парламентти жок кылган. Карл 1 1629-ж парламентти таркатып 10 жыл мамлекетти озу башкарды бул жорукка каршы болгон буржуазия 1чи жолу которулушко чыгып 1649-ж 30.01. Карл 1нин башын алып ташташкан. Башка мамлекеттер мындан сабак алып оз мезгилинде башкаруунун атын озгортуп жанылап башкача атап мамлекетти башкара башташкан.

2018-2019-окуу жылы. Тарых. 7-класс. 1-чейрек.=========================

1. Улуу кыргыз доолотунун доору” тушунугун тарых илимине киргизген илимпоз :

А) В.В. Бартольд. Б) Ю. С. Худякова. В) А. Н. Бернштам.

2)МИН-ОЗОН ОЙДУНУНАН ТАБЫЛГАН “ АЛТЫН колдун “ таш жазуулары “ деп аталган эпитафия арналган А) Билгеге. Б) култегинге. В) Барсбекке

3) караханилер мамлекетин качан жана ким негиздеген :

А) 930 Мукан каган. Б) 940 Сатук карахан. В) 910.Кучлук каган.

4) саманилер династиясын талкалаган Караханилердин Бухарага жасаган экинчи жортуулу кайсы жылы болгон ?

А) 880-ж. Б) 990-ж. В) 999-ж

5) феодалдын жерин иштетип беруу аталат.......

А) оброк. Б) десятина. В) барщина.

6) улуу карл – бул:

А) германдык уруу башчысы. Б) биринчи франк императору. В) рим папасы

7) дуйно тарыхында орто кылымдар тарыхы ..... башталат.

А) рим империясынын кулашынан кийин. Б) мусулман дининин пайда болушунан кийин. В) Рим империясынын тузулушунон кийин

8) орто кылымдагы оброк –бул :

А) эскирген обрек деген создон чыккан , бул дыйканды жазалоо.

Б) дыйкандын монастырга акчалай толому, (обет) деген соз менен байланыштуу . В) помещик крепостнойлук дыйкандардан алган акчалай жана натуралай жыйымдар.

1	2	3	4	5	6	7	8

2019-2020-окуу жылында Ж. Абжапаров атындагы орто мектебинин ата-энелер кеңешинин жылдык иш-планы.

№	Аткарылуучу иштин мазмуну.	Мөөнөтү.	Ким аткарат.	Кутулуучу натыйжа
1	1-сентябрь билим майрамына арналган салтанатка катышуу.	1.09.	Жалпы ата-энелер.	Жаңы окуу жылындагы иш-пландар жөнундө маалымат алат.
2.	Баланын мектепке толук даярдыгын текшерип кемчилигин толуктоо.	Сентябрь ичи.	Ар бир ата-эне өз алдынча.	Баланын сабакка кызыгуусу артат. Мектеп менен ата-эненин байланышы кучөйт.
3.	Ар бир чейректе ата-энелер чогулушун өткөруу	Чейрек сайын.	Ата-энелер комитети жана мектеп адм.	Мектептеги Маалыматтар менен толук кандуу камсыз болот.
4	Окуучулардын сабакка толук катышуусун камсыздоо	дайыма	Класс жетекчи ата-эне.	Өз ара байланыш тыгыздайт , көзөмөл кучөйт.
5	Окуучулардын сабактан кийинки мезгилин кызыгарлуу уюштуруу	дайыма	Ар бир ата-эне.	Бала менен уй булөнун байланышы өз ара бекемдейт.
6	Турдуу иш-чараларга катышкан окуучуларга демөөрчу болуу	дайыма	Каалоочулар.	Мектептин материалдык базасы чыңдалат.
7	Олимпиадага барган окуучуларды камсыздоо.	Ноябрь декабрь	Ар бир ата-эне жана каалоочулар.	Мектептин билим сапаты көтөрүлөт.
8	Уйдө жана башка жактарда балдарга турдуу кечелерди өткөруп берүүгө тыюу салуу.	дайыма	Ар бир ата-эне жана комитет, мек адм	Окуучулар арасындагы турдуу кылмыштын алдын алуу.
9	Дайыма мектеп менен байланышта болуу.	Жыл ичи	Ар бир ата эне.	Баланын окууга кызыгуусу артат.
10	Ички иштер органдары менен окуучулардын журуш-турушун дайыма талкуулап байланышта болуу	Жыл ичи.	Ата-энелер комитети.	Турдуу чыр-чатак жана кылмыштардын алдын алуу.
11	Убакыт болгон мезгилде баланын сабагына уйдө көңүл буруу жана мектепке келип катышуу	Жыл ичи	Ар бир ата-эне	Билим сапаты көтөрулөт.
12	Мектепте ата-бала жана эне-кыз конкурсун өткөруу	Февраль,март	Каалоочулар.	Мектеп, ата-эне, окуучу арасындагы мамиле жакшырат