Конспект урока по калмыцкой литературе "Ээж -тег мини"

Кичәлин әңг

Кичәлин йовуд:

1.Багшин үг.

Работа по таблице (характеристика )

Физминутк.

Ашлвр

Герин даалһвр

- Мендвт, мини бичкн үүрмүд!

Мини нерн Кермен Очировна. Тадниг үзсндән икәр байрлҗанав. Тадн медрлән олзлад, нанд дөң болад, кичәлән соньнар давулхвидн гиҗ санҗанав.

• -Күүкд, би белгтә ирүв. Мини белг виртуальн музей. Виртуальн музейд тадн одлт? Ода цуһар хамдан һәәхүлд йовий?

Хәләтн, эн Парижд бәәдг Лувр, Санкт-Петербургд бәәдг Эрмитаж, Москвад бәәдг Третьяковск галерей болн Элст балһснд бәәдг Пальмовин нертә музей.

• Эннь болхла(показываю картины) эн музеймудт хадһлгддг нертә зурачнрин үүдәврмүд.

Эн цуг зургуд кенд нерәдгдҗ? (экд, ээҗд нерәдгдҗ)

-Йир сән.Чик.

Ээҗ, эк күүнә дүриг зурачнр чигн, бичәчнр чигн магтҗ мөңкрүлнә. Мана таңһчд билгтә зурачнр, бичәчнр олн.

• Тедн дунд Хальмг Таңһчин нертә зурач Гаря Рокчинский болн нертә шүлгч Саңһҗин Бося .

• Саңһҗин Бося 1918 җилд Долбанск улусин Чимбә хотнд төрсмн. (Өдгә цагт Астраханск область)

Саңһҗин Босян нилх цагтнь экнь өңгрв, тегәд эцктәһән үлдлә. Эцкнь Бадмин Мөңкнасн- нертә җаңһрч,цецн күн бәәсмн. Эцкиннь нилчәр Саңһҗин Бося хальмг тууль- тууҗд дурта болҗ өсч.

Үүдәлтин хаалһан 1957- гч җиләс авн эклв. Тер цагас авн Бося Бадмаевна таңһчдан дала соньн үүдәврмүд белглв.

• Тернь поэмс ,келврмүд, түүкс, шүлгүд.

- Күүкд, тана ширә деер бәәх кичәлин конспектан авад, Саңһҗин Босян тускар буулһҗ бичәд авчктн.

• - Күүкд, Саңһҗин Бося олн шүлгүд бичлә. Нердүдинь умшцхай.

Сән. Күүкд, эн бичәтә тоотыг умшад, мини сурврт хәрү өгтн.

Эн шүлгүдин һол төрнь ямаран гиҗ санҗанат. (Ээҗ, тег)

-Йир сән. Сән ашлвр кеввт.

Тегәд мана кичәлин төр «Ээҗ – тег мини».

Багш «Ээҗ»гидг шүлгин тасрха чееҗәр келҗ өгнә.

-Күүкд, дегтрән 125-гч халхд сектн. Би таднд «Ээҗ» гидг шүлгин тасрха келҗ өгүв. Кесг зун җил хооран мана өвкнр экән ээҗ гидг билә.

Ода эн шүлгиг цааранднь хамдан умшад, учр-утхинь медҗ авхвидн. Шүлгин учр-утхинь медҗ авхин төлә медгддго үгмүд бичҗ автн.

• Үгин көдлмш.

Утхх-

Шиңгрх-

Төрлт-

Алтн хаалһ йөрәнә-

Эллт уга, мөңк-

Цутхх-

Күүкд, шүлг экләд умшхмн.

Эн шүлг кенд нерәдгдҗ? (ээҗд).

• - Күүкд, ода болхла, эн зург хәләһәд, келтн. Кенд нерәдгдсн зургв? (Ээҗд)

-Чик.

Эн зургиг нертә хальмг зурач Гаря Рокчинский зурсмн.

Тана өмн үгмүд бәәнә, эн үгмүд олзлад көдлхм. Ээҗ ямаран чирәтә? Ээҗ ямаран үстә? Ээҗ ямаран һарта? Ээҗин хәләц ямаран?

-Күүкд, «Ээҗ» гидг шүлгәс зургла ирлцҗәх үгмүд олҗ авхм. (Ачнран ээҗ көтләд,алтн хаалһ йөрәнә)

Ээҗ гисн нерн ямаран? (Ээҗ гисн нерн эллт уга, мөңк.)

-Йир сән, ямаран ухата күүкд!

• -Күүкд, хәләтн Саңһҗин Босян бичсн «Теегм» гидг шүлг ямаран үгәс эклнә? (Ээҗ гидг үгәс)

-Чик.

Эн шүлгин тасрха айслулҗ умшцхай.

-Күүкд, мана умшсн тасрхад юуна тускар келгдҗәнә? (теегин).

-Күүкд, Саңһҗин Босян «Теегм» гидг шүлгиг болн «Ээҗ –тег мини» гидг зургиг бас ирлцүлҗ болх. Саңһҗин Бося эңкр һазран, хальмг теегән эңкр ээҗләрн дүңцүлҗәнә.Теегән магтҗ, оньдин мини дүүҗңм, оньдин мини шивәм гиҗ келҗәнә. Зурач Гаря Рокчинский болхла, ээҗин, экин дүрәр хальмг теегән үзүлҗәнә.

Тегәд, хальмг күүнд һарлдсн ээҗәс, төрсн теегәс даву эңкр юмн уга. Ээҗ гисн тег, тег гисн ээҗ.

Күүкд, тадн йир сәәнәр көдлвт ода невчк амрхмн.

Намаг дураһад , хамдан кетн.

• Ээҗ үрән таална, ээҗ үрән теврнә, ээҗ үрән саатулна, ээҗ үрән эңкрлнә.

Күүкд, ода мини даалһвр күцәтн. Эн негдгч баг болх. Тадн «Ээҗ» гидг төрәр зәңгс тогтаһад, бичкн келвр бичтн. Эннь хойрдгч баг болх. Тадн «Тег» гидг төрәр цөөкн зәңгс тогтаһад, бичкн келвр бичҗ үзтн.

Күүкдин хәрүһинь умшулх.

Ямаран ухата күүкд!

Күүкд, теегин дүриг эвдхмн биш, теегин бәәдлиг әрүнәр олзлхмн. Хальмг теегән, эңкр һазран ээҗән мет хәәрлҗ йовтн

Шүлгүдәс таасгдсн тасрха (2 бадг) чееҗәр дастн. Экиннь, ээҗиннь тускар ахр келвр бичтн.

Күүкд, мана кичәл төгхдән өөрдәд ирв. Цаг йир шулуһар давв. Би таднд ханлтан өргҗәнәв. Кичәл таднд таасгдв гиҗ санҗанав.Байрта харһцхай!