Плутон планетасы

Плутон планетасы

Аткарган: Дуйшоева Элиза

Текшерген: Калыбеков Абакир

Плутон

Плутон планетасынын аныкталышы

• Плутон планетасын 1915-жылы Америкалык астроном Персиваль Ловелл теория жүзүндѳ бар экенин аныктаган. Андан 15 жыл ѳткѳндѳн кийин 1930 – жылы Америкалык астроном Клайд Тамбо плутон планетасын ачкан. Плутон күндѳн ѳз орбита боюнча 247,7 бир айланат, эклиптика тегиздигине кыйшаю бурчу . Күн системасындагы чоӊ планеталардын бири. Анын күндѳн алыстыгы: 39,5(40) эсе алыстыкта жайгашкан. Башка планеталарга салыштырганда күндѳн ѳтѳ алыс жайгашкан. Жерден байкаганда 15 жылдыз чоӊдугучалык чекит обьектиндей болуп корунот. Плутондогу бир жыл, жердеги 250 жылга туура келет.

• Экватордук радиусу 1195 км;
• Диаметри 2290 км;
• Тыгыздыгы 2100;
• Ѳз огунан айлануу убактысы 90631,3055күн (248,09 жыл);
• Бетинин аянты 1,795
• Кѳлѳмү 7,15

• Плутон менен Нептун күндүн айланасында резонанс түрүндѳ айланып турушат. 1936-жылы Великабританиялык астроном Реймонд Литлтон “Плутон мурда Нептундун спутниги болгон” деп айткан. Бирок аны далилдей алган эмес.
• Плутондун атмосферасы майда бѳлүкчѳлѳрдѳн турат б.а. метан, аргондон, неондон турат. Басымы Жерден басымына караганда 7 миӊ эсе аз. Азыркы убакта Плутон күндѳн алыстап баратат. Плутондун атмосферасы жакынкы арада муздап, күндүн бетине кар болуп түшѳт (составы катуу метандан турат). 200 жылдан кийин Плутон күнгѳ дагы да жакындап, атмосферасын дагы изилдегенге туура келет.
• Хаббла деген космикалык телескопдун жардамында планетанын бүт бети сүрѳткѳ тартылып алынып, андан кийин Плутондун картасы түзүлгѳн.

• 20 кылымдын акырында Плутонду эӊ чоӊ планетага кошо алышкан эмес. Анын 3 себеби бар:
• 1 . Бардык сырткы планеталар гиганттык газдар болуп саналат, бирок Плундон андай эмес;
• 2 . Плутондун салмагы азыраак;
• 3 . Плутондун арбитасы чон болуп, Нептундун арбитасына да тийип турат.
• 4. Эклиптика тегиздигине кыйшаю бурчу

Экинчи планета

• Плутон планетасы ачылып, 10-жыл ѳткѳндѳн кийин анын спутниги бар экендиги белгилүү болгон. 1978-жылы күтүүсүзд ѳн эле байкалган. Плутон планетасында тартылган сүрѳттѳрдүн үстүндѳ иштеп жатышып астрономдор плутондун сүрѳттѳлүшүнүн арасынан узунураак жакшы байкалбаган жылдызды кѳрүшкѳн. Астрономдор аны бир нече жолу текшеришип, жыйынтыгында Плутондун спутниги бар экендигин аныкташкан. Ал Харон деп аталат.

Плутонду айланышы сут. « - »

Аталы-шы

Орбитанын радиусу 100.

Жарык-тыгы

км

Массасы

Тыгызды-гы

кг

Ачылышы

Радиусу

км

Харон

1978

1,94

19,6

16,8

593

-6,387

1,8

• Харон плутондун борборунан 19405 аралыкта жайланышып, арбита боюнча кыймылдап турат. Ал плутонго бир багыт боюнча карап турат б.а. Ай Жерди карап тургандай абалда турат. Арбитанын айлануусу Харондун айлануусуна дал келет, ал 6,4 суткага барабар.
• Плутондун диаметри 2390 км, анын спутниги 1186км. Экѳѳ бири – бирине дал келет. Күн системасында планета ѳзүнүн спутнигинен эки эсе эле чоң болгонун жолуктура албайсын.
• Харондун тыгыздыгы Сатурундун спутнигине окшош же бирдей. Харондун түсү Плутонго караганда кѳгүшрѳѳк болот. Ал экѳѳнүн жаралышы бир булуттан түзүлбѳгѳндүгүн далилдейт
• Харон планетасын космос аркылуу гана изилдѳѳгѳ мүмкүн. Плутон менен Харонду эң күчтүү телескоп мененда бири – биринен ажыратып кѳрүүгѳ мүмкүн эмес.