МУОМА УЛУУhУН УОЛАННАРА САХА ООННЬУУЛАРЫГАР
КУРЭС БЫЛДЬАhЫЫЛАРА.
Ыцырыыта: «Уол о5о – кус быhый, ат бе5е!»
Сурун тосхоло: Терут угэскэ сыстан чел туруктаах хоhуун киhи буолуу суолун тутуhуу.
Соруктара: Угэhи салгыы тутуhуу уонна сайыннарыы; тумсуулээх уонна тэрээhиннээх буолуу; бэйэ бодону тардыныы; кууhу, сымсаны, сатабылы тургутуу; саргы-дьаалы тардыы.
Курэхтэhиини тэрийээччилэр: О5о спортивнай, Муома орто оскуолалара.
Убунэн хааччыйааччы: Уерэх улуустаа5ы салаата.
Кыттааччылар: Улуус бары оскуолаларын 5-11 кылаастарын уоланнарын белехтере.
Кыттааччы ахсаана: Биир белеххе ( ) уолан, салайааччы.
Кыттар белех тас бэлиэтэ: Анал аат, хас кытааччы ахсын тиксэр им бэлиэ (эмблема), сахалыы тацас.
Буолар сирэ: Улуус киинэ, «Эллада» спортивнай зал.
Буолар кэмэ: 2001 сыл, олунньу куннэрэ.
Кыттааччылар мустар куннэрэ: олунньу кунэ.
Мандатнай комиссия: олунньу кунэ, ч. Хас кыттааччы ахсын медицинскэй кецуллээhиннээх заявка, хас оонньуу керуцун ахсын техническай заявка ирдэниллэр.
Оонньуу керуцнэрэ:
Кетех ына5ы туруоруу.
Оонньооччу ацар ата5ын уллуца5ыттан икки илиитинэн тутуhан сиргэ олорор. Бу олорон илиилэрин ыhыктыбакка эрэ туран кэлэр уонна ацар ата5ар тирэнэн чохчойон олоро-олоро туран иhэр. Теhену кыайарынан элбэхтэ бу курдук хамсанар. Тутуспут ата5ынан сири таарыйыа суохтаах. Ата5ын уларытара кецуллэммэт, тобуга илиилэрин икки ардыттан тахсыбат.
Оонньууга беле5унэн бары тахсан кыттыллар. Хас биирдии киhи кердеруутэ эбиллэн баран кыттааччы ахсааныгар туцэтиллэр – орто кердеруу таhаарыллар. Беле5унэн курэстэhии орто кердеруунэн барар. Маны таhынан бу оонньууга ус бастыц уолан быhаарыллар.
Тутум эргиир.
Оонньооччу 25 см. уhуннаах, ацар етте мултугур, 4 см. туоралаах бекунук маhы ортотугар эмиэ оччо кээмэйдээх куоhаахтаах чараас хаптаhыцца тирээн, икки илиитинэн мастан тутуhан тецкейен туран илии ис еттунэн (аннынан) ере кэдэрийэн эргийэн тахсар. Илиилэрин мастан араарбат, сири атын тугунан да таарыйбат. 2 мунуутэ устата теhену кыайарынан элбэхтэ эргийэр.
Бу оонньууга кыттыы ирдэбилэ 1 керуц курдук.
Кырынаастыыр.
Оонньооччу икки илиитигэр уонна атахтарын тебетугэр сиргэ чиккэччи тирэнэн турар (в положении «Упор лежа»). Маннык сытан эмискэ ере анньынан чиккэйбитинэн сиртэн тэйэ туhэр уонна ол тугэццэ икки ытыhынан кулгаахтарын таарыйан ылаат, маарыццытын курдук сиргэ тирэнэ туhэр. Бу курдук тохтоло суох сэниэтэ эстиэр диэри ере ыстана турар. Муцутаан тохтобула 5 ахсаантан тахсыа суохтаах. Атын тугунан да сири таарыйбат.
Бу оонньууга кыттыы эмиэ 1 керуц курдук ирдэбиллээх.
Ойбонтон уулааhын.
Сиртэн биир тутум (10 см.) урдуктээх бэлиэ туруоруллар. Оонньооччу уца илиитин сирэйин иннинэн а5алан хацас кулгаа5ын эминньэ5ин тутар, хацас илиитин кэннин диэки илдьэн уца ата5ын тебетун тутар уонна илиилэрин араарбакка, ацар ата5ар туран эрэ тецкейен, сиртэн ууруллубут бэлиэни тиистэринэн ытыран ылыахтаах. Атын тугунан да сири таарыйбат.
Кыттыы - баар оонньооччу бары. Бэлиэни сиртэн сепке ылбыт киhи ахсаанынан кыайыылаах белех быhаарыллар. Бу оонньууга биирдиилээн тумук тахсыбат.
Мас кыстааhына.
Биир тэц кээмэйдээх харда5ас маhы ким элбэ5и кете5ен, энчирэппэккэ эрэ биир толору эргиири оцорон кэлэн, оннугар уурарыгар курэхтэhии. Мас ахсаана тэцнэhэр тугэнигэр кыайыылаа5ы дьууллуур субэ быhаарар.
Кыттыы – белехтен 1 (биир) киhи. холонуу кецуллэнэр.
Хороц оту урдунэн ойуу.
40 см. уhуннаах хаппыт от умнастарын икки ардылара 50 см. гына уурталаан баран оонньооччу атахтарын тойон эрбэхтэрин икки илиилэринэн тутан, илиилэрин араарбакка, атахтарын бокуппакка туран эрэ умнастар урдулэринэн тохтообокко эрэ ойон иhэр. 2 мунуутэ устата теhе кыайарынан элбэх от умнаhын урдунэн ойо сатыыр. Оонньооччу атах сыгынньах кыттар.
Кыттыы – белехтен 1 (биир) уолан. холонуу кецуллэнэр.
О5ус уонна чецечек.
Икки курэхтэhээччи бэйэ-бэйэлэригэр кэннилэринэн буолан, икки илиилэригэр уонна тобуктарыгар сиргэ тирэнэн аттаан тураннар, бутэйдии баайыллыбыт сонос етууну сунньулэригэр кэтэн баран хоннохторун аннынан ыытан, сосуhардыы бэлэмнэнэллэр. «Чэ!» - диири кытта иккиэн тэццэ сыыйа сосуhаллар. Иннилэригэр тэц ыраахха бэлиэлэр тураллар. Хайалара киhитин урут соhон тиийэн бэлиэни илиитинэн харбаан ылбыт, ол «О5ус» аатырар – кыайар. Хотторбута «Чецечек» буолар.
Кыттыы – белехтен 1 (биир) киhи, кг. уеhэ ыйааhыннаах. Оонньуу эргииринэн барар, иккитэ хотторбут бе5ес туораан иhэр.
Кулун тардыы.
Икки курэхтэhээччи илиилэринэн сиртэн тирэнэн, бэйэ-бэйэлэригэр сирэйдэринэн буолан сиргэ утарыта сытаннар, бутэйдии баайыллыбыт сонос етууну сунньулэригэр кэтэн баран сосуhардыы оцостоллор. «Чэ!» - диири кытта сыыйа сосуhан бараллар. Икки ардыларыгар тардыллыбыт сурааhыны нецуе хайалара киhитин бутуннуу соhон таhаарбыт, ол кыайар.
Кыттыы – белехтен 1 (биир) киhи, кг. диэри ыйааhыннаах. Оонньуу эргииринэн барар, иккитэ хотторбут бе5ес туораан иhэр.
Урдугу ойуу.
Суурэн кэлэн икки ата5ынан тэццэ сиртэн тэбинэн, куобахтаан, бэлиэни урдунэн ойуу. Бэлиэ бастакы урдугэ 1 (биир) м. Онтон ойдох ахсын 5 (биэс) см. эбиллэн иhэр.
Кыттыы – белехтен 1 (биир) киhи. Хас биирдии урдугу ойууга холонуу кецуллэнэр.
Ус тегул куобах.
Турбут сиртэн эбэтэр суурэн кэлэн сурааhынтан са5алаан ус тегул куобахтаан - икки ата5ынан сиртэн тэццэ тэбинэн, ыраа5ы ыстаныы.
Кыттыы – белехтен 1 (биир) уолан. холонуу кецуллэнэр.
Быа былдьаhыыта.
Икки белех тэц ахсааннаах дьоно бэйэ-бэйэлэрин синньигэс бииллэриттэн икки илиилэринэн утуу-субуу ытарчалыы тутуhан утарыта олороллор. Икки инники киhи бутэйдии баайыллыбыт кылгас етууну икки еттуттэн иккилии илиилэринэн тутаннар, тардыhардыы оцостоллор. «Чэ!»- диири кытта икки белех олорбутунан, быаны тэтимнээхтик тардыалаан, кэннилэрин диэки сы5арыцнаан киирэн бараллар. Кэннилэригэр баар тэц ыраахха турар бэлиэни хайаларын бутэhик олорооччу киhитэ, дьонуттан быстыбакка эрэ, урут сы5арыйан тиийэн ылбыт, ол белех кыайар. Эбэтэр инники олорор киhи быаны сулбу тардан ылла5ына эмиэ кыайыы биллэриллэр. Белехтеруттэн быстыбыт оонньооччулар атахтарыгар турбакка, олорон эрэ унэн тиийэн, хайа кыалларынан тургэнник дьонноругар холбоhо охсуохтарын син.
Кыттыы – белех дьоно бары. Оонньуу эргииринэн барар, иккитэ хотторбут белех туораан иhэр.
Ат суурдуутэ.
Оонньооччу бары ат буолан суурэрдии бэлэмнэнэн турар. Белех дьоно бэйэ-бэйэлэригэр утуу-субуу тураллар. «Чэ!» - диири кытта иннилэригэр баар биир сурааhынтан са5алаан инники турар биирдии киhи туерт атах буолбутунан турбакка эрэ ат буолан урут суурэн тиийэн бэлиэни эргийэн кэлээтин кытта иккис киhиттэн са5алаан бары ат буолан эмиэ оннук суурэн кэлэн иhэллэр (эстафета). Урутаан буппут белех кыайар. Хас биирдии белех бириэмэтэ секундомерынан кэмнэнэн суруллар.
Кыттыы - белех дьоно бары. Белеххе киhи ахсаана итэ5эс тубэлтэтигэр ким эмэ иккиhин суурэрэ кецуллэнэр.
Кыаhылаах сууруу.
Оонньооччу бары икки атахтарын бэрбээкэйинэн быанан холбуу баанан баран куобахтаан ойон суурэргэ бэлэмнэнэн беле5унэн утуу-субуу турар. «Чэ!» - диири кытта инники турааччы уоланнар куобахтаан тиийэн бэлиэни эргийэ кетен кэлээттэрин кытта иккис киhиттэн са5алаан бука бары утуу-субуу ойон иhэллэр (эстафета). Урутаан буппут белех кыайар.
Кыттыы – белех дьоно бары. Дьонун ахсаана итэ5эс тубэлтэтигэр белехтен ким эмэ иккиhин ойоро кецуллэнэр.
Кыайыылаахтары быhаарыы, курэс былдьаhыы тумугун таhаарыы:
Биирдиилээн оонньооччу кыттар керуцнэригэр белех суотугар харах (очко) аа5ыы:
1 миэстэ - очко
2 миэстэ - очко
3 миэстэ - очко
4миэстэ - очко
5 миэстэ - очко
6 миэстэ - очко
7 миэстэ - очко
Биир киhи ( ) керуцтэн ордукка биирдиилээн киирсэн бэйэтин беле5ун туhугар курэхтэhэрэ кецуллэммэт. Арай, кыа5ын кердерер туhуттан, ахсаацца ылыллыбакка туран, тус бэйэтин иннигэр оонньууга кыттыан сеп.
Беле5унэн кыттар керуцнэргэ харах (очко) аа5ыы:
1 миэстэ - очко
2 миэстэ - очко
3 миэстэ - очко
4 миэстэ - очко
5 миэстэ - очко
6 миэстэ - очко
7 миэстэ - очко
Харах (очко) ахсаана барыта эбиллэр. Элбэх очкону хомуйбут белех кыайыылаа5ынан тахсар. Очко ахсаана тэцнэhэр тубэлтэтигэр кыайыыны элбэх 1 миэстэлээх белех ситиhэр.
Ус бастыц белех, биирдиилээн оонньонор керуцнэргэ устуу бастыц уолан тэрийэр комитет Добун суругунан бэлиэтэнэр уонна анал бэлэх тутар. Барыларыттан чорбойо бастаабыт кыттааччыга угэс курдук «Кус быhый, ат бе5е уолан» аата-суола ицэриллэр.
Тэрийэр комитет председателэ:
50
227 615 
