Презентация "90 летию основателя краеведческого школьного музея Х.Х.Луковцев"

Өрөспүбүлүкэтээҕи бастакы «Малгаровскай аа5ыы» улуустааҕы түһумэҕэ. Муниципальнай Казеннай С.И. Идельгин аатынан 1- Нөөрүктээйи орто оскуолата. Харлампий Харлампьевич Луковцев 90 - сааһын көрсө . (Учуутал , кыраайы үөрэтээччи, суруналыыс) Үлэни толордо: педагог-библиотекарь: Чемпосова Феодосия Сергеевна

Улэм то5оостоо5о : Х.Х.Луковцев 90 сааьын корсо биир дойдулаа5ым оройуонна биллэр учуутал, краевед, оскуола кыраайы уорэтэр тумэлин олохтообут , уорэнээччилэргэ, уунэн эрэр колуонэ5э , ыччат дьонно тиэрдэргэ наадалаах.Торообут туолбэлэрин историятын билиэхтээхтэр , бастатан туран патриотическай иитии бэйэн дойдугуттан, дьоннуттан са5аланар.

Чинчийии барамайа : Х.Х. Луковцев оло5ун, учуутал, кыраайы уорэтэр тумэлин туьунан сырдатыы, кэриспэндиэнт суруналыыс курдук бииргэ уоскээбит до5орун ахтыыта, маннайгы уорэнээччилэрин ахтыы –суруктара, хартыскалар кини статьялара, хоьоонноро ,тумэлин матырыйаалын кордоруу.

Чинчийии то5оостоо5о : Х.Х. Луковцев учуутал, кыраайы уорэтээччи , оскуолабыт тумэлин олохтооччу, суруналыыс оло5ун сырдатыы

Соруктар :

1 . Харлампий Харлампьевич оло5ун кытта билсии.

2 . Х.Х. Луковцевы - учуутал,краевед,оскуола кыраайы уорэтэр тумэлин олохтообут ытык киьибитин , суруналыыс коруу-истии.

3 . Кыраайы уорэтэр оскуола тумэлин ахыыбын билсии.

4 . Хоьооннорун, ыстатыйаларын ырытыы.

Харлампий Харлампьевич Луковцев Таатта Баайаҕатыгар 1935 сыллаахха кулун тутар 15 күнүгэр элбэх оҕолоох колхозтаах кэргэнигэр төрөөбутэ.

1943-1949сылллаахха дылы Уолба детдомугар иитиллибитэ. Улахан кылаастарга Баайаҕа , Ытык Күөл орто оскулаларыгар үөрэммитэ. Үөрэҕэр учүгэйдик үөрэнэрэ.Уустаан-уураннаан суруйары сатыыра.

1955-1958 сылларга Чукоткаҕа армияҕа сулууспалаабыта. Армияттан кэлээт СГУ

саха салаатыгар үөрэххэ киирбитэ. 1963с. Ситиьиилээхтик бүтэрбитэ .

Түмэл - балаҕан

В 1988 году Харлампий Харлампьевич оскуола олбуорун иьигэр саха бала5анын туруорбута.

Иьигэр былыргы сахалар хайдах олорбуттарын

кордорор малы –тэрили уурталаабыта – камелек, бурдук, мэлийэр араас саха туттар иьиттэрэ,бултуур тэрили, наара орон уо.д.а., нары – лежанки и т.д.

Нэьилиэнньэ, үөрэнээччилэр көмөтунэн иьиттэр, атын да маллар хомуллан барбыттара.

Харлампий Харлампьевич оскуолатын тумэлэ аьыллыытын кэмэ

Оскуола кыраайы үөрэтэр тумэлэ

Бастатакыннан экспонаттарынан буобуттара бэйэтэ коллекциялаабыт сахалыы иьитэ –хомуоьа буолбута. Былыргы уран-тарбахтаахтарчочуйбут туой көһүйэлэрэ,уураннаан оҥорбут томторҕолоох чороонноро, удьурҕай кытахтара, икки хос туоһунан тикпит таналҕаннара бугун даҕаны оскуола тумэлин киэн туттар раритеттара буолаллар

2010сыллаахха С Р култууратын министерствота көрдөһөн Москваҕа Саха сирин суолталаах мероприятияҕа уларса сылдьыбыттара, бу экспонаттар ураты суолталаахтарын көрдөрөр

Уоттаах сэрии кыттыылаахтара, улэ-тыыл бэтэрээннэрэ

Нэьилиэкпит биир киэн туттар биир дойдулаахпыт Филимон Егорович Седых. 1918-1922 сылларга Саха сиригэр гражданскай сэрии кыттыылааҕа.5сноруодунай-революционнай аармыйаҕасулууспалаабыта

Х.Х. Луковцев- үөрэҕин кэнниттэн бастакы кылаастара. 1963-1964 сс.

Учууталбыт Харлампий Харлампьевич Луковцев туһунан

1963-1964 үөрэх дьылыгар биһиги саҥа аһыллыбыт Дьохсоҕон 8 кылаастаах оскуолатын 6 кылааһыгар үөрэнэ киирбиппит. Оскуолабыт саҥа типовой тутуулаах дьиэҕэ үөрүүлээхтик киирбитэ. Оскуоланы нэһилиэк уус дьоно бэйэлэрэ туппуттара.

Саҥа оскуолаҕа саҥа учуутуллар үлэлии, элбэх саҥа оҕо үөрэнэ кэлбиттэрэ. Нэһилиэк олоҕор сэргэхсийии, үөрүү-көтүү, өрө көтөҕүллүү буолбута.

Харлампий Харлампьевич саҥа үөрэҕин бүтэрэн кэлэн бастакы сылын үлэлээбитэ. Биһиги кылааспыт салайааччытынан анаммыта уонна саха тылын, литературатын үөрэппитэ. Үөрэх кэннэ саха тылыгар куруһуок салайан ыыппыта. Илиинэн суруйан хаһыат уонна хоһоон, кэпсээн хомуурунньуга сурунаал таһаарбыттара.

Кыра дэриэбинэҕэ хас биирдии учуутал тарбахха баттанар үлэһит, кини тугу сатыыра, оҥороро көстөр биллэр. Харлампий Харлампьевич булчут, ону ааһан таксидермист эбит этэ. Олус үчүгэй гына көтөр-сүүрэр чуучаларын оҥорбутун көрбүтүм.

Наһаа үчүгэй каллиграфическай буочардаах, үчүгэй үөрэҕим, оскуола олоҕор көхтөөхтүк кыттарым иһин кини суруйбут халҕал тыллардаах бэлэх кинигэбин билигин да уура сылдьабын.

Учууталларбыт 1964 сыллаах Саҥа дьылы оскуолаҕа хаһан да умнуллубат гына тэрийэн ыыппыттара. Чыпчыҥныыр араас өҥнөөх уота-күөһэ, киэргэтиитэ, уруһуйа, хартыыната дьиэ үрдүгэр тиийэ сыһар элбэх оонньуурдаах улахан баай харыйата билигин да харахпар көстөр. Физика уруогун учуутала Дмитрий Диевич Матвеев, биһиги учууталбыт Харлампий Харлампьевич онно улахан өҥөлөөхтөр. Саҥа дьылга кылааспытын «Подводный мир» диэн темаҕа киэргэппиппит. Муора, акыйаан түгэҕэр баар балыктары, атын да хамсыыр харамайдары оҥорон ыйаталаабыппыт, уот лаампаларын кырааскалаан уу түгэҕэр майгыннаппыппыт. Ону барытын кылааспыт салайааччытын сүбэтинэн оҥорбуппут. Учууталбыт икки сыл үлэлээн баран атын оскуолаҕа дириэктэринэн ананан көспүтэ. Биһиги хомойо, сайыһа хаалбыппыт..

Кэлин биһиги учууталбыт Харлампий Харлампьевич Луковцев сыралаах үлэтэ сыаналанан, СӨ үтүөлээх учуутала үрдук аатын сүкпүгэр үөрбүппүт! Эҕэрдэлээбиппит!

Луковцев Х.Х. кылгас кэпсээннэрдээх, истиҥ, чараас эйгэлээх «Булчут мүччүргэннээх сырыылара» диэн кинигэтин сэргээн аахпытым, сөбүлээбитим, көтөр-сүүрэр туһунан саҥаны билбитим. Учууталым суруналыыс, суруйааччы союзтарыгар баарын сөҕө- махтайа билбитим.

Учууталбытын Харлампий Харлампьевиһи муста түстэхпитинэ куруутун махталынан ахтабыт-саныыбыт.

Учууталбыт кыраһыабай сэбэрэтэ, мааны көрүҥэ, киэҥ-холку майгыта, дириҥ билиитэ-көрүүтэ, үөрэнээччилэргэ тулуурдаах, харыстабыллаах сыһыана биһиэхэ хаһан да умнуллубаттык өйбүтүгэр-санаабытыгар хатана сылдьар, олохпут устатыгар билиигэ-көрүүгэ, сайдыыга, ситиһиигэ сирдээтэҕэ.

Мария Протопопова. Үөрэнээччитэ.

сэтинньи ыйа. Дьокуускай к.2024 сыл .

Кылааспыт салайааччыта Харлампий Харлампьевич Луковцев

1963 сыллаахха Тааттаҕа, Дьохсоҕон нэһилиэгэр, Победа бөһүөлэгэр күүтүүлээх саҥа 8 кылаастаах оскуола аһыллан үлэтин саҕалаабыта. Мин онно алтыс кылааска үөрэнэ кэлбитим.

Биһиги кылааспытын салайар учууталынан Луковцев Харлампий Харлампьевич ананан үлэлээбитэ. Итини таһынан кини саха тылыгар үөрэппитэ. Саха тылын дириҥник, умсугутуулаахтык биһиэхэ тиэрдэрэ.

Учууталбыт баай фантазиялаах буолан, оскуолаҕа буолар араас тэрээһиннэргэ, күрэхтэһиилэргэ кыттарбыт, миэстэлэһэрбит. Ол курдук Саҥа дьыллааҕы күрэхтэһиигэ, кылааспытын «Уу аннынааҕы олох» темаҕа киэргэппиппит. Адьас уу анныгар сылдьар курдук этибит. Умнуллубат түгэн!

Субботниктары көтүппэт этибит. Саас оскуолабыт кыһын оттор маһын тыаҕа охторон, саһааннаан бэлэмниир этибит. Онно Харлампий Харлампьевич салайара, үлэҕэ үөрэтэрэ-такайара. Алтыһы бүтэрэн, үөрэхпит түмүктэммитин кэннэ велосипедынан походка Уолбаҕа В.И. Ленин аатынан оскуолаҕа айаннаабыппыт. Ыраах 2-3 көс буолуо.

Мин велосипедым көлүөһэтин тыына сотору-сотору тахсан, ол походтан маппытым. Аара Ворошилов учаастагар Харлампий Харлампьевич ыалы кытта кэпсэтэн, миигин онно хаалларбыта. Оннук кыһаллар этэ биһиэхэ үөрэнээччилэригэр.

Биһигини сэттис кылааска үөрэтэ сылдьан атын оскуолаҕа ананан үлэлии барбыта. Чычымах 8 кылаастаах оскуолатыгар үлэлээбитин истибитим. Онно да убаастабылга сылдьыбыт этэ, үөрэппит оҕолоро бэрт истиҥник саныыр этилэрэ.

Харлампий Харлампьевиһы кылгастык сырдатан санаан ааһыым итинник.

Үөрэнээччитэ Наташа Рахлеева.

Ахсынньы ый. 2024 сыл . Таатта. Ытык Күөл сэл.

Харлампий Харлампьевич Октябрь знамята, Өлүөҕүмэ хаьыакка бэчээтэммит ыстатыйалара

Литературнай айар тумсуу чилиэнэ.1995 сыллаах От ыйа 29 кунэ Өлүөхумэ хаһыаттка бэчээттэмитэ

• Хоһоонноро : «Хара Алдан киэьэтэ.»
• «Баайа5абыт урэ5э»
• « Нөөрүктээйи Киэһэтэ»
• « Нөөрүктээйим кысчаана»
• « Нөөрүктээйим ыччата»
• « Алдаҥҥа»
• « Алдан киһээтэ»
• « Сардаана»
• « О5очоостор оҺуокайдара». Уо.д.а.
• Бу хоьооннор мелодистар уостан туспэт ырыа оҥордулар .

Харлампий Харлампьевич Луковцев

• Олүөхумэ улууһугар оскуорла директорынан, учууталынан улэлээбитэ.

• РФ суруналыыстарын союһун чилиэнэ,хас да кинигэ ааптара, « Чароит» литературнай тумсуу чилиэнэ.
• 1-Нөөруктээйи оскуолатыгар кыраайы үөрэтэр музей
• тэрийэн улэлэппитэ.
• «С.Р. Үтүөлээх учуутала”,
• “ Учууталлар учууталлара” бэлиэ хаһаайына.
• « Өлүөхумэ улууһун бочуоттаах гражданина»
• Өлүөхумэ улууьугар духовнай култуура сайдарыгар.
• төрөөбүт тылбыт сайдарыгар элбэх улэни хаал-
• ларбытын туоһулуур махтал уонна туоьу суруктар туоһулууллар

Түмүгүм:

• Чинчийэр үлэни бэлэмниир кэммэр мин оскуолабыт түмэлин матырыйаалын, барытын сүргэйдим - аахтым, үөрэттим, оскуола түмэлин матырыйаалын.
• Бастатан туран кинини Учуутал идэтин кылгастык сырдатыы, маннайгы үөрэнээччилэрин суругун суруйсан
• Кини маннайгы учууталлаабыт сылларын көрүү-истии.
• ырыттым, оройуон хаһыатын урукку сыллардааҕы матырыйаалларын, библиэтэкэлэртэн булан улэбэр туьанным.
• Харлампий Харлампьевич суруйбут хоһооннорун хомуйан наардаатым.
• Кини сырдык аата көлуонэттэн,көлүөнэҕэ бэриллэ туруо дьиэн бигэ эрэллээхпин.