Презентация Морфология Қазақ тілі

Морфология

МОРФОЛОГИЯ - сөз құрамын, қосымша мен сөз таптарын зерттейтін тіл білімінің бөлімі.

• Түбір
• Жұрнақ
• Жалғау
• Сөз таптары

• МОРФОЛОГИЯ - сөз құрамын, қосымша мен сөз таптарын зерттейтін тіл білімінің бөлімі.

Зат есім

• Түрі

• І. Жалпылай немесе жекелей атауына қарай

• Мысалы

• Жалпы есім

• Бала, дүкен, ақыл

• Жалқы есім

• ІІ.Тұлғасына қарай

• Мадияр, Орал

• Негізгі

• ІІІ.Құрамына қарай

• Туынды

• Кітап, өзен

• Кітапхана, балықшы

• Дара

• Қала, әке

• күрделі

• ІY. Мағынасына қарай

• ата-ана, Алатау

• Деректі

• Қалам, домбыра

• Дерексіз

• Қуаныш, сана

• бала

МОРФОЛОГИЯ - сөз құрамын, қосымша мен сөз таптарын зерттейтін тіл білімінің бөлімі.

Сөздер құрамына қарай

Дара сөз:

сөз таптары

1. түбір сөз 2.туынды сөз.

Күрделі сөз:

қосымшалар.

1біріккен сөз,

1.Зат есім

Жалғау:

2.қос сөз, 3.қысқарған сөз,

2.Сан есім

4.тіркескен сөз.

Жұрнақ:

1.Көптік

3.Сын есім

1Сөз тудырушы

2.Септік

4.есімдік

5. Үстеу

3.Тәуелдік

2. Сөз түрлендіруші

6.Шылау

4.Жіктік

7.Етістік

8.Еліктеу сөз

9.Одағай

Сөздер құрамына қарай

Дара сөз:

1. түбір сөз

2.туынды сөз.

Күрделі сөз:

мектеп, тағам

1біріккен сөз,

2.қос сөз,

Екібастұз,аскөк

3.қысқарған сөз,

Кітапхана, балықшы

4.тіркескен сөз.

Ата-ана, бала-шаға

БҚО, ЖОББМ

Орта мектеп, Орал қаласы

• МОРФОЛОГИЯ - сөз құрамын, қосымша мен сөз таптарын зерттейтін тіл білімінің бөлімі.
• Сөз құрамына қарай 2-ге бөлінеді: дара және күрделі сөздер.
• Дара сөз бір түбірден тұратын сөз.
• Күрделі сөз кемінде екі түбірден жасалып, бір мағынаны беретін сөз.

Морфология бойынша әр сөз бөлшектерден тұрады. Бөлшектер: түбір, жұрнақ,жалғау.

Түбір -сөздің ең түпкі бөлшектенбейтін бөлігі.

Жұрнақ - жаңа сөз тудыратын немесе сөзді түрлендіретін қосымша. Түрлері сөз тудырушы, сөз түрлендіруші.

Жалғау - сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді жалғайтын қосымша. Жалғаудың түрлері: көптік, септік, тәуелдік, жіктік.

• Сөз таптары 9: зат есім,сан есім, есімдік, сын есім, етістік, үстеу, шылау, еліктеу сөз, одағай.

Зат есім

• Заттың , табиғи құбылыстың атын білдіретін сөз табын ЗАТ ЕСІМ деп атайды.

Сөз таптары

ереже

1 Зат есім

Заттың, табиғи құбылыстың атын көрсететін сөз табын ЗАТ ЕСІМ деп атайды.

2.Сын есім

Мағынасына қарай

3.Сан есім

Заттың сынын, сапасын, дәмін көрсететін сөз табын СЫН ЕСІМ деп атайды

Жалпы, жалқы

сұрағы

Кім? Не?

Заттың санын,ретін көрсететін сөз табын САН ЕСІМ деп атайды

Сапалық, қатыстық

4.Есімдік

Қандай?

1Есептік,

5.Етістік

Есім сөздердің орнына қолданылатын сөз табын ЕСІМДІК деп атайды.

Неше?

Заттың іс-әрекетін, қимылын көрсететін сөз табын ЕТІСТІК деп атайды

2реттік,

6.ҮСТЕУ

1Жіктеу,

Нешінші?

3жинақтық,

Қимылдың түрлі белгісін (мезгілін, мекенін, себебін) көрсететін сөз табын ҮСТЕУ деп атайды

2сілтеу,

7.Еліктеу сөз

Негізгі, көмекші

Әр түрлі дыбысқа, құбылысқа еліктеуден және олардың бейнесін елестетуден пайда болған сөздерді ЕЛІКТЕУ СӨЗДЕР деп атайды.

Не істейді?

Нешеу?

4 болжалдық,

8.Одағай

3сұрау,

1.Мезгіл

9.Шылау

• Еліктеуіш
• бейнелеуіш

4 өздік,

5бөлшектік,

2.Мекен

Қашан? Қашаннан бері?

Адамның түрлі көңіл-күйін көрсететін сөз табын ОДАҒАЙ деп атайды

Қалай?

Қайда? Қайдан?

6топтау

Сөз және сөйлемді байланыстыратын, өзі тіркескен сөзге қосымша мағына беретін сөз табын шылау деп атайды

1.көңіл-күй

3.Мөлшер

5 жалпылау,

2.жекіру

• септеуліктер
• демеуліктер
• жалғаулықтар

Қанша?қаншалық? нешелеп?

4.Сын-бейне

6белгісіздік,

Қалай? Қалайша? Қайтіп?

5.Мақсат

3.шақыру

7болымсыздық

Не үшін? Неге? Не мақсатпен?

6.Күшейту

Қалай? Қайтіп? Қандай?

7.Себеп-салдар

Неліктен? Не себепті? Қалай?

8.Топтау

Қалай? Қаншалап?