Прэзентацыя "Прыназоўнік"

Прыназоўнік як службовая часціна мовы

Прыназоўнік – службовая часціна мовы, якая выражае залежнасць

назоўніка, лічэбніка і займенніка ва ўскосным склоне ад іншых слоў у словазлучэнні:

Ад рання да вечара стукалі ў кузні малаткі.

Што люблю, пра тое і пяю.

Да пяці дадаць шэсць.

Прыназоўнікі з ускоснымі склонамі назоўнікаў і займеннікаў

выражаюць розныя значэнні:

Адпачываць пасля экзаменаў

часавыя

дарога ў горад

прасторавыя

мэтавыя

дарожка для язды

іграць у дзве рукі

спосабу дзеяння

прычынныя

з’явіцца па просьбе

Ужываюцца з двума склонамі:

Ужываюцца з трыма склонамі:

Ужыванне прыназоўнікаў з адным

і некалькімі склонамі

Ужываюцца толькі з адным склонам:

да – з родным (павага да старэйшых, падышоў да акна)

над – з творным (гучыць над полем, узняцца над дахам)

пра – з вінавальным (думаць пра канікулы, апавяданне пра гераізм)

за – з вінавальным і творным

(выехалі за горад, сустрэча за горадам)

аб і на – з вінавальным і месным

(ударыцца аб камень, загад аб пераводзе,

пакласці на стол, ляжыць на стале)

у – з родным, вінавальным і месным

(браў у бацькі, сабраўся ў лес, сустрэліся ў школе)

па – з давальным, вінавальным і месным

(далі па яблыку, трава па пояс, раскажу па дарозе)

Прыназоўнікі

вытворныя

невытворныя

утварыліся ад назоўнікаў ва ўскосных склонах з невытворнымі прыназоўнікамі і без іх

пры дапамозе, на працягу,

з прычыны, за выключэннем,

з мэтай, у час, у выніку,

шляхам

а, аб, ад, без, для, дзеля, з, за, к, каля, ля, між, паміж, на, над, па, пад, перад, пра, праз, пры, у, цераз

абапал, блізка, вакол, збоку, зверху, злева, міма, пасля, пасярэдзіне, побач, услед і інш .

утварыліся

ад прыслоўяў

утварыліся

выключаючы, дзякуючы,

ад дзеепрыслоўяў

не лічачы, нягледзячы на, пачынаючы з

Асаблівасці ўжывання некаторых прыназоўнікаў

Перад словамі, якія пачынаюцца з у , прыназоўнік у замяняецца па варыянтах :

у памяці, але ва ўспамінах, у мяне, але ва ўсіх

Перад словамі, якія пачынаюцца спалучэннем зычных, першымі з якіх з’яўляюцца з, с, ж, ш або м , замест прыназоўніка з вымаўляецца і пішацца прыназоўнік са :

узяць са збанка, прыбраць са стала, пасябраваць са мною

З прыназоўнікам з ужываюцца назоўнікі і займеннікі пры дзеясловах смяяцца, дзівіцца, цешыцца, жартаваць, кпіць : Дзівіцца Сцёпка. З кніжкі дзівіцца і з Аленчынай вучонасці .

Пры выражэнні часавых і прасторавых адносін некаторыя прыназоўнікі ўжываюцца парамі: ад – да, з – па, з – на : І з таго часу па сягоння мне сонцам свеціць Наднямонне.

Прыназоўнік па ўжываецца з вінавальным склонам для выражэння мэты дзеяння:

заехаць па сена, зайсці па бульбу, забегчы па сябра, ісці па хлеб

Для выражэння прадмета маўлення або думкі ўжываюцца прыназоўнікі пра з вінавальным склонам і аб з месным склонам: разважауць пра будучыню або аб мінулым

Многія прыназоўнікі выступаюць як сінонімы. Так можна сказаць:

да лесу і пад лес, у чарніцы і па чарніцы,забыць пра яе і забыць на яе

Прыназоўнікі

простыя

састаўныя

складаныя

Складаюцца з аднаго слова:

Утвораныя з двух простых, напісаных праз дэфіс:

Складаюцца двух або некалькіх слоў:

ад, без, за, перад, пры, вакол, насустрач, дзякуючы

з-за, з-пад, па-за, па-над

з прычыны хваробы, на працягу месяца, пачынаючы з лютага,

у сувязі з непагодаю

Правапіс прыназоўнікаў

Прыназоўнікі заўсёды пішуцца асобна ад тых слоў, перад якімі стаяць :

пра жыццё, у акне, воддаль ад , ва ўзросце дома

Уважліва трэба ставіцца да сітуацый, калі састаўны прыназоўнік нагадвае прыслоўе, у якім прыстаўка супадае з першай часткай прыназоўніка:

У пачатку вясны часта яшчэ бываюць маразы. – Вясна была яшчэ ўпачатку.

Пішуцца праз злучок складаныя прыназоўнікі з-за, з-пад, з-над, па-за, па-над

Па-над Прыпяццю між лясоў, пяскоў і балот туліцца вёсачка, хат, можа, так трыццаць ці сорак.

Пішацца злітна прыназоўнік паўз

Пішуцца ў два або тры словы

састаўныя прыназоўнікі

Прыназоўнікі перад, пад і над перад займеннікам мною і прыназоўнікі к і аб перад займеннікам мне набываюць дадатковае а :

перада мною , нада мною , пада мною , ка мне , аба мне

разам з, нягледзячы на, на чале з, на шляху да,

у адказ на, у залежнасці ад, у адрозненне ад