Презентация к теме урока "Джангарчи и ученые" в 8 классе

болн җаңһрчнр

Хальмг баатрлг эпос «Җаңһр» - кезəңк гегəн-герлин ухани зөөр, олн əмтнə бахмҗ.

Хальмгудт «Җаңһр» бəəхин тускар номд түрүн болҗ 19 зун җилин эклцд илркгдсмн. «Җаңһрин» тускар нег баатрлг ду болн җаңһрчин туск домг Б.Бергманн барлсмн. Хальмгудт «Җаңһр» бəəхин тускар хальмг теегүр этнографическ учр-төрəр ирсн талданчн номтнр темдглцхəсмн: теднə негнь - П.Небольсин. 1857 җилд түрүн болҗ А.Бобровников орс келəр «Богд Җаңһрин тускар» бичсмн. Эн дуунд С.Козина нерн ирлцҗəнə: «О победе богатырей Джангара…»

«Җаңһрин» шинҗлəч – номт С.А.Козин орс келнд «Җаңһрин» филологическ орчулвр кесмн.

Җаңһрин» шинҗлəч номт В.Л.Котвич «Җаңһр» бичҗ авлһнд болн барллһнд ик дөңгəн күргсмн.

«Җаңһрин» шинҗлəч – номт Б.Я.Влади - мирцов – «Җаңһрин» дуудын текстиг шинҗлəд шүлглəни дигин көрңд диглсмн.

Очра Номт – «Җаңһрин» шинҗлəч, олна үүлдəч, тоомсрта эрдмч, туурсн гегəрлт. (1886 - 1960) 1910 җ. Очра Номт «Җаңһр» Зая-Пандитин бичгəр барлҗ һарһсмн.

Баатрлг дуулвр хадһллһнд болн терүнə бəəлһңд – энүнə тееһəчнр -җаңһрчнрин ик ач. Эднə ик зунь номд нерн угаһар үлдцхəв. Кедү үйдəн, кедү зун җилд мергн җаңһрчнр үрн-садарн, билгчнрəр дамҗулҗ «Җаңһрин» сəəхн бөлгүд хадһлҗ үлдəҗ йовсн болх! Урн чимлһнь улм ясрад, урн бүтəл болҗ хүврсн «Җаңһр» мана цагт өңгəн геешго сувсн мет болҗ, мөңкрҗ үлдв.

Ээлян Овла (1857-1920) – алдршсн җаңһрч. «Җаңһрин» арвн бөлг келҗ өгсмн. Дурта бөлгнь –Санлын туск бөлг.

Басңга Мукөвүн (1878 1944) – билгтə җаңһрч, зурһан бөлг келҗ өгсмн. Онц йилһү эв-арһарн урн үгин зөөриг байҗулсн дууч.

Балдра Насңк (1888-1974) – нертə келмрч.Эврə ончта поэтическ янз орулсмн.

Дорҗин Муушк (1889-1982) – билгтə келмрч, баатрмудын цергə туурмҗиг улм тодрхаһар үзүлдг бəəсмн.

Бадмин Мөңкнасн (1879-1944) – олн əмтнə амн үгин зөөрин медəч, дууч, келмрч.

Шавалин Дава (1884-1959) – нернь туурсн җаңһрч, энүнə бөлгүд эврə учр-төртə. Семрдг эв-арһин таарлт орулҗ дуулдг бəəсмн.

Эдн кемб? Нердинь келтн!

Сурврмуд: Ямаран номтнр «Җаңһр» шинҗлҗ йовсмн? Ямаран җаңһрчнрла эндр бидн таньлдувидн? Ээлян Овлан билгин чинр амн үгин зөөрт? Ээлян Овлад нерəдсн музей альд бəəнə? Басңга Мукөвүн яһҗ җаңһрчин нер зүүсмн? Дəкəд ямаран җаңһрчнрин нерд меднəт? Кен таднас «Җаңһр» дуулҗ чадна? «Җаңһр» дуулдг дасх санан-тоолвр кенд бəəнə? «Җаңһриг» шин талас шинҗлəд, номтын хаалһ шүүҗ авх күн бəəнү?