Презентация к уроку по внеклассному чтению по якутской литературе

Талан таай Василий Егорович Васильев – Харысхал «Туу – Хаах» кэпсээнинэн

Толордо: Соморсун орто оскуолатын саха тылын уонна литературатын учуутала Ефремова М.Н.

Т үһүмэхтэр

Оҕо сааһа

Борбуйу көтөҕʏʏ

2 баал

Дуоспуруннаныы

2 баал

4 баал

Аччыктааһын

4 баал

6 баал

2 баал

8 баал

6 баал

4 баал

2 баал

4 баал

8 баал

6 баал

8 баал

6 баал

8 баал

I түһүмэх: Туу – Хаах оҕо сааһа

2 баал:

Туу – Хаах дьиңнээх аата.

Сөптөөх хоруй:

Түөрт Харах

4 баал:

Доҕорунаан күнү быһа тугу оонньоон тахсаллар этэй?

С өптөөх хоруй:

Алаас иһигэр лыаҕы эккирэтэ,

аһыңаны тута оонньууллара.

6 баал:

Ол сылдьан туохха түбэспиттэрэй?

С өптөөх хоруй:

Тигээйи уйатын мээчик диэн оонньоору тигээйигэ тиктэрбиттэрэ.

8 баал:

Туу – Хаах саамай сөбүлүүр үлэтэ.

Бу үлэтин кини тугун иһин сөбүлүүр этэй?

С өптөөх хоруй:

Саамай сөбүлүүр үлэтэ ынах хомуйуу, тоҕо диэтэххэ эбээ эмээхсин ынаҕын ыан бүттэҕинэ Туу – Хаахха үүт бэрсэр этэ.

II түһүмэх: Борбуйу көтөҕʏʏ

2 баал:

Туу – Хаах хаһаайынын аата.

С өптөөх хоруй:

Уйбаан

4 баал:

Туу – Хаах ойууру тугун иһин сөбүлээбитэй? Ситэр: «Ойуур ыт мунна баппат иһириктэригэр, сыбардарыгар, лиңкинэс мастарын кэтэҕэр туох эрэ сүрдээх улахан ……... иңэринэн турарга дылыта. Сырыы аайы …..... …… билэрэ».

С өптөөх хоруй:

Кистэлэңи

Саңаттан саңаны

6 баал:

Хаһаайынын кытта аан бастаан ойуурга тахсарыгар туох моһолго түбэспитэй?

С өптөөх хоруй:

Куобаҕы эккирэтэбин диэн куобах туһаҕар иңнэн бэйэтэ «куобах буола сыспыттаах».

8 баал:

Туу – Хаах аан бастакы улахан булда .

С өптөөх хоруй:

Тайах.

III түһүмэх Дуоспуруннаныы

2 баал:

Туу – Хаах тыаттан сылайан – элэйэн киирэрэ. Бу кэмңэ кини тугу соччо сөбүлээбэт буолбутай?

Сөптөөх хоруй:

Уйбаанчык үлбүрүйэрин.

4 баал:

Туу – Хаах улаатан, дуоспуруннанан хайдах ыкка кубулуйбутай?

Сөптөөх хоруй:

Лоңкунас хойуу саңалаах, модьу атахтардаах, кэтит түөстээх, ытарча курдук кытаанах сыңаахтаах, улахан хара ыкка кубулуйбута.

6 баал:

«Биир сарсыарда эмиэ куолуларынан тыаҕа тахсыбыттара. Туу – Хаах бастаан иһэн эмискэ үрэн баргыйа түспүтэ. Уйбаан сүүрэн тиийбитэ ыта тииһинэн арҕаһын харбанан баран, тула холоруктуу сылдьара …»

Туу – Хаах туохха түбэспитэй? Бу иннинэ кимниин туох кэпсэтии буолбутай?

Сөптөөх хоруй:

Бөрө айатыгар түбэспитэ.

Бу иннинэ биир эбэңки булчута кэлэн Уйбаантан Туу - Хааҕы көрдөөбүтүн биэрбэтэҕин иһин улаханнык өһүргэммитэ уонна сааммыта.

8 баал:

Сааһыары, бултарын болдьоҕо бүтэрэ чугаһаан эрдэҕинэ, Уйбаан ытын, саатын хаалларан баран, кыра үүтээнин эһиилгээңңэ диэри курулуу барбыта. Бу баран Уйбаан туохха түбэспитэй?  

Сөптөөх хоруй:

Эһэҕэ.

IV түһүмэх: Аччыктааһын

2 баал:

Биир сайын Туу – Хаах хаһаайына ханна барбытай уонна ытыгар тугу этэн барарый?

Сөптөөх хоруй:

Сэриигэ барар.

«Сотору аччыктааһын бөҕө буолуо. Кытаат, дьоңңун хоргутумаар! Эрэнэрим эрэ диэн эн!» – диэн этэр.

4 баал:

Биирдэ күһүн муус туруута Туу – Хаах тугу бултаан иһэн ханнык кыыл суолугар таба тайанарый?

С өптөөх хоруй:

Куобаҕы бултаан иһэн биир кыра соҕус тайах ааспыт суолугар түбэһэр.

6 баал:

Туу – Хаах тайаҕы хайдах гынан өлөрөрүй?

Сөптөөх хоруй:

Тииһинэн тайах таныытыгар хатана түһэн баран, туох баар ыйааһынынан тайах төбөтүн ууга тимирчи тарпыта.

8 баал:

Уйбаанчык Туу – Хаах көмүллүбүт буорун үрдүгэр кириэскэ туох диэн суруйбутай?

С өптөөх хоруй:

«Булчут ыт Түөрт Харах. 1943 сыл, алтынньы 4 күнэ.»