Проект Туяахан.

Проект “Туяахан”

Проектын методическа дурадхалнууд

Түрэлхи хэлэн хадаа һурагшадай саашадаа эрдэм һургаал оложо абаха түрүүшын арга зэбсэг боложо үгэнэ. Буряад һургуулинуудта түрэлхи хэлэ үзэлгэ гол һуури эзэлхэ зэргэтэй. Энэ хэлэн дээрэ һурагшадые тон түрүүн хүмүүжүүлхэ, һургаха ёһотойбди.

Буряад хэлэ һурагшадта гүнзэгыгөөр ойлгуулхын тула мэдээжэ болоһон англиин GrapeSEED гэһэн методикые һуури болгон абабабди.

GrapeSEED тухай: GrapeSEED прграмма Япониин Сендай хотодо Мейсен Академидэ 45 жэлэй туршада англи хэлэ заалга дээрэ үндэһэлэн бии болоһон түүхэтэй. Тус программа 4 наһатайһаа 12 наһатай болотор үхибүүдтэ дурадхагдана. Мейсен Академи 2 һургуулитай, 4000 һурагшадтай. GrapeSEED удхын функциональна хандалга (функционально-смысловой подход) дээрэ үндэһэлнэ. Жэшээлбэл, үгын нөөсын бүридэл шэлэгдэхэдээ, һурагшадай юрын лэ хэрэглэгдэдэг, хэлэдэг үгэнүүдые оруулһан юм. GrapeSEED өөрын аяар бүтэһэн (естественный) метод-“эхэһээ-үхибүүндэ” гээшэ дээрэ үндэһэлнэ.

Энэ методико дээрэ үндэһэлэн, бидэ-багшанар, “Туяахан” гэжэ курс зохёоһон байнабди. Тус курс 5 шатаһаа бүридэнэ. Программа соо гол анхарал аман хэлэлгэдэ хандуулагдана, тиимэһээ ходо хэрэглэгдэдэг үгэнүүд оруулагданхай. Дүй дүршэлтэй болохын тула нэгэдэмэл һургаха арганууд (ном, дуун, видео, постер г.м.) хэрэглэгдэнэ.

Буряад хэлэ мэдэхэгүй һурагшадые буряад хэлэндэ һургалгын тусхай һуралсалай методическа хүсэд суглуулбари зохёогдоһон байна. Эдэ суглуулбари 3 компонентһээ бүридэнэ: һурагшадай уншаха рассказууд; дуунууд, шүлэгүүд; багшанарай хэрэглэхэ “Методическа дурадхалнууд”. Методическа дурадхалнууд ганса багшада зорюулжа бэшэгдэһэн бэшэ, харин гэртээ һурагшадай түрэлхидшье үхибүүдтэеэ хамта хүдэлхэдэнь һайн байха гэжэ һанагдана.

“Туяахан” гэһэн һуралсалай методическа комплект (УМК) 5 шатаһаа бүридэнэ. Шата бүхэн 4-5 ушарнуудһаа, дуунуудһаа, шүлэгүүдһээ, тоолуурнуудһаа, ушар-толиһоо бүридэнэ.

Шата	Байдал	Үгтэһэн саг
I	Минии гэр бүлэ болон нүхэд	25
	Табан хушуу мал
	Ой соо
	Та юу харанабта?
	Миисгэй хулгана хоёр
	Алхам хэ! (дуунууд, шүлэгүүд, тоолуурнууд)
	Би Унагаханби!
II	Арбан юумэн	25
	Тон ехэ, тон бага
	Гутал соо байдаг эжы
	Ши юу хэжэ шадахаш
	Тэршээхэн Унагахан зоопарк ошоно
	Годилзогты. (дуунууд)
III	Бидэ һургуулидаа дуратайбди	25
	Бишэн һургуули ошоно
	Һургуули соо
	Би энээндэ дуратайб
	Тоологты ба шангаар хэлэгты (дуунууд, шүлэгүүд)
	Тэршээхэн Унагахан эжыдээ туһална
IV	Хатардаг поршоонхо	25
	Абаахайн шүлһэн
	Репкэ
	Минии эжэлнүүд
	Тэршээхэн Унагахан һургуули ошоно
	Би шадахаб. (дуунууд ба шүлэгүүд)
V	Амбаар соо баярай үдэшэ	25
	Би баһа
	Урганабди
	Энэ ба тэрэ
	Унагахан олон нүхэдтэй болоно
	Ши болон би. (дуунууд ба шүлэгүүд)

Шата бүхэн 25 хэшээлнүүдһээ бүридэнэ, хэшээлнүүд бэе бэетэеэ холбоотой. Хэшээлһээ хэшээлдэ һурагшад тон һайнаар уншажа, харилсажа, хөөрэлдэжэ, шагнан ойлгожо шадаха болохо.

Һурагшадай үгын нөөсэ хэшээлһээ хэшээлдэ баяжаха ёһотой. Тиихэдээ һурагшад ойлгонгүй миин сээжэлдэхэ ёһогүй, харин үгтэһэн, ходо хэрэглэгдэжэ байһан үгэнүүд, холбуулалнууд ба мэдүүлэлнүүдые дабтан, дабтан хадуужа абаха ёһотой.

Жэшээнь, 1-дэхи шатын һүүлдэ һурагшадай үгын нөөсэ 255 үгэһөө бүридэнэ, 2-дохи шатада-140 үгэ, 3-дахи шатада-92 үгэ, 4-дэхи шатада-83 үгэ, 5-дахи шатада-93 үгэ нэмэгдэнэ.

“Туяахан” программын методико эдэ принципүүд дээрэ үндэһэлнэ:

• Ходо хэрэглэгдэдэг үгэнүүд

• Хүдэлэлгэ ябадалһаань дулдыдадаг метод

• Грамматика үгы

• Мультимедийнэ пособинууд һурагшадай һонирхол татана.

• Аман хэлэлгын методико хэлэлгын дадал шудалалгада шэлэлтэй.

Удхын функциональна хандалга (функционально-смысловой подход)

Энэ метод шэнэ хэлэ үзэлгэдэ ехэ тааруу. Үхибүүд үгэнүүдые, холбуулалнуудые шагнажа, абяануудые ямар бэ даа удха шанартай холбоно. Һурагшад абяануудые үгүүлнэ, һүүлээрнь үгэ, мэдүүлэл хэлэжэ һурана. Иигээд лэ һурагшад үгын нөөсэеэ баяжуулна. Сагай ябаха бүри һурагшад һанл бодолоо буряад хэлэн дээрээ дамжуулжа шадаха болоно.

Тусхай үгын һантай, баялигтай танилсалга, һонирхолтой хэшээлэй түхэл, хүдэлэлгэ ябадалһаань дулдыдадаг арга хэрэглэлгэ-булта һурагшадта дүнтэй һуралсал болоно. Энэ методико табигдаһан зорилгонуудаа бэелүүлгэдэ зохид байдал олгожо үгэнэ. Һурагшадые багаһаань хэлэндэ һургахада бэлэн юм.

Хэшээлдэ болон гэртээ хэрэглэхэ һуралсалай материалнууд

“Туяахан” курсын материалнууд гэртээ, һургуулидаа үзэхын, бэхижүүлхын тула хэрэглэмээр зохёогдоһон юм. Юунһээ бүридэнэб гэбэл:

1. Класстаа хэрэглэхэ материалнууд:

• Дуунууд

• Шүлэгүүд

• Ушарнууд

• Вокабуляртай карточканууд

• Тоолуурнууд

• Рассказ-толи

1. Гэртээ хэрэглэхэ материалнууд:

• Дуунуудай номууд

• Ушарнуудай номууд

• Рассказ-толи

• Аудио CD диск

• DVD диск

I-дэхи шата – һурагшадай УМК

№	шүлэг	нэрэ
1	Дуунууд, шүлэгүүд, тоолуурнууд	Алхам хэ!	Ном
2	Ушарнууд	Минии гэр бүлэ болон нүхэд. Табан хушуу мал Ой соо Та юу харанабта? Миисгэй хулгана хоёр.	Номууд
3	Рассказ-толи	Би унагаханби!	ном
4	CD		Диск
5	DVD		Диск

1-дэхи шата - багшанарай УМК

шата	Бүлэг-категори	нэрэ
	Шангаар уншалга	Минии гэр бүлэ болон нүхэд. Табан хушуу мал Ой соо Та юу харанабта? Миисгэй хулгана хоёр.	Постернууд, Вокабулярна карточканууд
	Дуунуудтай постернууд		постер
	карточканууд	Вокабулярна карточканууд	Карточканууд
	Ушарнуудай текстнүүдтэй постернууд	Минии гэр бүлэ болон нүхэд. Табан хушуу мал Ой соо Та юу харанабта? Миисгэй хулгана хоёр.	постернууд

Анха түрүүн һурагшадые аман хэлэндэ һургана ха юмбибди. Үхибүүдые түрүүшээр абяануудые, үгэнүүдэй дүрсэнүүдые зүбөөр үгүүлжэ, шэхээрнь шагнуулжа, багшаяа һажаагаад, үгүүлжэ һургаха.

Үзүүлбэри (зурагуудые, постернүүдые) һурагша нюдөөрөө харахадаа һонирходог, тиимэһээ һайнаар ойлгодог.

Академик И. Павловай ёһоор һурагшадые буряад хэлэндэ гэнтэ, тэрэ саг соо бэшэ, үе үеэрнь, нэгэ шатаһаа нүгөө шатада оруулжа һургадаг. И. Павловай хүнэй уураг тархиин, центральна нервнэ системэ тухай һургаал бии. Уураг тархиин даабари нервнүүдэй хүсөөр дамжуулжа, абяануудые үгүүлдэг органда-хэлэлгын аппарадта даабари үгэнэ. Тэрэ даабаряарнь бидэ абяануудые, үгэнүүдые, мэдүүлэлнүүдые үгүүлнэбди.

Багшын урда иимэ зорилгонууд табигдана:

1. Үхибүүдэй аман хэлэлгэ үдэр бүри хүгжөөхэ, баяжуулха;

2. Шэнэ үгэнүүдтэй танилсуулха;

3. Багшын табиһан асуудалда гүйсэд харюу үгүүлжэ һургаха;

4. Мэдүүлэл сооһоо үгэ илгажа һургаха;

5. Шүлэг, дуунуудые сээжэлдэхэ дадалтай болгохо.

Шүлэг, дуу, рассказ бүхэниие уншахадаа, багша өөрөө тон һайнаар уншалгын жэшээ харуулха. Һүүлээрнь һурагшадаар уншуулжа, удхаарнь хөөрэлдэхэ. Уншахадаа, удхыень ойлгожо, мэдэрэлтэйгээр уншалгада тусгаар анхарал хандуулха. Энэ мэдэрэлтэйгээр уншалгада һургалгын гол шухала материал хадаа зурагууд юм. Нэн түрүүн хэн, юун тухай уншажа байһанаа һурагшад ойлгохо ёһотой. Тиихын тула һурагшадай уншаха шүлэг, рассказ, дуун бүхэнэй удхада тааруулһан зурагууд номой нюур бүхэндэ үгтэнхэй. Эдэ зурагууд удхатайнь нягта холбоотой. Үгүүлэл уншаһанай, шагнаһанай удаа һурагшад юун тухай хэлэгдэһыень бэлээр ойлгохо мүн ойлгоһоноо хөөрэжэ шадаха зэргэтэй. Эндэ һурагшад үгэнүүд удхаараа холболдожо, ямар һанал бодол хэлэһыень хүсэд ойлгоогүй байжа болохо юм. Багша зүбөөр асуудал табижа, һурагшадай харюуень хүнгэдхэхэ шухала. Саашадаа һурагшадай үгэһэн харюунууд хамтархадаа, уншагдаһан үгүүлэлэй удхые тобшоор хэлэгдэжэ үгэһэн хөөрэлгэ боложо үгэхэ зэргэтэй.

Хэлэлгэ хүгжөөлгын талаар иимэ эрилтэнүүд табигдана:

• Хүнэй үгэ хэлэжэ байха үедэ анхаралтайгаар шагнажа, ойлгожо һураха;

• Ойлгоһоноо бусадта зүб хөөрэжэ шадаха;

• Асуудалда харюусажа, асуудал табижа һураха;

• Өөрынгөө гү, али нүхэрэйнгөө, түрэлхидэйнгөө-хэжэ байһан ажал тухай, гэртээ, һургуулидаа гү, али газаагуур ябахадаа хараһан, үзэһэн юумэнүүд тухайгаа хөөрэжэ шадаха;

• Хүнгэн удхатай зураг хараад, удхыень тайлбарилан хэлэжэ һураха;

• Кино, телевизор хараад, радио шагнаад, ойлгоһоноо хүндэ хөөрэжэ шадаха.

Аудио-диск дээрэ бэшэгдэһэн рассказ гү, али шүлэг үхибүүдтэшагнуулхада, тэдэнэр үзэжэ байһан юумэеэ гүнзэгыгөөр ойлгон абахаһаа гадна, һайнаар уншаха дадалтай болодог бшуу.

Уншалгын методико

Һурагшадые уншуулжа һургаха, тэрэнэйнгээ удхыень ойлгохо-уншалгын гол зорилгонь болоно гээшэ. Уншаһанаа ойлгохо-уншалгын гол шухала шанарынь болоно.

Хэшээлдэ хэгдэхэ хүдэлмэринүүдэй янзанууд:

Эгээл түрүүн багша вокабулярна карта дээрэ үгтэһэн үгэнүүдые уншалгаһаа эхилхэ. Тиихэдээ 1-дэхи -12-дохи хэшээлнүүдтэ: багша-һурагша, багша-һурагша; 13-дахи-25-дахи хэшээлнүүдтэ-һурагша-багша, һурагша-багша гэһэн гуримаар уншалга үнгэргэхэ.

Ушарнуудые уншалга

Ушар уншалгын шатанууд:

1. Багшын жэшээтэ уншалга, һурагшад шагнана (түрүүшын 6 хэшээл). Түрүүшын уншалга һурагшадай саашаа уншалгада жэшээ боложо үгэхэ ёһотой.

2. Багшын уншалга, һурагшадай уншалга (7-дохи-12-дохи хэшээлнүүд).

3. Һурагшад шангаар, багша ааляар уншана (13-18 хэшээлнүүд).

4. Һурагшад уншана, багша шагнана (19-25 хэшээлнүүд).

Уншаһанай һүүлээр хэр зэргэ ойлгоһыень шалгахадаа, удхадань тааруулан асуудалнуудые табиха. Жэшээлбэл, “Хэн ном уншанаб?” - “Аба ном уншана” г.м.

Мүн лэ текст сооһоо үгэнүүдые, холбуулалнуудые хэрэглэн, өөрынгөө бодото байдал тухайгаа хөөрүүлжэ һургаха.

Дуунууд.

1. Вокабулярна карточка (багша-һурагша, багша-һурагша, 12-дохи хэшээлһээ-һурагша-багша, һурагша-багша)

2. Постернууд дээрэ үгтэһэн дуунуудые дуулалга. Аудио-диск шагналга. Дуу дуулахадаа, үгэнүүдыень заахагүй, харин зурагуудые, гараараа, бэеэрээ үйлэнүүдые харуулха.

Рассказ-толи.

Рассказ-толи соо урдахи шатын үгэнүүдэй дабталга болоно.

1. Багшын жэшээтэ уншалга, һурагшад шагнана (түрүүшын 6 хэшээл).

2. Багшын уншалга, һурагшадай уншалга (7-дохи-12-дохи хэшээлнүүд).

3. Һурагшад шангаар, багша ааляар уншана (13-18 хэшээлнүүд).

4. Һурагшад уншана, багша шагнана (19-25 хэшээлнүүд).

Шүлэгүүд, тоолуурнууд.

1. Вокабулярна карточканууд

2. Шүлэг уншахадаа, үгэнүүдые заахагүй.

3. Асуудалнуудые һурахагүй.

4. Багша-булта-һурагша гэһэн гуримаар уншаха.

Хэлэндэ һургалга

1-дэхи шата

Шатанууд	Ушарнууд	Һургалгын зорилгонууд	Фонетическэ, лексическэ ба грамматическа материалнууд	Нэмэлтэ дуунууд, шүлэгүүд, тоолуурнууд, ушар-толи	Хараалагдаһан дүнгүүд
I-дэхи шата	Минии гэр бүлэ ба нүхэд	Юумэнэй нэрэнүүд. Гэр бүлэ тухай хөөрэжэ һургаха. Шүлэг, тоолуурнуудые зүбөөр, уранаар хэлүүлжэ һургаха. Дуунуудые зүбөөр дуулуулжа һургаха. Гэр бүлэ тухайгаа хөөрэжэ һургаха. Энэ, эдэ гээшые зүбөөр хэрэглүүлжэ һургаха.	Фонетикэ: Ү-у аялгануудые илгаха, иотированна аялганууд, түргэн, удаан аялганууд, дифтонгнууд, хонгёо ба бүдэхи хашалганууд, хатуу ба зөөлэн хашалганууд Лексикэ: Аба, эжы, эгэшэ, дүү хүбүүн, нүхэр,бүмбэгэ, нүхэд, гэр бүлэ, минии, би, бидэ, ба, энэ, өөрөө, гэжэ, томо, сагаан, набтар, үндэр, нэрэтэй, Аюуша, нааданабди, гүйлдэнэбди, дэбхэрнэбди, дүүжэндэнэбди, дуратайб. Грамматика: юумэнэй нэрэнүүд, тэмдэгэй нэрэнүүд.	Амар мэндээ! Алфавит, Эжыдээ Нүхэдбди. Сэбэрлэебди. Нэгэ Баяртай!	Нюурай түлөөнэй нэрэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Шүлэг уранаар уншаха. Дуунуудые аянгалан зүбөөр дуулажа шадаха. Тоолуурнуудые сээжэлдэхэ.
	Табан хушуу мал	Түргэн ба удаан аялгануудые, дифтонгнуудые зүбөөр аман хэлэлгэдэ хэрэглэжэ һургалга. Шэнэ үгэнүүдые холбожо, юрын, хуряангы мэдүүлэл болгохо дадалда һургаха. Глаголой сагуудые зүбөөр хэрэглүүлжэ һургаха. Шүлэг, тоолуурнуудые зүбөөр, уранаар хэлүүлжэ һургаха. Дуунуудые зүбөөр дуулуулжа һургаха.	Фонетикэ: Ү-у аялгануудые илгаха, иотированна аялганууд, түргэн, удаан аялганууд, дифтонгнууд, хонгёо ба бүдэхи хашалганууд, хатуу ба зөөлэн хашалганууд Лексикэ: мал, тала, үнеэн, ногоон, хонин, модон, уһа, ямаан, шулуун, тэмээн, морин, хашаан,унаган, үдэшэ. Бэлшэнэ, эдинэ, ябана, ,хэбтэнэ, ууха, амарна,гараба, гүйнэ,садаа, орохо. Соогуур, доро, дээрэ, сооһоо Грамматика: түлөөнэй нэрэнүүд, тэмдэгэй нэрэнүүд.	Амар мэндээ! Алфавит Тоолуур Дэбхэрыш! Баяртай!	Дахуул үгэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Шүлэг уранаар уншаха. Дуунуудые аянгалан зүбөөр дуулажа шадаха. Тоолуурнуудые сээжэлдэхэ. Глаголой сагуудые зүбөөр хэрэглэхэ.
	Ой соо	Үйлэ үгэнүүдые сагтань зүбөөр табижа һуралга. Зүб харюу үгүүлжэ һургаха. Шүлэг, тоолуурнуудые зүбөөр, уранаар хэлүүлжэ һургаха. Дуунуудые зүбөөр дуулуулжа һургаха. Амитадай нэрэнүүдтэй танилсалга.	Фонетикэ: Ү-у аялгануудые илгаха, иотированна аялганууд, түргэн, удаан аялганууд, дифтонгнууд, хонгёо ба бүдэхи хашалганууд, хатуу ба зөөлэн хашалганууд Лексикэ:ой, амитад, баабгай, эзэн, шубууд, хэрмэ, һамар, шандага, үнэгэ, заряа, дүү хүбүүн, жэрхи, шоно, хүбүүд, доргон; баян, олон, хүхюу; шагнана, харана, сэмэнэ, һууна, улина, айна. Грамматика: түлөөнэй нэрэнүүд, тэмдэгэй нэрэнүүд.	Амар мэндээ! Чебурашка Дэбхэрыш! Алфавит. Һайхан даа! Баяртай! Ой соо	Үйлэ үгын сагуудые зүбөөр хэлүүлжэ һургаха. Үйлэ үгэнүүдтэ зүбөөр нюурай түлөөнэй нэрэнүүдэй залгалтануудые хэрэглэжэ һураха. Шүлэг уранаар уншаха. Дуунуудые аянгалан зүбөөр дуулажа шадаха. Тоолуурнуудые сээжэлдэхэ.
	Та юу харанабта?	Асууһан мэдүүлэлнүүдые зүбөөр үгүүлжэ һургаха. Үйлэ үгэнүүдэй сагыень зүбөөр табижа һуралга. Дахуул үгэнүүдые зүбөөр хэлүүлжэ һургаха. “Та юу харанабта?” гэһэн асуудалда дүүрэн харюу хэлүүлжэ һургаха. Шүлэг, тоолуурнуудые зүбөөр, уранаар хэлүүлжэ һургаха. Дуунуудые зүбөөр дуулуулжа һургаха.	Фонетикэ: Ү-у аялгануудые илгаха, иотированна аялганууд, түргэн, удаан аялганууд, дифтонгнууд, хонгёо ба бүдэхи хашалганууд, хатуу ба зөөлэн хашалганууд Лексикэ: алхана, ниидэнэ, нохой, могой, дээгүүр, мүлхинэ, тахяа, жаахан. Грамматика: үйлэ үгын саг, түлөөнэй нэрэнүүд, тэмдэгэй нэрэнүүд, асууһан мэдүүлэл.	Амар мэндээ! Хүбүүн Орогты манайда Баяртай!	Үйлэ үгын сагуудые зүбөөр хэлүүлжэ һургаха. Үйлэ үгэнүүдтэ зүбөөр нюурай түлөөнэй нэрэнүүдэй залгалтануудые хэрэглэжэ һураха. Дахуул үгэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ шадаха. Нюурай түлөөнэй нэрэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Шүлэг уранаар уншаха. Дуунуудые аянгалан зүбөөр дуулажа шадаха. Тоолуурнуудые сээжэлдэхэ.
	Миисгэй хулгана хоёр	Дахуул үгэнүүдые зүбөөр хэрэглүүлжэ һургаха. Шүлэг, тоолуурнуудые зүбөөр, уранаар хэлүүлжэ һургаха. Дуунуудые зүбөөр дуулуулжа һургаха.	Фонетикэ: Ү-у аялгануудые илгаха, иотированна аялганууд, түргэн, удаан аялганууд, дифтонгнууд, хонгёо ба бүдэхи хашалганууд, хатуу ба зөөлэн хашалганууд Лексикэ:миисгэй, хайрсаг, хулгана, нүхэн, хэрэлсы, үүдэн, саанаһаа, дээрэһээ, һүрэбэ, мүлхинэ, һүрэбэ, дээгүүр, тойроод Грамматика: дахуул үгэнүүдые зүбөөр хэрэглэлгэ, үйлэ үгын сагууд, түлөөнэй нэрэнүүд, тэмдэгэй нэрэнүүд.	Амар мэндээ! Баяртай! Баабгай шэрэнги соо	Дахуул үгэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Шүлэг уранаар уншаха. Дуунуудые аянгалан зүбөөр дуулажа шадаха. Тоолуурнуудые сээжэлдэхэ.
	Би унагаханби!	Гэр бүлэ тухай мэдэсэеэ дабталга. Шүлэг, тоолуурнуудые зүбөөр, уранаар хэлүүлжэ һургаха. Дуунуудые зүбөөр дуулуулжа һургаха. Минии, намтай гэһэн түлөөнэй нэрэнүүдын хэрэглэлгэ.	Фонетикэ: Ү-у аялгануудые илгаха, иотированна аялганууд, түргэн, удаан аялганууд, дифтонгнууд, хонгёо ба бүдэхи хашалганууд, хатуу ба зөөлэн хашалганууд Лексикэ: Тэршээхэн Унагахан, дүү унагахан, хүгшэн эжы, хүгшэн аба. Грамматика: түлөөнэй нэрэнүүд, тэмдэгэй нэрэнүүд.	Амар мэндээ! Түрэһэн үдэрөөр! Сагаан, хара Тоолуур Баяртай!	Бүлэ тухайгаа дабтаха. Нюурай түлөөнэй нэрэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Шүлэг уранаар уншаха. Дуунуудые аянгалан зүбөөр дуулажа шадаха. Тоолуурнуудые сээжэлдэхэ. Нюурай түлөөнэй нэрэнүүдые зүбөөр хэрэглэлгэ.
II-дохи шата	Тон ехэ, тон бага	Юумэнэй ехэ-багые илгажа һургаха. Диалогой түхэлөөр хөөрэлдөөндэ хабаадажа һургалга. Шангадхаһан мэдүүлэлнүүдые зүбөөр үгүүлжэ һургаха. Хандалгые зүбөөр үгүүлжэ һургаха. Хандалгые зүбөөр үгүүлжэ һургаха . Шамда тэрэ юумэн бии-харин би тэрэниие үмдэжэ шадахагүйб. Юундэ? Ямар ушарһаа? Энэ асуудалнуудта зүб харюу үгэжэ шадалга. Шүлэг, тоолуурнуудые зүбөөр, уранаар хэлүүлжэ һургаха. Дуунуудые зүбөөр дуулуулжа һургаха.	Фонетикэ:удаан аялганууд, иотированна аялганууд, дифтонгнууд Лексикэ:бишэн, самса, гэдэһэн,гахай, дэгэл, мүрнүүд, заан, малгай, толгой, мэлхэй, арсалан,гутал, табгай, шоно, хурган, самса, гар, тахяа, үмдэн, оймһон; Сэнгэхэ, үмдэжэ шадахагүйб, дуратайб, хэлэбэ, оёо; мэндээ,шамда, тэрэниие,шинии, харин, гэжэ, минии, намда. Грамматика: түлөөнэй нэрэнүүд, тэмдэгэй нэрэнүүд.	Үглөөнэй мэндээ! Шандааһаяа шангалая! Алфавит Дэбхэрыш! Һайхан даа! Орогты манайда. Толгой, мүр, үбдэг, үльмы. Баяртай!	Амитад тухай хөөрэжэ һураха. Амитадай бэеын хубинуудые мэдэхэ. Юумэнэй ехэ-багые, олон-үсөөниие, ута-богониие илгажа һураха. Диалог табижа һураха. Шангадхаһан мэдүүлэл үгүүлжэ һураха. Холболто үгэнүүдые, зүйр үгэнүүдые зүбөөр үгүүлжэ, зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Нюурай түлөөнэй нэрэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Шүлэг уранаар уншаха. Дуунуудые аянгалан зүбөөр дуулажа шадаха. Тоолуурнуудые сээжэлдэхэ.
	Арбан юумэн	10 хүрэтэр тооложо һургаха. Асууһан ба шангадхаһан мэдүүлэлнүүдые зүбөөр үгүүлжэ һургаха. Үйлэ ямар шалтагаанһаа боложо хубилнаб гэжэ ойлгуулха. Юумэнэй олон-үсөөниие илгаруулжа һургаха. Шүлэг уранаар уншуулжа һургаха. Тоолуурнуудые түргөөр сээжэлдүүлхэ. Дуунуудые гоёор дуулуулжа һургаха.	Фонетикэ: хатуу ба зөөлэн хашалганууд, түргэн ба удаан аялганууд, иотированна аялганууд Лексикэ:шүдэн, щётко, хармаан, орон, шагта, сабхи, үнгэ, шала, үүдэн, плати, һандали, хурга, таһалга, үлгэхэ, хадагалха, гоёшоохо, тэрьелхэ, үмдэхэ, үгэхэ, мэдэхэ, болихо, нэгэ, хоёр, гурба, дүрбэ, таба, зургаа, долоо, найма, юһэ, арба, олон, сэбэр, улаан, хүхэ, булта, дээрэ, теэд, хаш, гүш, ямар, гү,али, баһа, соо, юумэн, яаха, мүнөөдэр Грамматика: Тоогой нэрэ, абтаһан юумэнэй нэрэ, туһалагша хэлэлгын хубинууд	Үглөөнэй мэндээ! Шандааһаяа шангалая! Алфавит Би тоо харанаб. Дуулагты ба шангаар хэлэгты Годилзогты.	Арба хүрэтэр тооложо шадаха. Юумэ баталжа, буруушаажа шадаха. Юумэнэй үнгэ илгажа һураха. Үйлэ үгын сагай түхэлнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Шүлэг уранаар уншаха. Дуунуудые аянгалан зүбөөр дуулажа шадаха. Тоолуурнуудые сээжэлдэхэ.
	Гутал соо байдаг эжы.	Али нэгэ сэдэбээр багахан хөөрэлгэ зохёожо һургаха. Зураг зураглажа һургаха. Элдэб байдал хэрэглэн, аман хэлэлгэ хүгжөөлгэ. Үйлэ үгын сагай түхэлнүүдые зүбөөр мэдүүлэл соо харуулжа һургаха (мүнөө саг:-на, -но, -нэ) Тэмдэгэй нэрэ юумэнэй нэрые тодорхойлно гэжэ ойлгуулх. Шүлэг уранаар уншалга. Дуу гоёор дуулалага.	Фонетикэ: Хонгёо ба бүдэхи хашалганууд, хатуу ба зөөлэн хашалганууд, түрэгн ба удаан аялганууд, дифтонгнууд Лексикэ: Гутал, шүхэр, замаг, эдеэн, халбага, шэл, уһа, утаһан, хамар, нюдэн, юбкэ, һам, үһэн, хамар, хасар, таниха, хааха, эдихэ, хадагалха, ууха, зүүхэ, сэнгэхэ, мэдэхэ, хуурай, сэнхир, хара-сагаан, оодон, үндэр, бишыхан, ногоон, улаан, тула. Грамматика: Дахуул үгэнүүд (соо, дээрэ), юумэнэй нэрын 3-дахи нюурай хамаадал (-нь, -иинь), өөртэ хамаадал (-гээ, -аа)	Үглөөнэй мэндээ! Шандааһаяа шангалая! Алфавит. Тоологты ба шангаар хэлэгты. Эртэ үглөөгүүр. Хүхэ. Дуулагты ба хэлэгты.	Зурагаар хөөрэлгэ зохёохо. Элдэб байдал хэрэглэн, аман хэлэлгэ хүгжөөхэ. Үйлэ үгэнүүдые мүнөө сагта хэрэглэхэ. Шүлэг уранаар уншаха. Дуунуудые аянгалан зүбөөр дуулажа шадаха. Тоолуурнуудые сээжэлдэхэ.
	Ши юу хэжэ шадахаш?	Үйлэ үгэнүүдтэ зүбөөр нюурай түлөөнэй нэрэнүүдэй залгалтануудые хэрэглэжэ һургалга. Нюурай түлөөнэй нэрэнүүдые үргэнөөр хэрэглүүлжэ һургаха. Асуудалнуудые зүбөөр зохёохо дадалыень бүри үргэдхэхэ. Шүлэг, дуунуудые, тоолуурнуудые уран гоёор дамжуулуулха. Хандалга мэдүүлэлэй хаанашье байжа болохо –энэ арга зүбөөр хэрэглэжэ һургаха.	Фонетикэ: Ү-у аялгануудые илгаха, иотированна аялганууд, түргэн, удаан аялганууд, дифтонгнууд, хонгёо ба бүдэхи хашалганууд, хатуу ба зөөлэн хашалганууд Лексикэ: Бүмбэгэ, шубууд, басагахан, хүбүүхэн, хэжэ шадаха, ниидэхэ, абирха, дуулаха, хатарха, намтай, таанар, ши юу хэжэ шадахаш? Юу хэжэ шадахабта? Грамматика: Үйлэ үгын нюур, нюурай ба зааһан тһлөөнэй нэрнүүд, хандалга, асууһан мэдүүлэл	Үглөөнэй мэндээ! Шандааһаяа шангалая! Алфавит Эртэ үглөөгүүр. Годилзогты. Һайн даа!	Үйлэ үгэнүүдтэ зүбөөр нюурай түлөөнэй нэрэнүүдэй залгалтануудые хэрэглэжэ һураха. Нюурай түлөөнэй нэрэнүүдые хэлэлгэдээ оруулха. Асуудал зүбөөр табиха, һураха. Шүлэг уранаар уншаха. Дуунуудые аянгалан зүбөөр дуулажа шадаха. Тоолуурнуудые сээжэлдэхэ.
Рассказ-толи	Тэршээхэн Унагахан зоопарк ошоно.	Диалогой түхэлөөр хөөрэлдөөндэ хабаадажа һургалга. Асууһан мэдүүлэл зохёолго, зүб дүүрэн харюу зохёолго. шангадхаһан мэдүүлэл зүбөөр үгүүлхэ, хэрэглэлгэ. Буруушааһан удхатай мэдүүлэл хэрэглэлгэ. Шүлэг уранаар уншалга. Дуу дуулалга.	Фонетикэ: Ү-у аялгануудые илгаха, иотированна аялганууд, түргэн, удаан аялганууд, дифтонгнууд, хонгёо ба бүдэхи хашалганууд, хатуу ба зөөлэн хашалганууд Лексикэ: Унагахан дүү, бар, тугалхан, стул, дүүжэн, класс, стол, карандаш, саарһан, багша, шугам, алхам, төөнтэй, дүхэриг, тэршээхэн, мүлхи, хоргодо, буу, баярла, шада, һана, бү таби, буса, мүнөө, мүнөөдэр, һайн даа.	Үглөөнэй мэндээ! Шандааһаяа шангалая! Алфавит	Диалог хэрэглэхэ. Асууһан, шангадхаһан мэдүүлэл зохёохо. Буруушааһан удхатай мэдүүлэл хэрэглэхэ Шүлэг уранаар уншаха. Дуунуудые аянгалан зүбөөр дуулажа шадаха. Тоолуурнуудые сээжэлдэхэ.

III-дахи шата

Шатанууд	Ушарнууд	Һургалгын зорилгонууд	Фонетическэ, лексическэ ба грамматическа материалнууд	Нэмэлтэ дуунууд, шүлэгүүд, тоолуурнууд, ушар-толи	Хараалагдаһан дүнгүүд
III	1.«Бидэ һургуулидаа дуратайбди»	Түргэн ба удаан аялгануудые, дифтонгнуудые зүбөөр аман хэлэлгэдэ хэрэглэжэ һургалга. Нюурай зүйр үгэнүүдые зүбөөр хэрэглэлгэ. Шүлэг уранаар уншалга ба хоолойн аялга зүбөөр хэрэглэлгэ. Дуунуудые гоёор дуулаха арга бэхижүүлгэ.	Фонетикэ: түргэн ба удаан аялганууд, дифтонгнууд. Лексикэ: бидэ, һургуули, рассказууд, онтохонууд, шагнаха, зурагууд, хараха, наада, шара, элһэн, ногоон, шубуун, улаан, шандаган, сагаан, буряад хэлэн, хэшээл, хүхихэ, үнгэтэ, карандаш, хайша, маркер, пластилин, хэрэглэхэ, дуу, дуулаха, багшадаа, эрьелдэхэ, дэбхэрхэ, үдэр, бүри, ошохо, нүхэд, ажалланабди, хүхинэбди, нааданабди, ошохо дуратайбди. Грамматика: юумэнэй нэрэнүүд, үйлэ үгэнүүд, тэмдэгэй нэрэнүүд.	«Үглөөнэй мэндэ!». «Алфавит». «Дуулагты ба хэлэгты». «Бидэ «һайн даа» гэнэбди. «Зураг», «Үнгэнүүд»	Һургуули, багша, хэшээл тухай хөөрэжэ һураха. Юумэнэй үйлэ зүбөөр харуулжа һураха. Юумэнэй үнгэ илгажа һураха. Нюурай түлөөнэй нэрэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Зүйр үгэнүүдые зүбөөр үгүүлжэ, зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Холбуулалнуудые хэрэглэн, удхаараа холбоотой 3-4 мэдүүлэлнүүдые зохёожо һураха. Шүлэг уранаар уншаха. Дуунуудые аянгалан зүбөөр дуулажа шадаха.
III	2. «Бишэн һургуули ошоно».	Түргэн ба удаан аялгануудые, дифтонгнуудые зүбөөр аман хэлэлгэдэ хэрэглэжэ һургалга. Шэнэ үгэнүүдые холбожо, юрын, хуряангы мэдүүлэл болгохо дадалда һургаха. Буруушааһан зүйр үгэнүүдэй хүсөөр мэдүүлэлнүүдэй удха ондоо болоно гэһэн ойлгосотой танилсуулга. Зааһан түлөөнэй нэрэнүүдые хэлэлгэдэ зүбөөр хэрэглэлгэ. Аман хэлэлгэ хүгжөөлгэ: уранаар уншалга, тоолуурнуудые сээжэлдүүлхэ. Хараалагдаһан дуунуудые гоёор дуулуулжа һургаха.	Фонетикэ: түргэн ба удаан аялганууд, дифтонгнууд; хатуу ба зөөлэн хашалганууд. Лексикэ: хүбүүд, басагад, кабинедэй, үүдэ, хэн бэ даа, тоншоно, нээнэ, үглөөнэй, мэндэ, бишэн, хоол, һүүлдэнь, газаа, хадаһаа, һолжорно, тэдэ, элһээр, хашхарна, абяагүй һууна, уухаа һанана, стул, шададаггүй, мэдэнэгүй, саарһан, бэшэнэ, һонин юумэ, баяртай. Грамматика: үйлэ үгэнүүд, түлөөнэй нэрэнүүд, зүйр үгэнүүд.	Үглөөнэй мэндэ!». «Алфавит». «Дуулагты ба хэлэгты». «Бидэ «һайн даа» гэнэбди.	Асуудалда зүбөөр харюусажа шадаха. Диалог табижа һураха. Холболто үгэнүүдые, буруушааһан зүйр үгэнүүдые зүбөөр үгүүлжэ, зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Зааһан түлөөнэй нэрэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Шүлэг уранаар уншаха. Дуунуудые гоёор дуулаха.
III	3. «Һургуули соо»	Түргэн ба удаан аялгануудые, дифтонгнуудые зүбөөр аман хэлэлгэдэ хэрэглэжэ һургалга. Асууһан ба шагадхаһан мэдүүлэлнүүдые зүбөөр үгүүлжэ һургаха. Зурагаар хөөрэлгэ зохёожо һургаха. Тэмдэгэй нэрэнүүд юумэнэй удха шанар тодорхойлно гэжэ ойлгуулха. Үгтэһэн шүлэг, дуунуудые, тоолуурнуудые аянгалан гоёор дамжуулуулха.	Фонетикэ: түргэн ба удаан аялганууд, дифтонгнууд; хонгёо ба бүдэхи хашалганууд (һ), хатуу ба зөөлэн хашалганууд. Лексикэ: манда, ганса, баллуур, ном, бүтээхэ, һананабди, үшөө, хэрэгтэй, олохые, маркернууд, хэрэгтэй, хүнэг, уруу, шагаабабди, сонхын, саана, олоногүйбди, бэдэрэе, тойроод, гэшхэлээбди, һүрөөбди, элһэн, автобус, бэдэрээбди, шала, саанаһаа, бэдэрнэбди, хэхын тула, болон, һанана гүт? Грамматика: юумэнэй нэрэнүүд, үйлэ үгэнүүд, дахуул үгэнүүд (доогуур, соо, дээрэ), нюурай зүйр үгэнүүд (-бди). Грамматика: нюурай түлөөнэй нэрэнүүд, тоолоһон тоогой нэрэнүүд, асууһан мэдүүлэл-нүүд.	Үглөөнэй мэндэ!». «Алфавит». «Дуулагты ба хэлэгты». «Бидэ «һайн даа» гэнэбди, «Энээнээ нүхэртөө үгэ…», «Нааданхайнуу-дай хайрсаг», «Гурба».	Асууһан мэдүүлэлнүүд-тэ харюу үгэжэ һураха. Үйлэ үгэнүүдтэ зүбөөр нюурай түлөөнэй нэрэнүүдэй залгалтануудые хэрэглэжэ һураха. Дахуул үгэнүүдые хэлэлгэдээ зүбөөр хэрэглэлгэ. Шүлэг уранаар уншалга. Дуу дуулаха.
III	4. «Би энээндэ дуратайб»	Түргэн ба удаан аялгануудые, дифтонгнуу-дые зүбөөр аман хэлэлгэдэ хэрэглэжэ һургалга. Үйлэ үгэнүүдтэ зүбөөр нюурай түлөөнэй нэрэнүүдэй залгалтануу-дые хэрэглүүлжэ һургаха. Дахуул үгэнүүдые хэлэлгэдэ зүбөөр хэрэглэхэ дадал үргэдхэлгэ. Аман хэлэлгэ хүгжөөлгэ. Уран уншалгын дадал үргэдхэлгэ.	Фонетикэ: түргэн ба удаан аялганууд, дифтонг-нууд; хонгёо ба бүдэхи хашалганууд (һ), хатуу ба зөөлэн хашалганууд. Лексикэ: эдэ дуратай юумэмни, дүүжэн, һолжорхо, талмай, кабинет, тэбхээлжэн, нааданхай, хоол барилга, уншалгын саг, эдеэлхэ, ундан, ном уншаха, зурагуудтай хуудаһан, пластилин, таһалга, карта, хана, сонхо, муу, ши. Грамматика: түлөөнэй нэрэнүүд, үйлэ үгэнүүд, тэмдэгэй нэрэнүүд, зүйр үгэнүүд.	Үглөөнэй мэндэ!». «Алфавит». «Дуулагты ба хэлэгты». «Бидэ «һайн даа» гэнэбди, «Энээнээ нүхэртөө үгэ…», «Нааданхайнуудай хайрсаг», «Үнгэнүүд».	Өөрынгөө дуратай юумэн тухай хөөрэжэ һураха. Үнгэнүүдэй удха тухай ойлгосотой танилсуулха. Хаана зуража болохоб, хаана болохогүйб гэһэн темэдэ хөөрэлдөө үнгэргэхэ. Үйлэ үгэнүүдтэ зүбөөр нюурай түлөөнэй нэрэнүүдэй залгалтануудые хэрэглэжэ һураха. Дахуул үгэнүүдые зүбөөр хэрэглэхэ. Шүлэг уранаар уншалга. Дуу дуулаха. Тоолуур сээжээр мэдэхэ.

4-дэхи шата

шатанууд	ушарнууд	Һургалгын зорилгонууд	Фонетическэ, лексическэ ба грамматическа материалнууд	Нэмэлтэ дуунууд, шүлэгүүд, тоолуурнууд, ушар-толи	Хараалагдаһан дүнгүүд
	Хатардаг поршоонхо	Шэнэ үгэнүүдтэй танилсуулха, зүбөөр үгүүлжэ, хэлүүлжэ һургаха. Асууһан ба шангадхаһан мэдүүлэлнүүдые зүбөөр интонацитайгаар хэлүүлжэ һургаха. Үгтэһэн асуудалда харюу үгэжэ шадаха дадал олгохо. Шүлэг, тоолуурнуудые зүбөөр, уранаар хэлүүлжэ һургаха	Фонетикэ: Дифтонгнууд, түргэн ба удаан, йотированна аялганууд. Лексикэ: хонишон, уйдхартай, хүхеэхэбибди, шара шубуун, амтатай эдеэ, үндэгэ, морхооб, жэмэс, дурагүй, загаһан, сарай, поршоонхо, годигор, һүүл, баярлуулба, нэгэтэшье хараагүй	«Тоолоодхиит», «Морин», «Дүрбэ».	Үйлэдэгшэ нюурнуудые зүбөөр нэрлэхэ. Үгтэһэн асуудалда харюу үгэжэ шадаха. Диалог табижа һураха. Асууһан ба шангадхаһан мэдүүлэлые зүбөөр үгүүлжэ һураха. Шүлэг уранаар уншаха ба тоолуурнуудые сээжээр мэдэхэ
	Абаахайн шүлһэн	Шэнэ үгэнүүдтэй танилсуулха, зүбөөр үгүүлжэ, хэлүүлжэ һургаха. Үйлэ үгэнүүдтэ зүбөөр нюурай түлөөнэй нэрэнүүдэй залгалтануудые хэрэглэжэ һургалга. Шангадхаһан, асууһан мэдүүлэлэй интонаци дабтаха. Үхибүүдые өөһэдөө асуудал табижа һураха дадал хүгжөөхэ. Дуу аянгалан дуулуулха	Фонетикэ: Түргэн ба удаан, йотированна аялганууд, дифтонгнууд, хатуу ба зөөлэн хашалганууд. Лексикэ: Хон – жэн, шоргоолзохон, абаахайн шүлһэн, бү дайра, сохо, тэрмээлжэн, хорхой, хүдэлхэ, ажаллаха	«Жаахан абаахай», «Урганабди»	Асууһан ба шангадхаһан мэдүүлэлые зүбөөр үгүүлхэ, асуудал табижа һураха. Нюурай түлөөнэй нэрэнүүдые хэлэлгэдээ хэрэглэхэ. Дуу дуулаха ба шүлэг сээжээр мэдэхэ
	Репкэ	Шэнэ үгэнүүдтэй танилсуулха, ойлгуулжа, зүбөөр үгүүлжэ, хэлүүлжэ һургаха. Багшын хөөрөө шагнажа, ойлгожо һураха. Асуудал табижа һургаха. Мэдэхэ дуугаа дуулаха ба шэнэ шүлэгтэй танилсуулха	Фонетикэ: Дифтонгнууд, түргэн ба удаан аялганууд, йотированна аялганууд. Лексикэ: Үбгэн аба, хүгшөө, аша басагахан, репкэ, һугалжа абаха, татаха, һугарха, дуудаба, одоошье һугалба	«Бинго», «Урганабди»	Онтохоной үйлэдэгшэ геройнуудые зүбөөр нэрлэхэ. Зохёолой удхаар асуудал табижа һураха.Зурагаар ажаллаха: асуудал табиха, бүхэли мэдүүлэлээр харюусаха. Шүлэг сээжэ уранаар уншаха
	Минии эжэлнүүд	Абяануудые үгүүлэлгэ дээрэ хүдэлхэ. Амитад ямар абяа гаргадаг бэ гэһэн ойлгосотой болгохо. Дуунуудай хүгжэм дуулалга дээрэ тогтохо. Амитадай нэрэнүүдые дабтан һануулха.	Фонетикэ:түргэн ба удаан аялганууд, һ-х хашалгануудые зүб үгүүлэлгэ. Лексикэ: “маа”, “мөө”, “мяу-мяу”, “һаб-һаб”, “хур-хур”, “гог-гог”, маадай, мөөдэй, дуудай, инсагаалһан, эжэлнүүд, галуун, гэртэшүүл.	Шандаганай шэхэн Борбилоошхо Бинго	Амитадай нэрэнүүдые зүбөөр үгүүлхэ. Асуудалда зүб харюу үгэхэ. Уранаар шүлэг уншаха.
	Тэршээхэн унаган һургуули ошоно	Багшын хөөрөө шагнажа, ойлгожо һураха. Шэнэ үгэнүүдтэй, бүхэли мэдүүлэлтэй танилсуулха, ойлгуулха, хэлүүлжэ һургаха. Юумэнэй ехэ – багые илгажа шадаха ба үнгэнүүдые илгажа һургаха. Асууһан мэдүүлэлэй интонации дабтаха. Үхибүүдые өөһэдөө асуудал табижа һураха дадал хүгжөөхэ. Шэнэ дуун ба шүлэгүүдтэй танилсуулха, зүбөөр, уранаар уншуулжа һургаха	Фонетикэ: Хатуу ба зөөлэн хашалганууд, дифтонгнууд, түргэн ба удаан, йотированна аялганууд. Лексикэ: Һургуули, түүхэ хөөрэхэ, багша, ном, номой хуудаһан, тэбхээлжэн нааданхай, саарһан, улаан, шара, үдэрэй хоол, дүужэндэнэ, халтирна, наадаха талмай,дүүжэн,	«Минии эжэлнүүд», «Ногоон», «Би тоо харанаб», «Тиимэ, би шадахаб!», «Дүрбэн жаахан галуун».	Шэнэ үгэнүүдые хэлэлгэдээ хэрэглэжэ һураха. Юумэнэй үнгэ илгажа һураха. Текстын удхаар асуудал табяад, тэрээндээ харюусажа шадаха. Шүлэгүүдые сээжэ мэдэхэ, дуунуудые аянгалан дуулаха.

5-дахи шата

№	Ушарнууд	hургалгын зорилгонууд	Фонетическэ, лексическэ материалнууд	Нэмэлтэ дуунууд, шүлэгүүд, тоолуурнууд, ушар-толи	Хараалагдаhан дүнгүүд
1.	Амбаар соо баярай үдэшэ	Шэнэ үгэнүүдые холбожо, мэдүүлэл болгохо дадалда hургаха. Холбуулалнуудые хэрэглэн, удхаараа холбоотой 3-4 мэдүүлэл зохёохо. Yгтэhэн зурагай удхаар мэдүүлэл зохёожо hургаха. Жэмэс ба овощнуудай нэрэнүүдые хадуужа абаха.	Баяр ёhололой үдэшэ, жэмэс, амбаар, хонишон, хайрсагууд, лимбэ дээрэ наадана, дуулана, аалихан хүдэлнэ, түргэн хүдэлнэ, дуулалдана, хатарна, ошобо, бэдэрхэ, дүүжэндэнэ, шэрэнэ, hолжорн, ошожо тамарая Жэмэс ба овощнууд: помидор, арбуз, репэ, морхооб, үгэрсэ капуста, долоогоно, hонгино, мангир, үлир, шасаргана, мойhон, хартаабха, үхэр нюдэн, зэдэгэнэ, свёкло Добын оройдо, добоhоо, муухай, hайхан гашуудалтай, хүхюутэй, жаргалтай халааша отолбо,	Шүлэг Би тоонуудые харанаб. Ханада ехэ, бага (үндэр, томо) тоонуудые харанаб. Ном сомни тоонуудтай онтохонууд бии. Хараhан газартам тоонууд. -Хэды лимон харанабши? 6. -Хэды мойhо харанабши? -Хэды халааша харанабши? -Хэды сэсэгүүдые харанабши? -Хэды hамар харанабши? -Хэды халааша харанабши? -Хэды лимон харанабши? -Хэды hамар харанабши? -Хэды мойhо харанабши? Хэды сэсэгүүдые харанабши? Хоёр жаахан яблока Модон дээрэ 2 жаахан яблока. Би бүхы шадалаараа модо хүдэлгөөб. Яблоканууд доошоо унаба. Ямар hайханууд бэ! Модон дээрэ яблокануудНэгэниинь нам дээрэ унаал. Дуун. Түхэреэн томо бүмбэгэ. Газар дээрэхи капуста яагаад иимэ томо, монсогор болообши? Жаахан үрэhөө эхи абааш. Мүнөө томо гэгшын монсогор бүмбэгэ. Капуста, яагаад иимэ томо, монсогор болообши? Минии капуста (шүлэг) Дээрэ огторгойдо мойhонуудые харахат, харин минии досоом капуста хаража шадахагүйт Ши бидэ хоёр (дуун) Ши бидэ хоёр томо одон доро hуугаабди. Оо, томо одон доро ямар жаргалмай байгаабиибди. Тиимэ (дуун) -Юумши? Ши жэмэс гүш? - Yгы. -Ши банан гүш? -Тиимэ, би бананби. -Юумши? Ши фасоль гүш? -Yгы. -Ши үгэрсэ гүш? - Тиимэ. Би үгэрсэб. … Аалихан (дуун) - Ква, ква,-гэбэ нугаhан. -Аалихан hуугты, гэжэ эхэнь хэлэбэ.-Аалихан наадгты, ахаяа бү hэрюулэгты. Тыквэ Намда адляар( речёвка) Таба (дуун) 5 улаан жэмэс, табаг дээрэ 5 шара лимон, 5 банан, баhа 5 ногоон яблока, намда, шамда олон фруктнууд.	Шэнэ үгэнүүдые холбожо, мэдүүлэл болгохо дадалда hураха. Холбуулалнуудые хэрэглэн, удхаараа холбоотой 3-4 мэдүүлэл зохеожо hураха, Yгтэhэн зурагай удхаар мэдүүлэл зохёожо hургаха. Жэмэс ба овощнуудай нэрэнүүдтэй танилсаха..
	2.Би баhа	Yгтэhэн зурагай удхаар мэдүүлэл зохёожо hургаха.Yгэ бүхэниие удхаарнь тааруулан, ондоо үгэтэй холбожо hургаха, Нүхэр тухайгаа богонихон рассказ зохёожо шадаха. Сэхэ хэлэлгые зүбөөр үгүүлжэ hургаха.харша удхатай үгэнүүдтэй танилсаха.	Тархай Зархай хоёр. Томо ба жаахан. Сэнгэхээ гараба. Хойно ябана. Түргэн ябана- удаан ябана. Добо дээрэ гараба- добоhоо доошоо бууба. Холо-ойро, тэндэ-эндэ, мини стул томо- мини стул бага Сэхэ хэлэлгэ «Хүлеэгыш.», «Минии нүхэр байhандаш, би баяртайб», «Би баhа», «Шамда адли hайхан нүхэр хэндэшье үгы», «Абарыт», «Бидэ эндэбди», «Тиишээ харыт», «Туhалха аргатай гүбди», «Иимэ ехэ шабар нэгэтэшье хараагүйлби», «Булта муухай болобобди», «Умдам хүрэнэ», «Мүнөө гэдэhэм үлдэнэ», «Би дүтэ байдагби», «Орожо hуугты», «Би танда эдеэ хоол бэлдэхэмни», «Би гэртээ ошожо унтахам»		Yгтэhэн зурагай удхаар мэдүүлэл зохёожо hураха.Yгэ бүхэниие удхаарнь тааруулан, ондоо үгэтэй холбожо hураха, Нүхэр тухайгаа богонихон рассказ зохёожо шадаха. Сэхэ хэлэлгые зүбөөр үгүүлжэ hураха.харша удхатай үгэнүүдтэй танилсаха.
	4. Энэ ба тэрэ	Зурагай удхада тааруулан, «энэ- тэрэ» гэhэн үгэнүүдтэй мэдүүлэл зохёожо hургаха. Мэдүүлэлнүүдые дүүрэн болгожо hургалга.	Энэ- тэрэ. Персик, апельсин, хартаабха, груша, свёкло, помидор, репэ, дыни, ананас, яблока, кукуруза, морхооб, хара нэрhэн,капуста, үгэрсэ, арбуз, hонгино, клубника, гүлзөөргэнэ, киви, банан, лимон, тыквэ,овощ,фрукт.		Зурагай удхада тааруулан, «энэ- тэрэ» гэhэн үгэнүүдтэй мэдүүлэл зохёожо hураха. Мэдүүлэлнүүдые дүүрэн болгожо hургалга
	5. Рассказ-толи «Унагахан олон нүхэдтэй болоно»	Сэхэ хэлэлгые зүбөөр үгүүлжэ hургаха, асуудалнуудта дүүрэн, зүб харюу үгүүлжэ hургаха, дахуул үгэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ hураха. Хэhэн үйлэ тухай хөөрэжэ шадаха.	Унагахан сэнгэхэеэ гарана. Сэхэ хэлэлгэ «Бороо доро бү наада», «Yдэшэлэн эдеэлхэ болоходоо, гэртээ ерээрэй», «Би бүхы юумэ харахаяа hананаб», «Yглөөнэй мэндэ», «Танай фермэ гоё», «Фермэдэ юун бииб?», «Ши хоргодо, би шамай бэдэрхэб», «Намда туhалыт», «Би үндэгөө оложо шаданагүйб», «Олон нүхэдтэй болооб», «Би баяртайб», «Бидэ hайн нүхэртэй болоhондоо баяртайбди!» Хорхой шумуулнуудые хараба, зүгынүүдые хараба, турлааг ба шара шубуу хараба, сохо хараба, хулгана хараба, үхэр харана, хони харана, гахай харана, нугаhа, дальбараа ба тахяа харана Гэр соо, модон дээрэ, амбаарай хажууда.		Сэхэ хэлэлгые зүбөөр үгүүлжэ hураха, асуудалнуудта дүүрэн, зүб харюу үгүүлжэ hураха, дахуул үгэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ hураха. Хэhэн үйлэ тухай хөөрэжэ hураха.

Эдэ методическа дурадхалнуудые, һурагшадайнгаа бэлэдхэл багша бүхэн хараадаа абан, зүбөөр ажалдаа хэрэглэхэ бэзэ гэжэ найданабди.

Проектын жэшээтэ даабаринууд

I-дэхи шата

1-дэхи ушар

Минии гэр бүлэ болон нүхэд

-Энэ минии гэр бүлэ.

- Энэ минии аба. Минии аба үндэр. Энэ минии эжы. Минии эжы набтар.

- Эдэ минии эгэшэнэр. Энэ минии дүү хүбүүн.

-Энэ би өөрөөб.

-Энэ минии нүхэр. Минии нүхэр Аюуша гэжэ нэрэтэй. Аюуша сагаан томо бүмбэгэтэй.

-Эдэ минии нүхэд. Бидэ нааданабди, бидэ гүйлдэнэбди.

- Бидэ дэбхэрнэбди, бидэ дүүжэндэнэбди.

-Би нүхэдтөө дуратайб.

-Би гэр бүлэдөө дуратайб.

2-дохи ушар

Табан хушуу мал

- Мал талада бэлшэнэ.

- Тэдэ ногоон соогуур ябана.

- Үнеэн ногоо эдинэ.

- Хонин модон доро хэбтэнэ.

- Хонин уһа ууха.

- Ямаан шулуун дээрэ байна.

- Ямаан амарна.

- Тэмээн уһанда ошобо.

- Тэмээн уһа ууха.

- Морин хашаан сооһоо гараба.

- Морин унаган хоёр гүйнэ.

- Мүнөөдэр мал садаа.

- Үдэшэ мал хашаандаа орохо.

- Би малдаа дуратайб.

3-дахи ушар

Ой соо

Минии гэр бγлэ ой ошохо дуратай.

-Би ой ошохо дуратайб.

-Манай ой баян. Ой соо амитад олон.

-Баабгай-ойн эзэн.

-Шубуудай дуулахые шагнанабди.

-Ногоон дээрэ шандага харанаб.

- Минии гэр бγлэ хэрмэ харана. Хэрмэн һамар сэмэнэ.

-Минии аба γнэгэ харана. Үнэгэн шулуун дээрэ hууна.

-Басагад заряа хараа.- Минии аха жэрхи харана.

-Ногоон соо жэрхи ябана.

- Шоно шангаар улина. Хγбγγд шоноһоо айна.

- Доргоной бγлэ харагты. Доргон модон доро хэбтэнэ.

- Бидэ ой соо хγхюу ябаабди. Бидэ ойдоо «Баяртай» гэнэбди.

4-дэхи ушар

Та юу харанабта?

- Би үхэр харанаб. Үхэр тэмээ харана.

- Тэмээн шулуун дээгүүр алхана.

- Би тэмээ харанаб. Тэмээн шубуу харана.

- Шубуун модон дээрэ һууна.

- Би шубуу харанаб. Шубуун ниидэнэ.

- Шубуун унага харана. Унаган хашаа соо байна.

- Би унага харанаб. Унаган нохой харана.

- Нохой ногоон соо гүйнэ.

- Би нохой харанаб. Нохой могой харана.

- Могой модон дээгүүр мүлхинэ.

- Би могой харанаб. Могой тахяа харана.

- Тахяа шулуун дээрэ байна. Тахяа басага харана.

- Жаахан басаган, ши юу харанабши?

- Басага харанаб. Басаган намайе харана.

5-дахи ушар

Миисгэй хулгана хоёр

Хайрсаг соо миисгэй хэбтэнэ. Хайрсагай саанаһаа хулгана харана.

Миисгэй модон дээрэ гараба. Нүхэн соо хулгана ороо.

Миисгэй модон дээрэһээ һүрэбэ.

Могой ногоон соогуур мүлхинэ.

Миисгэй хэрэлсы дээрэ гараба.

Хулгана үүдэн тээшээ гүйбэ. Үүдэнэй хажууда миисгэй ерэбэ. Хулгана хэрэлсы уруу гүйбэ.

Миисгэй хайрсаг соо оробо.

Хулгана ногоон дээгүүр һүрэбэ. Хулгана шулуу тойроод гүйбэ.

Хулгана ногоон соо могой хараба.

Могой модон дээгүүр мүлхинэ.

Би унагахан!

Сайн байна! Би унагаханби.

Энэ минии бүлэ.

Энэ минии аба. Минии аба үндэр.

Энэ минии эжы.

Энэ минии дүү басаган.

Энэ минии дүү хүбүүн.

Энэ минии хүгшэн эжы.

Энэ минии хүгшэн аба.

Тэдэ намтай наадаха дуратай.

Энэ минии эгэшэ.

Энэ биб. Би бүлэдѳѳ дуратайб.

Алхам хэ! (Сделай шаг)

Үглөөнэй мэндэ!

Хонхо ханхинаа,

Хонхо дуугараа.

Хүүгэд баяртай,

Хэшээл эхилээ.

-Амар мэндэ, нүхэр!

-Амар мэндэ!

-Шинии нэрэ хэн бэ?

-Минии нэрэ Будамшуу.

-Шинии нүхэр хэн бэ?

-Минии нүхэр Аюуша.

Би нүхэртөө дуратайб.

-Шинии нүхэр басаган хэн бэ?

Минии нүхэр басаган Дари

-би нүхэртөө дуратайб.

Шандааһаяа шангалая! (Встаньте)

Нэгэн, хоёр – унтаял даа.

Нээгээд нюдѳѳ һэриел даа.

Амтатайгаар һуняаял даа,

Арбагашан һэргэел даа.

Нэгэн, хоёр – бодоёл даа,

Нэнгэн, найган тогтоёл даа,

Альгаа ташан наадаял даа,

Арбагашан ниидэел даа.

Дээшээ, доошоо харанабди,

Эрьелдэнэбди, эрьелдэнэбди,

Альгаа ташан һуунабди!

Алфавит

А, бэ, вэ, гэ, дэ, е, ё, жэ, зэ, и, богони и,

кэ, лэ, мэ, нэ, о, өө, пэ, рэ, сэ, тэ,

у, ү, ф, ха, һэ, цэ, че, ша, ща,

хатуу тэмдэг, ы, зөөлэн тэмдэг,

э, ю, я.

Эжыдээ (Дуун)

Yгэнь Ц-Д.Дондогойн

Хүгжэмынь Б.Цырендашиевай

Эжыдээ дуратайб,

Эгэшэдээ баяртайб,-

Тэдэндээ зорюулан,

Дуугаа дууланам.

Абадаа дуратайб,

Дүүхэйдээ баяртайб,

Тэдэндээ зорюулан,

Дуугаа дууланам.

Чебурашка болон тэрэнэй нүхэд (Дуун)

Yгэнь, хүгжэмынь Б.Баяртуевай

1. Yльгэрэйм нүхэдүүд-

Yнэгэн, заряа, шононууд,

Шуран, солбон хэрмэхэн,

Хандагай!

Дабталга:

Хэрмэн, жэрхи, хандагай,

Тоомгүйхэн шандаган,

Томо бүдүүн баахалдай,

тэршээхэн унаган!

Нүхэдбди

(5 маленьких слонят)

Нэгэн гэхэдэ –

Нэгэдэхинь биб даа.

Хоёр гэхэдэ –

Соёл бидэ хоёрбди.

Гурба гэхэдэ –

Гунгаатай гурбабди.

Дүрбэн гэхэдэ –

Дамба, Дамбитай ханибди.

Табан гэхэдэ –

Табуулан унаган нүхэдбди.

Дэбхэрыш!

Шандаган шэнгеэр дэбхэрыш,

Дэбхэрыш, дэбхэрыш!

Баабгай мэтэ абирыш,

Абирыш, абирыш!

Шубуун шэнгеэр ниидыш,

Ниидыш, ниидыш!

Хэрмэн мэтэ һүрыш!

Һүрыш, һүрыш!

Могой шэнгеэр мүлхииш,

Мүлхииш, мүлхииш!

Морин мэтэ гүйгыш,

Гүйгыш, гүйгыш!

Үнэгэн шэнгеэр сэнгыш,

Сэнгыш, сэнгыш!

Хүбүүн

- Хүбүүн, хүбүүн, хаана ошохошниб?

- Талын горхондо.

- Хүбүүн, хүбүүн, яахаяа ошохошниб?

- Уhа асархаяа.

- Хүбүүн, хүбүүн, уhаар яахашниб?

- Нюураа угаахам.

Һайхан даа

Үгэнь: Ш. Нимбуевай.

Хүгжэмынь: Д. Аюшеевэй.

Хүдөө талаар зайгаабди,

Хөөрхэн даага хараабди.

Дааган, дааган, дааган даа,

Дааган гээшэнь һайхан даа.

Хүбшын наагуур ябаабди,

Хүхын дуулахы шагнаабди.

Хүхы, хүхы, хүхы даа,

Хүхын дууниинь һайхан даа.

Тоолуур

Тоолуур

Тала дайда ехэл

Табан хушуу мал:

Морин, үхэр, тэмээн,

Хонин, үшөө ямаан.

Мүнөө хэн тоолохоб?

Мэнэ тэрэ гара!

Орогты манайда

Үгэнь: Ц-Х. Хубитуевагай.

Хүгжэмынь: Б. Батодоржиевай.

- Түг-түг-түг.

- Хэн тоншоноб?

- Би, Шандаган.

- Хэрбээ ши Шандаган юм һаа,

Харуулыш үтэр шэхэеэ.

- Түг-түг-түг.

- Хэн тоншоноб?

- Би, Хандагай.

- Хэрбээ ши Хандагай юм һаа,

Харуулыш түргэн эбэрээ.

- Түг-түг-түг.

- Хэн тоншоноб?

- Би. Үнэгэн.

- Хэрбээ ши Үнэгэн юм һаа,

Хэлыш үнэн сэхэеэ.

- Түг-түг-түг.

- Хэн тоншоноб?

- Би, Һалхихан.

- Хэрбээ ши һалхихан юм һаа,

Һалхилыш үүдээ сэлеэд.

Орожо ерыш маанадтаа

Дали жэгүүрээ дэлеэд.

Орожо ерыш маанадтаа

Дали жэгүүрээ дэлеэд.

Ой соо

Ой соо олон амитад:

Мэхэтэй үнэгэн, аймхай шандаган,

Томо баабгай, шуран хэрмэн,

Эбэртэй хандагай, үлэн шоно.

Сагаан, хара

Сагаан, сагаан, юун гээшэб?

Сагаан һара гээшэл даа.

Хара, хара, юун гээшэб?

Хара хүрьһэтэ газар лэ.

Сагаан, сагаан, юун гээшэб?

Сагаан саарһан гээшэл даа.

Хара, хара, юун гээшэб?

Харахан монсогор мойһон даа.

Түрэһэн үдэрөөр

Түрэһэн үдэрөөр,

Түрэһэн үдэрөөр,

Түрэһэн үдэрөөр,

Түрэһэн үдэрөөр!

(Түрэhэн үдэрөөр амаршалнаб!

Түргэн ехэ болыш даа!

Һайндэрөөр амаршалнаб!

Элүүр энхэ ябыш даа!)

Тоолуур

Нэгэн, хоёр, гурба,

Нэрэ шинии хэн бэ?

Дүрбэ, таба, зургаа, долоо,

Дүү шинии хэн бэ?

Найма, юһэ, арба,

Наһан шинии хэды бэ?

Хэн гээшэбши, хэлыш,

Хэды тоо мэдэхэбши?

Баабгайнууд шэрэнги соо

Баабгайнууд шэрэнги соо

Тархяа эрьелдүүлнэ.

Иигээд, иигээд, тархяа эрьелдүүлнэ.

Баабгайнууд бал бэдэрээ,

Эбтэй модо хүдэлгөө.

Иигээд, иигээд, эбтэй модо хүдэлгөө.

Эбтэй модо хүдэлгөө.

Баахар, баахар ябана,

Горхонһоо уһа ууна.

Иигээд, иигээд, горхонһоо уһа ууна.

Һүүлдэнь тэдэ хатараа,

Дээшэнь һабараа үргөө,

Иигээд, иигээд, дээшэнь һабараа үргөө.

Сэбэрлэебди

Бидэ гэртээ бултадаа

Ажалаа хэхэ дуратайбди.

Угаанабди, сэбэрлэнэбди.

Угаа хүхюун хүдэлнэбди.

Нэгэ

Нэгэ хамартайб, нэгэ аматайб, нэгэ толгойтойб,

Нэгэ абатайб, нэгэ эжытэйб, нэгэ дүүтэйб,

Нэгэ ахатайб, нэгэ эгэшэтэйб.

Тэдээндээ бултандань дуратайб.

Бидэ нэгэ гэр бүлэбди.

Баяртай!

Баяртай, баяртай,

Барандаа баяртай!

Уулзан байхада һайхан даа!

2-дохи шата

Ушарнууд

Арбан юумэн

Би шүдэнэй нэгэ щёткотойб. Тэрэм шүдыем сэбэр байлгадаг.

Минии үмдэн хоёр хармаантай. Тэрээн соогоо олон юумэ хадагалнаб!

Би гурбан малгайтайб. Харин толгойм нэгэ юм. Орон дээрэм дүрбэн самса. Улаан самсадань би дуратайб.

Самсам табан шагтатай. Бултандань би дуратайб. Ши гоёшооно гүш?

Хоёр хүлдөө зургаан сабхитайб. Хүхэ үнгэтэйень гоёшооноб.

Шала дээрээ долоон гуталтайб. Теэд нэгэниинь тэрьелшоо хаш!

Үүдэндэм найман плати үлгөөтэй. Ямарынь мүнөөдэр үмдэхэмниб?

Жаахан һандали дээрэм юһэн малгай. Нэгэ гү, али хоёр малгай шамда үгэхэб.

Би гартаа арбан хургатайб. Хүлдэм баһа жаахан арбан хурган бии.

Таһалга соом олон юумэн бии. Яахаяашье мэдэхэеэ болёоб.

Тон ехэ, тон бага

Жаахан Бишэн сэнгэхэеэ ошобо.

-Мэндээ, Баабгай! Шамда гоё самса!

-Теэд би тэрэниие үмдэжэ шадахагүйб! Шинии гэдэһэн тон ехэ!

-Мэндээ, Гахай! Шамда гоё дэгэл!

-Теэд би тэрэниие үмдэжэ шадахагүйб! Шинии мүрнүүд тон ехэ!

-Мэндээ, Заан! Шамда гоё малгай!

-Теэд би тэрэниие үмдэжэ шадахагүйб! Шинии толгой тон ехэ!

-Мэндээ, Мэлхэй! Шамда гоё тоорсог малгай!

-Теэд би тэрэниие үмдэжэ шадахагүйб! Шинии толгой тон бага!

-Мэндээ, Арсалан! Шамда гоё гутал!

-Теэд би тэрэниие үмдэжэ шадахагүйб! Шинии табгайш тон ехэ!

-Мэндээ, Шоно! Шамда гоё оймһон!

-Теэд би тэрэниие үмдэжэ шадахагүйб! Шинии хүлэйш хурган тон ута!

-Мэндээ, Морин! Шамда гоё самса!

-Теэд би тэрэниие үмдэжэ шадахагүйб! Шинии гаршни тон ута!

-Мэндээ, Тэмээн! Шамда гоё үмдэн!

-Теэд би тэрэниие үмдэжэ шадахагүйб! Шинии хүл тон ута!

-Мэндээ, Тахяа! Шамда гоё үмдэн!

-Харин би тэрэниие үмдэжэ шадахагүйб! Шинии хүл тон богони!

-Би самсадаа дуратайб,-гэжэ жаахан бишэн хэлэбэ.

-Би үмдэндөө дуратайб. Минии эжы намда оёо.

Гутал соо байдаг эжы (мүнөө сагай глагол)

Би гутал соо байдаг эжые танихаб. Шала дээрэнь олон шагта. Тэрэ хуурай байхын тула шүхэртэй. Гуталайнгаа замаг үүдэн шэнгеэр хаана.

Эдеэгээ долоон сэнхир гутал соо хэнэ. Халбагаар малгай сооһоо эдинэ.

Хара-сагаан үмдэн соо тэрэ уһаа хадагална. Тон үндэр малгайһаа ууна.

Утаһаар нэхэһэн самса үмдэнэ. Хамар дээрээ нюдэнэй хара шэл зүүнэ.

Арбан бишыхан хургатай оймһо үмдэнэ.

Тэрэ басагатай. Басагань тон ута платитай. Плати дээрээ юбкэ үмдэнэ.

Тэрэ хүбүүтэй. Хүбүүниинь оодон үмдэндэ дуратай. Самсань олон хармаантай.

Эжынь ута самсаараа сэнгэнэ. Толгойдонь ногоон һам.

Үһэниинь ута, хамарынь, хасарынь улаан.

Би гутал соо байдаг эжые мэдэхэб.

Ши юу хэжэ шадахаш?

- Мэндээ, Морин, ши юу хэжэ шадахаш? Ши бγмбэгѳѳр наадажа шадаха гγш?

- Мэндээ, Тэмээн, ши юу хэжэ шадахабши? Ши шубуудаар ниидэжэ шадаха гγш?

- Мэндээ, Мэлхэй, ши юу хэжэ шадахаш? Ши hармагшануудтай абиржа шадаха гγш?

- Мэндээ, Гахай, ши юу хэжэ шадахабши? Ши ямаантай hγрэжэ шадаха гγш?

- Мэндээ, Арсалан, ши юу хэжэ шадахаш? Ши намтай hуугаад, наадажа шадаха гγш?

- Мэндээ, Үхэр, ши юу хэжэ шадахабши? Ши намтай дуулажа, хатаржа шадаха гγш?

- Басагахан, хγбγγхэн, таанар юу хэжэ шадахабта?

Тэршээхэн Унаган зоопарк ошоно

- Би Тэршээхэн Унаганби. Энэ минии гэр бγлэ. Энэ минии дγγ Унагахан. Би гэр бγлэдѳѳ дуратайб. Тэдэ намда дуратай.

- Унаган аха, зоопарк ошохомнай гγ? Би мγнѳѳдэр нγхэдѳѳ хараха дуратайб. Манай нγхэд баяртай байха. Бидэ баhа хγхихэбди.

- Аба, бидэ зоопарк ошохомнай гγ? Ошоёл даа?

-Та, ошожо шадахат.

-Аба, hайн даа!

Унаган ба дγγ Унагахан хоёр зоопарк ошобо. Унаган болон дγγ Унагахан басагадаар хγбγγдээр ээлжээндэ байба.

- Мэндээ, Унаган аха. Хэр байнат?

- Баярлаа, hайн.

- Мэндээ, Тэмээн. Ши иимэ γндэр байнаш. Ши бγхы амитадые зоопарк соо хаража шадаха гγш?

-Мэндэ-э, жаахан Мэлхэй! Набтар гээшэш! Шандаган дээгүүршни һүрэхэл!

-Мэндэ, нүхэд! Гараад наадахамнай гү? О, наадахамнай ха юм!

-Һэригты, Арсалан, Бар! Наадахаа һанана гүт?!

-Тэдэнэр наадахаяа һананагүй, унтахаяа һанана!

- Шубуудые бү табигты! Тэдэнэр гараа һаа, дээшээ ниидэшэхэ!

- Могойе бү табигты! Тэрэ гараа һаа, бусахагүй. Могойе бү табигты!

Тэрэтнай баһал мүлхеэд, шулуун доро хоргодошохо.

• Харыт! Тугалхан өөрынгөө жаахан стул дээрэ һууха дуратай.

• Мэндэ,жаахан Бишэн! Буугыш даа, мантай наадыш!. Модон доро һууһан Шоно, ерыш! Хатараял, дуулаял!

• Морид, хаанабта? Аа, Эндэ гүт?! Гүйлдэгты, Морид, гүйлдэгты! Наашаа ерээд, мантай наадагты!

• Мэндэ, томо Заан! Ши өөрынгөө улаан бүмбэгэ олохо гүш? Мэндэ, Гахай? Мантай ябаха гүш?

• Юу хэжэ шадахабибди? А, мэдэнэб. Би багша болохоб! Нэгэ шугам болоод байя. Тиигээд ой соогуур ябая даа. Нэгэ алхам хэе, саашань хоер, гурба, дүрбэ...

• Шубууд шэнгеэр хайшан гээд ниидэхэб, мэдэхэ гүт? Мүнөө Шандаган шэнгеэр дэбхэрэе.

• Бишэн шэнгеэр абирая! Ямаан шэнги дэбхэрэе! Зогсогты! Мүнөө эрьелдээд, альгаа ташая!

• Төөнтэй, хатараял, дуулаял! Зай, дүхэриг болое!

• Би ой соо ошоһондоо баяртайб. Би эндэ шамтай байһандаа жаргалтайб. Хатарнабди, дууланабди. Ой соо юу хээбибди, тэрэнээл хэхэ дуратайбди. О, шам шэнги нүхэдтэй байһандаа баяртайб.

• Гэртээ ошохоор болоо. Баяртай, нүхэд!

Дуунууд

Эртэ үглөөгүүр

Иигээд бидэ нюураа угаанабди, нюураа угаанабди, нюураа угаанабди.

Иигээд бидэ нюураа угаанабди үглөөгүүр.

Иигээд бидэ үһөө һамнанабди, үһөө һамнанабди, үһөө һамнанабди,

Иигээд бидэ үһөө һамнанабди үглөөгүүр.

Иигээд бидэ эдеэ эдинэбди, эдеэ эдинэбди, эдеэ эдинэбди,

Иигээд бидэ эдеэ эдинэбди үглөөгүүр.

Иигээд бидэ шүдөө сэбэрлэнэбди, шүдөө сэбэрлэнэбди, шүдөө сэбэрлэнэбди.

Иигээд бидэ шүдөө сэбэрлэнэбди үглөөгүүр.

Бодо, тойроод хара

Бодо, тойроод хара.

Толгойгоо һэжэрэ, эрьелдэ.

Шала дээгүүр дэбһэгты,

Альгаа таша, тиигээд һуу.

Годилзогты

Шандаган шэнгеэр һүрэгты. Бар шэнгеэр һүрэгты.

Жаахан гүрөөһэн шэнгеэр һүрэгты.

Хүлөөрөө һүрэгты. Тэнгэри болотор һүрэгты.

Хүлөө хэрэглэн, дээшээ һүрэгты.

Томо загаһан шэнгеэр тамарагты. Жаахан загаһан шэнгеэр тамарагты.

Гараараа тамарагты. Хүлөөрөө тамарагты.

Гар, хүлөө хэрэглэн, тамарагты.

Баабгай мэтээр абирагты. Бишэн мэтээр абирагты.

Томо хара бишэн шэнгеэр абирагты.

Гараараа абирагты. Хүлөөрөө абирагты.

Гар, хүлөө хэрэглэн, абирагты.

Баабгай мэтээр мүлхигты. Мэлхэй мэтээр мүлхигты.

Томо могой мэтээр мүлхигты.

Гар, хүлөө хэрэглэн мүлхигты.

Хүхэ шубуун шэнгеэр ниидэгты, улаан шубуун шэнгеэр ниидэгты.

Үндэр сэнхир тэнгэридэ ниидэһэн шэнгеэр ниидэгты.

Гараараа ниидэгты, альгаараа ниидэгты.

Гараа, альгаа хэрэглэн ниидэгты.

Хорхой шэнгеэр годилзогты,

Миин лэ годилзогты, энеэтэрээ годилзогты,

Унатараа годилзогты, годилзогты, годилзогты,

Харин мүнөө зогсогты.

Һайн даа

Һайн даа! Һайн

Һайн бэлэйт! Һайн бэлэйт!

Хүлисыт! Хүлисыт!

Бараг!

Бэетнай хэр бэ?

Һайн бэлэйт, барагби.

Эдэ нэгэ хэды хэлэхэ һайн үгэнүүд.

Хүбүүн

Би дэбхэрхэ дуратайб.

Намда нааданхайнууд бии.

Би машинаар нааданаб.

Би хүбүүнби.

Басаган

Би хүүхэлдэйдэ дуратайб.

Минии үһэн буржагар.

Би гэр хэжэ нааданаб.

Би басаганби.

Толгой, мүр, үбдэг ба үльмы

Толгой, мүр, үбдэг, үльмы,

үбдэг болон үльмы.

Толгой, мүр, үбдэг, үльмы,

үбдэг болон үльмы.

Нюдэн, шэхэн, хамар, аман,

Толгой, мүр, үбдэг, үльмы,

үбдэг болон үльмы.

Заа ба альгаа таша

Хургаараа заа, үльмыгөө заа,

Нюураа, хамараа, амаа заа,

Уралаа бари, гараа баряад үзэ,

Үһэеэ, хамараа, гараа баряад үзэ.

Үргөө, гэдэһээ эльбэгты.

Хасараа, үбдэгөө, хүлөө эльбэгты.

2 жаахан нюдэн

Хаагдадаг ба нээгдэдэг хоёр жаахан нюдэн,

Хоёр жаахан шэхэн болон жаахан хамар.

Хоёр жаахан хасарнууд, нэгэ жаахан үргэтэйб,

Хоёр жаахан уралтайб, саанань шүдэнүүд харагдана.

Хүхэ

Шунга! Шунга!

Хүхэ уһан. Би хүхэ үнгэдэ дуратайб. Ши?

Минии үмдэн хүхэ. Минии самса хүхэ. Би хүхэ үнгэдэ дуратайб. Ши?

Хүхэ, хүхэ, би хүхэ үнгэдэ дуратайб. Ши?

Хүхэ, хүхэ, би хүхэ үнгэдэ дуратайб. Ши?

Дээшээ харыш! Дээшээ харыш!

Хүхэ тэнгэри. Би хүхэ үнгэдэ дуратайб. Ши?

Минии щётко хүхэ, минии һам хүхэ. Би хүхэ үнгэдэ дуратайб. Ши?

Хүхэ, хүхэ, би хүхэ үнгэдэ дуратайб. Ши?

Шүхэр

Шүхэр, шүхэр,

Тэнгэри руу заана.

Шүхэр, шүхэр,

Намайе хуурай байлгана.

Эдэ булта юумэн

Бүрхэ, малгай толгойдоо үмдэнэб,

Оймһон, гутал хүлдөө үмдэнэб,

Самса, плати, дэгэл бэедээ үмдэнэб,

Бүхы эдэ юумэ үмдэнэб.

Минии гарнууд

Нээгыш, альгаа ташыш,

Нээгыш, альгаа ташыш.

Аалиханаар ташаад үзыш.

Нээгыш, альгаа ташыш,

Нээгыш, альгаа ташыш,

Үбдэг дээрээ табииш!

Гар гараа барилсан байгыш

Бодыт. Эрьелдыт.

Тойрон эрьелдыт, һуугыт.

Бодыт. Эрьелдыт.

Тойрон эрьелдыт.

Нүхэртэеэ гараа барилсыт,

Дүхэриглэн байгыт,

Дүхэриглэн байя нүхэртэеэ!

Мүнөө тойрон ябагты, тойрон ябагты.

Тойрон ябая, нүхэдтэеэ тойрон ябая.

Мүнөө алхалан тойроё,

Алхалан тойроё, алхалан тойрон ябая.

Нүхэдтэеэ тойрон ябая.

Мүнөө дүхэриглэн дэбхэрэе, дүхэриглэн дэбхэрэгты,

Дүхэриглэн дэбхэрэе, мүнөө тогтогты.

Нүхэртөө мүнөө даллагты,

Баяртай, минии нүхэр.

Нүхэртөө даллая,

Баяртай!

Үльмы дээрээ бодоё,

Үльмы дээрээ ябая,

Үльмы дээрээ ябая,

Нэгэн, хоёр, гурба-һуугты.

Нүхэртэеэ хүхиебди, хүхиебди нүхэртэеэ.

Нүхэртэеэ хүхиебди, шала дээрэ унагты!

Хоёр

Намда хоёр гар бии.

Намда хоёр альган бии.

Намда хоёр ула бии.

Зогсохын тула хоёр хүлтэйб.

Намда хоёр шэхэн бии,

Хаража шададаг хоёр нюдэтэйб.

Намда олон хоёр-хоёр юумэн бии.

Энээнһээ би бүридэнэб.

Намда хоёр гар бии.

Намда хоёр альган бии.

Намда хоёр ула бии.

Зогсохын тула хоёр хүлтэйб.

Намда хоёр шэхэн бии,

Хаража шададаг хоёр нэдэтэйб.

Намда олон хоёр-хоёр юумэн бии.

Энээнһээ би бүридэнэб

3-дахи шата

1-дэхи ушар. Бидэ һургуулидаа дуратайбди

Бидэ һургуулидаа дуратайбди.

Бидэ онтохонуудые шагнаха дуратайбди.

Бидэ зурагуудые хараха дуратайбди.

Бидэ зурагуудые хараха дуратайбди.

Бидэ наада наадаха дуратайбди.

Шара элһэн,

Ногоон ногоон,

Шубуун улаан,

Шандаган сагаан.

Бидэ буряад хэлэнэй хэшээлдэ хүхихэ дуратайбди.

Бидэ үнгэтэ карандаш, хайша, маркер, пластилин хэрэглэхэ дуратайбди.

Бидэ дуу дуулаха дуратайбди.

Бидэ багшадаа дуратайбди.

Бидэ эрьелдэхэ , дэбхэрхэ дуратайбди.

Бидэ һургуулидаа дуратайбди.

Бидэ һургуулидаа дуратайбди.

Үдэр бүри һургуулидаа ошохо дуратайбди. Нүхэдтэеэ бидэ ажалланабди, хүхинэбди, нааданабди. Һургуули, һургуули. Һургуули, бидэ үдэр бүри һургуулидаа ошохо дуратайбди.

2-дохи ушар Бишэн һургуули ошоно

Хүбүүд ба басагад һургуули соо. Кабинедэй үүдэ хэн бэ даа тоншоно. Хэн тэндэб? Багша үүдэ нээнэ.

-Үглөөнэй мэндэ, Бишэн.

-Орогты, -гэжэ тэрэ хэлэнэ.

Хүбүүд ба басагад хүхинэ, альгаа ташана. Һургуули соо бишэнтэй байхада хүхюутэй.

Бишэн хүбүүд, басагадтай үдын хоол барина. Һүүлдэнь тэдэ газаа наадахаа ошоно.

Хүбүүд ба басагад бишэнтэй хадаһаа һолжорно.

Тэдэ дүүжэн дээрэ дүүжэндэнэ. Тэдэ элһээр наадана. Тэдэ гүйлдэнэ. Наадана ба хүхинэ.

Хүбүүд ба басагад хашхарна, харин бишэн абяагүй һууна. Тэрэ хашхаржа шададаггүй.

Бишэн уухаа һанана. Тэдэ булта уһа ууна. Һүүлдэнь класс руугаа ошоно.

Хүбүүд ба басагад стул дээрэ һууна, харин бишэн стол дээрэ һууна.

Хүбүүд ба басагад стул дээрэ һуугаад дуулалдана, харин бишэн дуулажа шададаггүй.

Хүбүүд ба басагад наада наадана, харин бишэн юу хэхэеэ мэдэнэгүй.

Бишэн карандашаар зуража шадаха. Бишэн саарһан дээрэ юумэ бэшэнэ. Ямар бэ даа һонин юумэ.

Гэртээ ошохо саг болоо.

-Баяртай,-гэжэ хүбүүд ба басагад хэлэнэ.

-Баяртай,-гэжэ тэдэ бишэндэ хэлэнэ. Бишэнтэй һургуули соо хүхюутэй байгаа.

3-дахи ушар. һургуули соо

Манда ганса баллуур бии, ном хэхээ һананабди. Манда үшөө хэдэн юумэн хэрэгтэй.

Манда саарһан, карандашууд ба маркернууд хэрэгтэй. Та манда олохые туһалха гүт?

Бидэ хүнэг уруу шагаабабди, сонхын саана харабабди, карандаш бидэ олоногүйбди, ошожо үшөө бэдэрэе.

Стул доогуур харабабди, 1,2,3,4. Бидэ маркернуудаа бэдэрээд олоноүйбди, ошожо, үшөө бэдэрэе!

Бидэ сүүмхэ соогоо хараабди, танайш сүүмхэ соо хараабди. Саарһа оложо шаданагүйбди. Ошоё, үшөө бэдэрэе!

Бидэ һургуули тойроод хараабди. Бидэ гэшхэлээбди, бидэ һүрөөбди, бидэ гүйлдөөбди.

Бидэ фломастернуудаа бэдэрээбди, тиигээд элһэн соо олообди.

Автобус соо бэдэрээбди. Бидэ шала дээрэ харабабди, маркернуудые олобогүйбди, тиигээд бидэ энээниие үүдэнэй саана олобобди.

Бидэ ногоон соо харабабди. Хаанаш бэдэрбэбди, бидэ саарһаяа олобогүйбди, харин бидэ энээнээ дүүжэн дороһоо олообди.

Бидэ бэдэрнэбди, бэдэрнэбди. Ном хэхын тула бидэ саарһа, карандаш болон маркер олобобди.

Манай ном харахаа һанана гүт?

4-дэхи ушар

Би энээндэ дуратайб

Сайн байна! Би Бишэнби.

Эдэ дуратай юумэмни.

Би энэ дүүжэндэ дуратайб. Би дүүжэндэхэ, һолжорхо дуратайб. Би элһээр наадаха дуратайб. Би газаа нааданай талмай дээрэ наадаха дуратайб.

Кабинет соохи юумэндээ дуратайб. Улаан, хара шэрээр зураха дуратайб.

Би тэбхээлжэнээр, нааданхайгаар наадаха дуратайб. Шала дээрэ наада наадаха дуратайб. Хоол барилгын, нааданай, уншалгын сагта дуратайб. Үлэн хооһон байхадаа, би эдеэлхэ дуратайб.

Унданайнгаа хүрэхэдэ, би уһа ууха дуратайб.

Стол доро ном уншаха дуратайб. Би зурагуудтай хуудаһанда дуратайб.

Би пластилинда, хайшада дуратайб. Би таһалгаяа сэбэр байлганаб.

Карта дээрэ, хана дээрэ, сонхо дээрэ би зураха дуратайб. Би карандашта, маркерта дуратайб. Баллуурта би баһал дуратайб. Хана дээрэ зурахада-муу!

Би саарһан дээрэ зураха дуратайб. Ши?

Тоологты ба шангаар хэлэгты!

(Дуунууд, шγлэгγγд)

Дуулагты ба хэлэгты!

- Мэндээ! Хэрэгтнай хэр бэ?

- Мγнѳѳдэр хэр байнат?

- Мэндээ, хэрэгтнай хэр бэ?

- Эрхим hайн даа, hайн даа, hайн.

- Ши хэр байнаш?

- Эрхим!

- Ехэ hайн!

- hайхан!

- hайн γдэр болог!

Тоологты ба шангаар хэлэгты

Мγнѳѳ хамартаа нэгэ хүрэгты,

Тоологты ба шангаар хэлэгты: нэгэ

ћайн, энэ нэгэ!

Мγнѳѳ хγлэйнгөө хурга 2 дахин хүрэгты.

Тоологты ба шангаар хэлэгты: нэгэ, хоёр.

Ћайн, энэ хоёр.

Мγнѳѳ толгойдоо 3 дахин хүрэгты.

Тоологты ба шангаар хэлэгты: нэгэ, хоёр, гурба.

Ћайн, энэ гурба.

Мγнѳѳ гγзээгээ 4 дахин эльбэгты.

Тоологты ба шангаар хэлэгты: нэгэ, хоёр, гурба, дγрбэ.

Ћайн, энэ дγрбэ.

Мγнѳѳ, 5 дахин альгаа ташагты.

Тоологты ба хэлэгты: нэгэ, хоёр, гурба, дγрбэ, таба.

Ћайн, энэ таба.

Мγнѳѳ, 6 дахин хγлѳѳрѳѳ дэбhэгты, 6 хγрэтэр тоологты.

Тоологты ба шангаар хэлэгты: 1, 2, 3, 4, 5, 6.

Ћайн, энэ зургаа.

Мγнѳѳ заан шэнгеэр ябагты, 7 хγрэтэр тоологты.

Ћайн, энэ долоо.

Мγнѳѳ загаhан шэнгеэр тамарагты, 8 хγрэтэр тоологты.

Тоологты ба шангаар хэлэгты: 1,2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.

Ћайн, энэ найма.

Мγнѳѳ туулай шэнгеэр дэбхэрэгты, 9 хγрэтэр тоологты.

Тоологты ба шангаар хэлэгты: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.

Ћайн, энэ 9.

Мγнѳѳ хамта алхалая, 10 хγрэтэр тоолое.

Тоологты ба шангаар хэлэгты: 1,2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10.

Ехэ, hайн, энэ 10.

Бидэ “hайн даа” гэнэбди

Бидэ hайн даа гэнэбди.

Бидэ hайн даа гэнэбди.

Ћайн болохот, бидэнтэй дуу дуулагты.

Ћайн болохот, номоо эмхилхэмнай, туhалыт.

Ћайн болохот, бидэ газаа наадахаяа ошохомнай гγ?

Бидэ баярлаабди! Бидэ баярлаабди!

Ћайн даа, бидэнтэй (мантай) дуу дуулаhандатнай,

Ћайн даа, газаа наадажа ерээбди.

Ћайн даа, бидэниие hургаhандатнай,

« Бидэ баяраа мэдγγлнэбди »

Энээнээ нγхэртѳѳ γгэ

Энэ бүмбэгэ гар дээрээ таби,

Энээнээ альган дээрээ таби,

Эрьюулэ энээнээ, дахин эрьюулэ,

Тиигээд нγхэртѳѳ γгэ.

Энээнээ хүл дээрээ таби,

Энээнээ хүл дороо таби.

Энээнээ баруун гараараа γргѳѳд,

Нγхэртѳѳ γгэ.

Энээнээ мγр дээрээ таби,

Толгой дээрээ таби,

энээгээрээ толгойгоо тойруулаад,

Нγхэртѳѳ γгэ.

Нюргандаа энээнээ бари,

Yбдэг дороо энээнээ бари,

Дахин, дахин энээнээ эрьюулээд,

Нγхэртѳѳ энээнээ γгэ.

Энээнээ зγγн альган дээрээ таби,

Энээнээ баруун альган дээрээ таби.

Хγлеэгты, хγлеэгты, хγлеэгты, γгы, γгы, γгы. (3 дахин)

Энээнээ зγγн альган дээрээ табяад,

Мγнѳѳ энээнээ нγхэртѳѳ γгэ…

Зураг

Зураг зурахада гоё даа:

Элдэб юумэ зурахаш,

Элдэб үнгөөр шэрдэхэш.

Сагаан саарhам

Сагтаа ондоо болошоно:

Ногоон тала ногоорно,

Хүхэ огторгой хүхэрнэ.

Улаан сэсэг улайна. (Э.Дугаров)

Би космонавт гүб?

Ээрсэгтэл эрьелдэнэб.

Эрьелдэнэ үүлэд, наран.

Эрьелдэнэ гэрнүүд баран.

Удангүй урбалданаб,

Урбалдана үүлэд, наран.

Урбалдана гэрнүүд баран.

Эрьелдэнэ.

Урбалдана.

Урбалдана.

Эрьелдэнэ. (Э.Дугаров)

Үнгэнүүд

Юумэн бүхэниие харанаб,

Бүхы үнгэ олоноб.

Нааданхайнуудни, номуудни,

Тэнгэри, газар, наран-

Булта гоё үнгэтэй,

Булта өөрын үнгэтэй. (Э.Дугаров)

Тиимэ!

Энэ юуб? Энэ ном гү?

Yгы.Yгы.

Энэ зураг. Энэ зураг.

Тиимэ.Тиимэ.

Энэ юуб? Энэ маркер гү?

Yгы.Yгы.

Энэ зураг. Энэ зураг.

Энэ карандаш. Энэ карандаш.

Энэ юуб? Энэ баллуур гү?

Yгы.Yгы.

Энэ хайша. Энэ хайша.

Тиимэ.Тиимэ.

Энэ юуб? Энэ тэбхээлжэн гү?

Yгы.Yгы.

Энэ саарһан. Энэ саарһан.

Хатар

Хатар наадахадаа, эсэдэггүйб.

Хараhан зонhоо эшэдэггүйб.

Тоб, тоб. Нэгэн, хоёр.

Тоб, тоб. Нэгэн, хоёр.

Хатарха бүреэ бэемни

Хүнгэн, солбон болоно.

Торонгүйгөөр дэбхэрнэб.

Томоотой болоhоноо мартанаб. (Э.Дугаров)

Нааданхайнуудай хайрсаг

Хара, хүхэ, улаан хайрсаг соо

Минии нааданхайнууд обоо,

Монсогор эреэн бүмбэгэ,

Хүбшын хүрин баабгай,

Халтар шара үнэгэн,

Хабтагар шэхэтэй шандаган,

Хүнгэн, хүндэ машинанууд.

Тоолохын аргагүй дороо.

Хара үнгэ

Олон юумэн хара үнгэтэй,

Олон юумэн хара үнгэтэй,

Сабхи, гутал, шоргоолжон,

Yмдэн, үhэн, миисгэй.

Олон юумэн хара үнгэтэй,

Олон юумэн хара үнгэтэй.

Гурба

Би гурбан шубуу харанаб,

Нэгэниинь улаан, хоёрынь хүрин,

Гурбан шубуун дээгүүр ниидэнэ,

Доошоо ниидыт даа!

Тэршээхэн унаган эжыдээ туһална

Рассказ – толи

Эртэ үглөөгүүр тэнгэри сэнхир. Бүхы унагад наадана. Тэршээхэн Унагахан дүүнэрээ бэдэрнэ.

-Дүү басагамни, ши эндэ байнаш. Би шинии гар, хурга харанаб,-гэнэ тэршээхэн Унагахан.

-Дүү хүбүүн, ши эндэш. Би шинии малгай, ула харанаб. Намай бэдэрхэ шинии ээлжээн,-гэнэ Унагахан.

-Ши хаанабши, аха,- гэбэ дүүнь.

-Бэдэрэ, бэдэрэ,-гэнэ эгэшэнь.

-Би шинии толгой харанаб,-гэжэ хургаараа заажа, дүүнь хэлэнэ.

-Гэртээ орогты,-гэжэ эжынь дуудана.

-Намда туһалагты. Хубсаһаа абаад ерэгты. Мүнөө угаахабди. Хубсаһантнай сэбэр болохо.

Гурбан унагад эжыдээ хубсаһаа үгэнэ.

-Хармаан сооһоонь хуу юумэ гаргаа гүт?

-Гаргаа.

-Мүнөө гуталаа үмдэгты. Газаа гаргажа үлгэгты. Һүүлдэнь амтатай юумэ шанахабди,-гэбэ эжынь.

Унагад газаа гараба, үүдээ хааба. Дуу дуулана. Самса, үмдөө ооһорто үлгэнэ.

- Бидэ түргэн ажалаа хэхэбди,-гэбэ эгэшэнь.

Тэршээхэн унагахан дан набтар. Ооһор хүрэжэ шаданагүй.

-Эгэшэ, самсым үлгэлсыш. Шинии хүл, гаршни утал,-гэнэ унагахан.

-Би шамда туһалхаб,-гэбэ эгэшэнь.

Булта гэртээ оробо. Эжынь ехэ баяртай.

-һайн бэлэйт, үхибүүдни,-гэнэ эжынь.

-Эжы, бидэ печени дээрэ нюур хэхэдэ болохо гү?

-Болохо.

3 унагад хүхинэ. Тэдэ томо, жаахан нюдэ, богони, ута шэхэ хэнэ. Эгэшэнь улаан хасар, урал хэнэ.

Унтаха саг болобо. Тэршээхэн унагахан нюдөө угаана, шүдөө сэбэрлэнэ. Эгэшэнь һамаар үһөө һамнана.

-Үглөөдэр шунгахаа ошохобди. Эдихэ юумэ, загаһа абаад ошохоюди. Үглөөдэр һайн үдэр болохо.,-гэжэ эжынь хэлэбэ.

4-дэхи шата

Дуунууд ба шүлэгүүд

Тоолоодхиит

Хорой соо юуншьеб

“Маа-маа” гээ.

Хашаа соо баһа

“Мөө-мөө” гэнэ.

Хажуугаарнь үшөө

“Хур-хар” гэлдэнэ.

“Һаб-һаб” гээд нэгэн

Һахы һалаг болоно.

“Го-го-го” гээд,

Гогононо тэрээгүүр.

“Га-га-га” гээд,

Гаганана энээгүүр.

Эды олон абяан

Хорой соо дуулдана. (Э.Дугаров)

Жаахан абаахай

Жаахан абаахай

Дээшээ аһалдан гараба.

Бороон орожо, абаахай урдаба.

Наран шараба, бороон болибо.

Абаахай дээшээ абиран гараба.

Зүгын гэр

Эндэ зүгын гэр. Зүгынүүд хаанаб?

Харагдахагүй газарта хоргодоно.

Ниидэжэ гарахыень тоолоё.

Нэгэн, хоёр, гурба, дүрбэ, таба.

Жу-жу-жу-жу-жу.

Морин

Би фермэ дээрэ мори харааб.

Морин сарай соо байгаа.

Дүрбэн жаахан галуун

Дүрбэн жаахан галуун хада дээрэ,

Хадын саана наадахаа гарана.

- Кря, кря, кря,-гэжэ эжынь хэлэнэ.

Гурбан жаахан галууд гэдэргээ эрьебэ.

Гурбан жаахан галууд хада дээрэ,

Хадын саана наадахаа гарана.

- Кря, кря, кря,-гэжэ эжынь хэлэнэ.

Хоёр жаахан галууд гэдэргээ эрьебэ.

Хоёр жаахан галууд хада дээрэ,

Хадын саана наадахаа гарана.

- Кря, кря, кря,-гэжэ эжынь хэлэнэ.

Нэгэ жаахан галуун гэдэргээ эрьебэ.

Нэгэ жаахан галууд хада дээрэ,

Хадын саана наадахаа гарана.

-Кря, кря, кря,-гэжэ абань хашхарба.

Дүрбэн галууд гэдэргээ бусаба.

Би тоо харанаб

Би тоонуудые часы дээрэ,

Хана дээрэ, тэбхээнсэг дээрэ харанаб.

Номой хуудаһан дээрэ,

Хайшааш харахадам,

Тоонууд харагдана.

Хэды мори харанабта?

Нэгэ!

Хэды эрбээхэй харанабта?

Хоёр!

Хэды тахяа харанабта?

Гурба!

Хэды хараасгай харанабта?

Дүрбэ!

Хэды хулгана харанабта?

Таба!

Хэды эрбээхэй харанабта?

Нэгэ!

Хэды хулгана харанабта?

Хоёр!

Хэды хараасгай харанабта?

Гурба!

Хэды мори харанабта?

Дүрбэ!

Хэды тахяа харанабта?

Таба!

Бинго

Хүбүүн нохойтой байгаа.

Нохойнь Бинго гэжэ нэрэтэй.

Бинго, Бинго, Бинго!

Басаган миисгэйтэй байгаа.

Миисгэйнь Мисси гэжэ нэрэтэй.

Мисси, Мисси, Мисси!

Борбилоошхо

Байгаа һуугаа

Борбилоошхо.

Байһан байрань

Минии гэр,

Минии гэрэй хушалта. (Э.Дугаров)

Тиимэ, би шадахаб!

Ши юу хаража шадахабши?

Ши турлааг харана гүш?

Үгы, би харанагүйб.

Баха?

Гулабхаа?

Аляаһа?

Сохо?

Ямаа?

Шэнээр хара. Мүнөө хара турлааг хаража шадаха гүш?

Тиимэ, харанаб.

Ногоон баха?

Хүрин гулабхаа?

Хүрин аляаһа?

Хара сохо?

Сагаан ямаа?

Шандаганай шэхэн

Шандаганай шэхэн юундэ тиимэ утаб?

Шагнахын түлөө гү?

Юундэ миниихиһээ утаб?

Байза, байза, бодомжолбоб һайса.

Ехээр энеэхэдээ, ехээр хүхихэдөө,

Ехээр, ехээр альгаа, шангаар ташаа...

Үгы шэхээ, шэхээ

Ташахын тулада үгтэһэн гү даа?

Таахада тиимэ гү?

Дүрбэ

Фермэдэ дүрбэн миисгэй бии.

Сарай соо дүрбэн хонид бии.

Гэртэ дүрбэн хулгананууд бии.

Оо! Ёhоор hайнииень мэдэнэгүйб даа!

Ногоон

Ерэжэ намтай зураха гүш?

Ногооноор зураад харыш.

Ногоон ханада ногоон бахые,

Ногоон бүмбэгэ дээр ногоон нохойе.

Ерэжэ намтай зураха гүш?

Ногооноор зураад харыш.

Ногоон фермэдэ ногоон үнеэ.

Ногоон сарай дээр ногоон бэгсэргэ.

Ногоон, ногоон, ногоон

Ногоон үнгэдэ дуратайб,

Ногоон, ногоон, ногоон.

Ногооноор бултыень шэрдэе!

1-дэхи ушар.Танцующий поросёнок. Хатардаг поршоонхо

Фермэдэ хон - жэн. Амитад булта сарай соо.

-Хонишон Бадма уйдхартай, - гэбэ баха.

Хайшан гэжэ хүхеэхэбиибди?

-Би мэдэхэб, - гэбэ шара шубуун. Амтатай эдеэ бэлдэе.

-Би үндэгэ үгэхэб, – гэбэ тахяа.

-Би гоё, томо морхооб үгэхэб,- гэбэ шандаган.

-Би hү үгэхэб,- гэбэ үнеэн.

-Бидэ жэмэс суглуулхабди,-гэжэ морин унаган хоёр хэлэбэ..

-Би хулгана үгэхэб,-гэбэ миисгэй.

-Υгы, үгэхэгүйш! – гэжэ хулгана хашхарба.

-Хонишон Бадма хулгана эдихэ дурагүйл!

-Тиигээ hаань, загаhа баряад үгэхэб.

-Бидэ сарай сэбэрлэхэбди,- гэбэ нохой миисгэй хоёр.

-Тэрээндэ бидэ дуу дуулахабди,- гэбэ унаган хонин хоёр.

Поршоонхо уйданхай. Тэрэ хонишондо юушье хэхэеэ мэдэбэгүй.

Годигор hүүлээ хараад, поршоонхо хэлэбэ:

-Би хонишондо хатар харуулхаб!

Амитад хонишониие баярлуулба. Тэрэ поршоонхын хатархые хараад энеэбэ.

Тэрэ хатардаг поршоонхо нэгэтэшье хараагүй. Таанар хараа гүт?

2-дохи ушар. Паутина паука. Абаахайн шүлһэн

-Мэндээ, Шоргоолзохон. Намтай абаахайн шүлhэн дээр хатархаяа ерыш.

-Υгы! Шоргоолзон, абаахайн шүлhэ бү дайра,- гэжэ абамни хэлээ.

Тииhээр Шоргоолзон ɵɵрынгɵɵ нүхэд – шоргоолзонуудтай хүдэлхэеэ ошобо.

-Мэндэ-э, Сохо! Абаахайн шүлһэн дээр хатархаяа намтай ошое.

-Үгы! Сохо, абаахайн шүлһэ бү дайра,- гэжэ абамни хэлэнэ.

Тииһээр Сохо өөрынгөө нүхэдтэеэ наадахаяа ошобо.

-Мэндэ-э, Тэрмээлжэн! Минии шүлһэн дээр намтай хатархаяа ерыш.

-Мэндэ-э, Шоргоолзохон. Намтай абаахайн шүлhэн дээр хатархаяа ерыш.

-Υгы! Шоргоолзон, абаахайн шүлhэ бү дайра,- гэжэ абамни хэлээ.

Тэрмээлжэн тиигэһээр өөрынгөө нүхэд-тэрмээлжэнүүдтэй ниидэхэеэ ошобо.

-Мэндэ-э, Хорхой! Намтай абаахайн шүлhэн дээр хатархаяа ерыш.

-Үгы! Хорхой, абаахайн шүлhэ бү дайра,- гэжэ абамни хэлээ.

Тииһээр хорхой нүхэдөөрөө ажаллахаяа ошобо.

3-дахи ушар

РЕПКЭ

Нэгэтэ үбгэн аба репкэ һуулгаба. Тэрэнь томо болобо. Репкэеэ газарһаа һугалжа абаха саг болобо: татана-татана, һугарха юм бэшэ.

Үбгэн аба хүгшөөгөө дуудаба. Хүгшөө үбгөөгөө, үбгөө-репкэеэ: татана, татана, һугарха юм бэшэ.

Хүгшөө аша басагаяа дуудаба. Аша басаган хүгшөөгөө, хүгшөө-үбгөөгөө, үбгөө-репкэеэ:татана, татана, һугарха юм бэшэ.

Аша басаган Жучкаяа дуудаба. Жучка аша басагаые, аша басаган-хүгшөөгөө, хүгшөө-үбгөөгөө, үбгөө-репкэеэ: татана-татана, һугарха юм бэшэ.

Жучка миисгэйгээ дуудаба. Миисгэй Жучкые, Жучка аша басагые, аша басаган хүгшөөгөө, хүгшөө үбгөөгөө, үбгөө-репкэеэ: татана, татана, һугарха юм бэшэ.

Миисгэй хулганаае дуудаба. Хулганаа миисгэйе, миисгэй Жучкые, Жучка аша басагые, аша басаган хүгшөөгөө, хүгшөө үбгөөгөө, үбгөө-репкэеэ: татана, татана, одоошье репкэеэ һугалба. (В.В.Мешков)

4-дэхи ушар

Минии эжэлнүүд

“Маа-маа” гэһэн маадай,

“Мөө-мөө” гэһэн мөөдэй,

“Мяу-мяу” гэһэн миисгэй,

инсагаалһан дуудай-

булта минии эжэлнүүд-

хамта манай гэртэшүүл.

“Һаб-һаб” гэһэн нохой,

“Хур-хур”гэһэн гахай,

“Гог-гог” гэһэн тахяа,

Ганганаһан галуун-

булта минии эжэлнүүд-

хамта манай гэртэшүүл. (Э.Дугаров)

Тэршээхэн унаган һургуули ошоно

Багахан унагад хүхюутэй.

Тэдэ мүнөөдэр һургуули ошохо.

Унагадай һургуули тэдэ модон соогуур ошоно.

Класс соо багша гал носооно. Бүхы унагад һургуули руу ороно. Тэдэ дэгэлээ үлгэсэдэ үлгэнэ. Һүүлдэнь ута столдо һууна.

-Шэмээгүй һуугты. Би танда энэ ном сооһоо түүхэ хөөрэхэб,-гэжэ багша хэлэнэ.

-Тэршээхэн унаган, ном барижа үгыш. Эгэшэнь, хуудаһа ира.

Жаахан унагад һургуулидаа олон юумэ хэдэг. Алфавит дууладаг. Тэбхээлжэнүүдээр наадана. Тэдэ тоолоно, алхалалдана. Тэдэ наада наадаха дуратай.

-Ханада үлгэхэ юумэ мүнөө хэхэбди,-гэбэ багша.

-Би танда саарһа үгэхэб. Карандаш, маркер хэрэглэгты.

Хоёр жаахан унагад улаан, шара пластилинаар юумэ хэнэ.

Тэршээхэн Унаган гараа үргэнэ.

-Гараа угаажа болохо гү?-гэнэ унагахан.

-Бидэ уһа уухамнай,-гэбэ гурбан унагад.

-Зай, ошогты,-гэнэ багшань.

Үдэрэй хоол! Булта жаахан унагад булта эдихэ юумэ гаргаба. Зарим унагад ехэ эдеэтэй, зарим унагад бага эдеэтэй.

Тэршээхэн унагахан сонхо руу харана. Тэрэ газаа наадахаа һанана.

Жаахан унагад таһалга соо сэбэрлэнэ. Стол дээрэ сэбэрлэнэ.

-Газаа наадахада болохо,-гэбэ багша.

Унагад газаа гаража, наадана, хүхинэ, дүүжэндэнэ, хальтирна.

-Намай шангаар дүүжэндыт,-гэнэ унагахан.

Унагадай эсэгэнэр гоё наадаха талмай хэһэн байна.

Тэдэ модондо дүүжэн үлгөө. Эсэгэнэр һолжорхо юумэ бэлдээ.

Гэртээ ошохо саг болоо. Булта унагад хүхилдөө гү?

Гоё үдэр болоо.

5- дахи шата

1. Би тоонуудые харанаб.

Ханада ехэ, бага (үндэр, набтар). Ном соомни тоонуудтай онтохонууд бии. Хараһан газартам тоонууд.

- Хэды лимон харанабши? 6.

- Хэды мойһо харанабши? 7.

- Хэды халааша харанабши7 8.

- Хэды сэсэгүүдые харанаш? 9

- Хэды һамар харанабши? 10.

- Хэды лимон харанабши? 7.

- Хэды мойһо харанабши? 9.

- Хэды халааша харанаш? 6.

- Хэды сэсэгүүдые харанабши? 10.

- Хэды һамар харанабши? 8.

1. Хоёр жаахан яблока.

Модон дээрэ 2 жаахан яблока. Би бүхы шадалаараа модо хүдэлгөөб. Яблоканууд доошоо унаба. Ямар һайханууд бэ?

1. Модон дээрэ яблоканууд. Нэгэниинь нам дээрэ унаал.

Түхэреэн томо бүмбэгэ

Газар дээрэхи капуста яагаад иимэ томо, монсогор болообши? Жаахан үрэһөө эхи абааш. Мүнөо томо гэгшын монсогор бүмбэгэ. Капуста, яагаад иимэ томо, монсогор болообши?

Минии капуста (шүлэг)

Дээрэ огторгойдо мойһонуудые харахат, харин минии досоом капуста хаража шадахагүйт.

Ши бидэ хоёр (дуун)

Ши бидэ хоёр томо одон доро һуугаабди. Оо, томо одон доро ямар жаргалтай байгаабибди.

Тиимэ (дуун)

- Юумши? Ши жэмэс гүш? Үгы. Ши банан гүш? Тиимэ, би бананби.

- Юумши? Ши фасоль гүш? Үгы. Ши үгэрсэ гүш? Тиимэ, би үгэрсэб.

- Юумши? Ши груша гүш? Үгы. Ши ананас гүш? Тиимэ, би ананасби.

- Юумши? Ши вишни гүш? Үгы. Ши клубника гүш? Тиимэ, би клубникаб.

- Юумши? Ши киви гүш? Үгы. Ши хартаабха гүш? Тиимэ, би хартаабхаб.

- Юумши? Ши лимон гүш? Үгы. Ши помидор гүш? Тиимэ, би помидорби.

Тиимэ, үгы, үгы, тиимэ.

Аалихан.

- Ква, ква,- гэбэ нугаһан.

- Аалихан һуугты,- гэжэ эхэнь хэлэбэ. Аалихан наадагты, ахаяа бү һэрюулэгты.

Тыквэ

- Тыквэ, тыквэ томо, жаахан! Газар дээрэ ургаһандашни баяртайб. Баяртайб, модон дээрэ ургадаггүйш. Тэрэгүйдөө нам дээрэ унаха һэнши.

Дуун …

Намда адляар (речёвка)

Намда адли гараа барилсан, гараа барилсан… мэндэшэлэе.

Намдал адляар үльмы дээрээ ябаял, үльмы дээрээ ябаял.

Намдал адляар түргэн бушуу хатараял, түргэн бушуу хатараял.

Намдал адляар аалихан хатараял, аалихан хатараял.

Намда адляар дэбхэрэ, дэбхэрэ.

Намда адляар гарнуудаараа арбагашалдая, гарнуудаараа арбагашалдая,

Нам шэнгеэр хотолзоё хотилзоё, хотолхоё хотилзоё.

Нам шэнгеэр һууя, һууя, һууя.

Улаан шара

Улаан шара эрбээхэй. Улаан шара үнэгэн. Улаан шара скакалка. Улаан шара ханза. Улаан шара хорхой. Улаан шара зүгы.

Таба (дуун)

5 улаан жэмэс, табаг дээрэ 5 шара лимон, 5 банан, баһа 5 ногоон яблока, намда, шамда олон фруктнууд.

Рассказ. Амбаар соо баярай үдэшэ

Баяр ёһололой үдэшэ дүтэлбэ. Бүхы жэмэс болон овощнууд сугларна. Зариманиинь амбаарһаа холо, зариманиинь дүтэшье байдаг. Хонишон шала дээрээ шэнэхэн үбһэ дэлгээнэ.Тэрэ олон улаан-шара сэсэгүүдые ургуулан хайрсагууд соо хэбэ. Помидор лимбэ дээрэ наадана, арбуз, репэ, морхооб дуу дууулана. Бүхэли һүни дуулалдана. Үндэр ногоон үгэрсэ набтар улаан помидор хоёр хатарна. Томо шара репэ жаахан ногоон долоогоно хоёр баһа хатарна. Репэ аалихан хүдэлнэ, долоогоно түргэн хүдэлхэ ёһотой. Һонгино капуста хоёр добын оройдо морхооб шэрэнэ. Үлир морхообтой добоһоо һолжорно. Шасаргана , мойһон, үлир ба хартаабха хоргодохоо ошобо. Жаахан харахан үхэр нюдэнүүд бэдэрхэ. Наран сэсэг зэдэгэные дүүжэндэнэ. Муухай мангир гашуудалтай, тэрээнтэй наадахаяа хэншье һананагүй. «Ошожо тамарая», - гэжэ һайхан зэдэгэнэ хэлэбэ. Сэбэрхэн болоһондоо мангир хүхюутэй, жаргалтай.Свёкло морхооб хоёр амтатай халааша отолбо. Булта хүртэбэ, теэд хэншье үрэһэ эдинэгүй. Таанад мэдэнэ гүт, юундэ?

Би баһа

Тархай Зархай хоёр нүхэд. Томо репэнь – Тархай, жаахан репэ Зархай болоно. Нэгэтэ хоюулан сэнгэхээ гараба. Зархай ходол Тархайн хойно ябана. Тархай түргэн ябаба, Зархай удаан гэшхэлбэ. «Хүлеэгыш», - гэжэ Зархай хэлэбэ. Хоюулан добо дээрэ гараба, добоһоо доошоо бууба. Тэдэ эндэ, тэндэхэнэ, холо, ойро ябажал ябаба. Ябажа ябахадаа, Тархайнь хэлэбэ: «Минии нүхэр байһандаш, би баяртайб». «Би баһа», - гэбэ Зархай. «Шамда адли һайхан нүхэр хэндэшье үгы». Эдэ бэшэ репэнүүд шам шэнги һайхан нүхэр үгыл”. «Абарыт» - гэжэ хэншьеб хашхарба. «Бидэ эндэбди». «Туһалха аргатай гүбди? Иимэ ехэ шабар нэгэтэшье хараагүйлби», - гэбэ Тархай. «Би баһа», - гэбэ Зархай. Тэдэ машина түлхибэ, татаба, арай гэжэ шабарһаа гаргаба. «Булта муухай болобобди»,- гэбэ Тархай. «Умдам хүрэнэ». «Минии баһа», - гэбэ Зархай. «Харыш, тэндэ уһан лэ». Тиигэжэ репэнүүд уһа ууба, баһа угаалдаба. «Мүнөө гэдэһэм үлдэнэ». «Миниихи баһа», - гэжэ Тархай хэлэбэ. «Би дүтэ байдагби», - гэжэ морхооб хэлэбэ. «Орожо һуугты, би танда эдеэ хоол бэлдэхэмни». «Минии һандайбша тон бага байна», - гэбэ Тархай. «Миниихи тон томо байна», - гэжэ Зархай хэлэбэ. Андалдаа һаатнай ямар бэ? Ши Зархайн һандайбша дээрэ һуухадаш яанаб, харин ши, Зархай, Тархайн һуурида һуугыш. Тиигэе, тон зохид байха.

«Би гэртээ ошожо унтахам», - гэбэ Тархай. «Би баһа», - гэжэ Зархай хэлэбэ.

Булта урганабди. (Урганабди-дуун)

Энэ ба тэрэ

Тэрэ груша, харин тэрэ свекло. Тэрэ помидор. Энэ персик, тэндэ апельсин, тэрэ хартаабха.

Энэ репэ, харин тэрэ дыни, тэндэ ананас. Энэ зэдэгэнэ, харин энэ киви. Энэ улаан яблока.

Энэ капуста, тэрэ hонгино, тэрэ клубника. Энэ кукуруза, тэрэ морхооб, тэрэ хара нэрhэн. Энэ капуста, тэрэ үгэрсэ, тэрэ арбуз. Энэ банан, тэрэ лимон. Мүнөө энэ тыквэ, энэ овощ, энэ фрукт.

Унагахан олон нүхэдтэй болоно

Унагахан сэнгэхэеэ гарана.

- Бороо доро бү наада,-гэжэ эжынь хэлэбэ.

-Үдэшэлэн эдеэлхэ болоходоо, гэртээ ерээрэй.

-Би бүхы юумэ харахаяа hананаб,- гэжэ Унагахан хэлэбэ.

Добо өөдэ гараба. Гэрhээ холо ошобо. Олон хорхой шумуулнуудые хараба.

-Үглөөнэй мэндэ, Хорхой,- гэжэ хэлэбэ.

Тиижэ байтараа зүгынүүдые хараба. Гэр соо олон зүгынүүд. Унагахан гэр соо хүлөө хэбэ. Зүгынүүд шииганана. Тэдэнэр сухалтай. Унагахан модон дээрэ турлааг ба шара шубуу харана. Тэрэ сохо харана. Унагахан амбаарай хажууда ерэбэ.

- Танай фермэ гоё,- гэжэ Унагахан фермертэ хэлэбэ.

- Фермэдэ юун бииб?

Унагахан хулгана харана. Хулгана үрэhэ эдинэ. Унагахан үхэр харана. Унагахан хони харана, амбаарай хажууда гахай харана. Унагахан иимэ олон амитадые хараагүй байгаа. Унагахан морхооб суглуулба. Унагахан морхооб угаана. Тэрэ морхооб ямаада, мориндо үгэбэ. Миисгэй hүүлээ сэбэрлэнэ. Нохой наранда игаана. Нохой наадаха дуратай. Унагахан хэлэбэ:

• Ши хоргодо, би шамай бэдэрхэб.

Фермэдэ шубууд бии. Унагахан нугаhа, дальбараа ба тахяа харана.

• Намда туhалыт. Би үндэгөө оложо шаданагүйб!- гэжэ тахяа хашхарна.

Унагахан тахяагай үндэгэ олобо. Бүхы амитадта Унагахан hайшаагдаба.

- Олон нүхэдтэй болооб. Би баяртайб!- гэбэ Унагахан.

- Бидэ hайн нүхэртэй болоһондоо баяртайбди,- гэбэ амитад.