Рабочая программа по турэлхи хэлэн 4 класс

Шэнэ стандартын ёһоор эхин шатын һургуулида турэлхи хэлэ үзэлгэ

Хэрбээ урдахи стандартда ганса мэдэсэ, шадабари, дадал ямар байха зэргэтэйб гэжэ бэшэгдээтэй байдаг һаань, мүнѳѳнэй стандартын эрилтэнүүд болзоонуудта (условинуудта), удхада болон үхибүүдэй дүн шадабаринуудта болоно.

Болзоонуудта эрилтэнүүд һургуулинуудай мүнѳѳ үеын оньһон хэрэгсэлнүүдтэй, Интернедтэй холбоотой, тиихэдэ тусхайгаар зохёогдоһон, бүтээгдэһэн арга боломжонуудтай, материальна тэдхэмжэтэй байхатай тааруулагдана.

Мүнѳѳнэй стандарт соо эрилтэнүүд юрэнхылэгдэһэн удхатай болоо. «Минимальные требования к результатам» гээшэ мүнѳѳ стандарт соо тэрэнэй гол зорилгоһоо - личностный характер – боложо, түрүүшын һуурида «личностные результаты» гээшые гаргаба. Тэрэ гол түлэб духовно-нравственна талатай тааруу, ерээдүйдэ, ямаршье оршон байдалда ороходоо хүн гээшэ хүн шанараа алдангүй, ёһо заншалаа баримталан ажабайдалаа эмхидхэхэ аргатай гээд хэлэгдэнэ. Тиихэдээ үхибүүн бүхэн ѳѳрѳѳ ѳѳрынгѳѳ ажабайдал эмхидхэжэ, хубидгажа, эрхилжэ шадаха ёһотой гээд тэмдэглэлтэй. Саашань уламжалан хэлэхэ болбол, метапредметные результаты гараад ерэнэ, тэрэнь «универсальные учебные действия» (УУД) гэжэ ойлгосотой тааруу. Энэ юун бэ гэхэдэ, иимэ: эхин һургуулида үхибүүн бүхэн ѳѳрынгѳѳ һуралсал эмхидхэхэ, хинан шалгаха, сэгнэжэ шадаха, тиихэдэ ямаршье мэдээсэлэй удха ойлгожо абаад, ѳѳрын болгохо, тэрээн сооһоо тус ушарай зорилгоор ѳѳртѳѳ шэнэ юумэ илган абаха, анализ, синтез хэхэ, адлидхаха, илгаруулха, ойлгосонуудые бүридхэхэ, дүн гаргаха, мэдээсэлнүүдые нэгэ түхэлһѳѳ нүгѳѳ түхэлдэ оруулжа шадаха, ямаршье хүнтэй, юумэнтэй харилсажа шадаха г.м. – иимэ шададбаринуудтай болохо ёһотой.

Буряад хэлэ эхин шатын һургуулида үзэхэдѳѳ, һурагшад хайшаашье тэгшэ, юрэнхылэгдэһэн шадабаринуудтай; багша бүхэн ѳѳрынгѳѳ предмедэй аргаар тэдэ шадабаринуудые хүгжѳѳхэ уялгатай, тиимэһээ тэдэ шадабаринууд 2-дохи класста ямар байхаб гэжэ нэрлэхэ хэрэгтэй.

Yхибүүнэй ѳѳрын хүгжэлтын дүнгүүд (личностные результаты):

- ѳѳрынгѳѳ сэдьхэлэй байдал түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ;

- оршон тойронхи байгаалиин, тиихэдэ хажуудахи хүнүүдэйнгээ байдал ойлгохо, тэдээндэ ѳѳрынгѳѳ хандаса, хүнүүдые дэмжэһэнээ, тэдээндэ туһалһанаа түрэл хэлэн дээрээ харуулха;

- ѳѳрынгѳѳ хэлэ, баян, тодо, сэбэр болгохоёо оролдохо;

- уншаха, харилсаха дуратай байха;

- бэшэхэ шадабаритай байха, шагнажа абаад, бэшэхэ, ѳѳрѳѳ зохёон бэшэхэ;

- ѳѳрынгѳѳ сэдьхэлэй байдал тухай, тиихэдэ үзэһэн юумэнүүд тухайгаа бэшэжэ (эссе жанрын түхэлѳѳр ) харуулха;

- түрэл хэлэёэ шудалха эрмэлзэлтэй байха;

- ѳѳрынгѳѳ хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари (регулятивные УУД):

- ѳѳрѳѳ хэшээлэй темэ хэлэхэ, зорилгыень табиха;

- багшатаяа сугтаа һуралсалай проблемнэ асуудал чажа шиидхэхэ тухайгаа хѳѳрэлдэн, тусхай түсэб табиха;

- ѳѳрынгѳѳ хэжэ байһан үйлэнүүдые түсэбэй, алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха, зэргэсүүлхэ, тиин ѳѳрынгѳѳ ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо;

- ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ ажал тусхай критеринүүдээр шалгаха, хэр зэргэ шадабаритай болобиб  гэжэ элирүүлжэ һураха;

- багшын үгэһэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари (познавательные УУД):

- текстээр дамжуулагдаһан мэдээсэлнүүдэй янза ойлгохо: юун тухай хэлэгдэнэб, удхань ямар бэ, идейнь ямар бэ?

- олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ;

- ондо ондоо түхэлтэй текстнүүд  (текст, схемэ, таблица, зураг) сооһоо ѳѳртѳѳ мэдээсэл олохо;

- үгѳѳр хэлэгдэһэн ойлгосо, схемэ, таблица, модель болгохо, тииин һѳѳргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгѳѳр хэлэхэ;

- анализ, синтез хэхэ;

- шалтагаан хойшолон хоёрой хоорондохи холбоо харуулха, тодоруулан зохёон тогтоохо;

- бодомжолхо.

Харилсаха шадабари (коммуникативные УУД):

- уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ;

- хэлэлгын зорилгоһоо дулдыдуулан ѳѳрынгѳѳ һанал бодол аман ба бэшэгэй хэлэн дээрэ харуулха;

- хэлэхэ, харилсаха зорилгоһоо үндэһэлэн, хэрэгтэй сагта монолог гү, али диалог хэрэглэжэ шадаха;

- ѳѳрынгѳѳ һанал бодол һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха;

- хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэһэниие ойлгохо, тиин ѳѳрынгѳѳ һанал бодол хубилгахаяа бэлэн байха;

- ажаябуулга эмхидхэхэдээ, хѳѳрэлдэжэ, хоорондоо хэлсэжэ, нэгэ һанал бодолдо ерэхэ;

- асуудалнуудые табиха.

 Түрэлхи хэлээр шадабари:

- багшын, нүхэдэйнгѳѳ хѳѳрэһэн, уншаһан текст хадуун абаха;

- бүхэли үгѳѳр, зүбѳѳр, ойлгосотойгоор, уранаар уншаха;

- текстын нэрын удха ойлгохо, үгтэһэн нэрэнүүд сооһоо текстын удхада таараха нэрэ шэлэхэ;

- хѳѳрэһэн, асууһан, шангадхаһан мэдүүлэлнүүдэй янзануудые мэдэхэ; тэдэниие аянгалха;

- уншаһан зохёолдоо асуудалнуудые табиха;

- үгтэһэн түсэбѳѳр текстын удха дамжуулха;

- текст дүүрэһэн удхатай хубинуудта хубааха, нэрэ һанаха;

- зураглаһан, домоглоһон текстнүүдэй шанарнуудые мэдэхэ;

- хэлэлгын нюусануудтай танилсаха, фразеологизмуудай, оньһон, хошоо үгэнүүдэй үүргэ ойлгохо;

- зурагаар гү, али үгтэһэн темээр багахан текст зохёожо шадаха ёһотой.

Тиихэдээ үхибүүн түрэл хэлэтэйб гэжэ мэдэрэлтэй болохо, тэрэнээ һайнаар шудалбал, хүнүүдтэй харилсахаб, хэлэһэн юумыемни хүнүүд ойлгохо, би ѳѳрѳѳшье хүнүүдые һайнаар ойлгодог болохоб гэжэ мэдэрэлтэй болохо.

Уран зохёол үзэлгын литературоведческэ эшэ үндэһэнүүдые эхин һургуулиин һурагшадта ойлгуулхадаа иимэ мэдэсэнүүдые, шадабаринуудые үгэхэ:

- уран зохёол уншаад, бүтээл соо түухын ямар үе саг харуулагданаб гэжэ элирүүлхэ;

- зохёолой гол геройнуудай аяг зан, абари зан ойлгожо, тэдээндэ сэгнэлтэ үгэхэ;

- уран зохёолдо авторай хандаса элирүүлнэ;

- авторай хандасада үндэһэлэн өөһэдын хандаса харуулха.

Эхин һургуулида анализ хэлгын зорилгонууд:

-1) уран зохёол анализ хэхэдээ, нэн түрүүн авторай зохёон байгуулһан образуудые харан онсолхо. Литературоведенидэ образ – пейзаж, образ – юумэн, образ – персонаж гэжэ илгаруулдаг.

2) эхин һургуулида эпическэ зохёолой анализ хэхэдээ, уншагшын гол анхаралынь образ – персонаж дээрэ тогтохо. Тиихэдээ образ гэһэн нэрэ хэрэглэнгүй, «Уран зохёолой герой», «үйлэдэгшэ нюур», «персонаж» гэһэн үгэнүүдые хэрэглэхэ;

3) унашагшын мэдэрэлдэ авторай позиции хүргэжэ, тэрэнэй зургалан найруулһан үйлэ хэрэгүүдтэ, геройнуудта хандасыень харуулха;

4) уран зохёолой анализ хэхэдээ, тэрэнэй түхэл шэнжэдэнь анхарха, ёһо руунь хэһэн бүридхөөтэй хубинуудынь удхалан ойлгуулжа һургаха.

1. Уран зохёолой удхаар хүдэлэлгын методическа арганууд

Уншалгын дадал бүрилдүүлгэ, тексттэй хүдэлжэ һуралга – уран зохёол анализ хэлгэ багшын һургалгын гол зорилгонуудай, методическа эрилтэнүүдэй нэгэн болоно.

2-дохи зорилго, методическа эрилтэнь хадаа зохёолой удха, тэрээн соо хэрэглэгдэһэн уран аргануудые нягта холбоотойгоор үзэлгэ.

3-дахи методическа эрилтэнь уран зохёол дээрэ хүдэлхэдөө хүмүужүүлгын, эрдэм мэдэсэ үгэлгын зорилгонуудые нягта холбоотойгоор бэелүүлхэ болоно.

Уран зохёолой удха анализ хэлгын гол шэглэлнүүд гэхэдэ:

1. зохёолой тодорхой удха элирүүлгэ (үйлын хүгжэлтэ);

2. уран зохёолой композиции дээрэ хүдэлэлгэ;

3. хабаадагша нюурнуудай абари зан, аяг ааша элирүүлгэ;

4. зохёолой гол удха элирүүлгэ.

Уран зохёолой анализ хдэн янзаар хэжэ болохо:

Стилистическэ анализ. Уран зохёолдоо автор хэлэнэй ямар уран аргануудые хэрэглээб гэжэ элирүүлгын анализ. Зохёол соо хэлэгдэһэн уран һайханай дүрсые зураглан харуулһан үгэнүүдые контекст соонь элирүүлхэ шухала.

Проблемнэ анализ. Проблемнэ асуудалнуудай характеристикэ гэбэл иимэ:

- олон тоото зүрилдөөнүүд (противоречие)

- һонирхол түрүүлэлгэ;

- зохёолой хэмжээндэ таарама;

Зохёолой удхаһаа бүхэлиие элирүүлхыень туһалжа, хэрэгсэл хэрэглэлгэ.

Үйлын хүгжэлтын анализ. Энэ анализ хадаа зохёолой сюжет болон тэрэнэй зүйлнүүд (эпизод, бүлэг г.м.) дээрэ хүдэлмэри болоно. Аяг ааша, абари зан, үулэ хэрэгүүдһээ шүүлбэри хэгдэнэ. Багшын зорилго – үхибүүдэй хамта зохёолой хубинууд соохи удха ойлгожо, бүхэли болгон таарамжатайгаар холбохо болоно.

Художественно дүрсэнүүдэй анализ. Уран зохёолой гол зүйл – дүрсэ, уран зохёолой анализ хадаа үгэ болон образ дээрэ хүдэлэлгын хоорондохи харилсаан болоно.

Художественно образуудай анализай һубарилга:

1. Персонаж анализ хэлгэ.

2. Геройнуудай хоорондохи харилсаа ойлголго. Энэ һурагшадай юрэнхы болбосорые үргэдхэжэ, ухаан бодолые зүбөөр хүмүүжүүлхэ зорилготой.

Зохёолой үзэл суртал (идея) элирүүлгэ – уран зохёол шэнжэлгын гол асуудал болоно. Уран зохёолой үзэл суртал элирүүлгэ, зохёол шэнжэлэлгын бүхы бүридхэхэ хубинуудые нэгэдүүлхэ (образ, композиции, уран арганууд дээрэ хүдэлэлгэ).

Эхин һургуулиин программын ёһоор сэдэб болон зохёолой үзэл сурталтайн танилсуулха эрилтэ табигдана.

Уран зохёолой  үзэл сурталай удхань үйлэдэгшэ нюурнуудаар, тэдэнэй үйлэ хэрэгүүдээр, абари зангаар, хоорондын харилсаагаар элирүулэгдэнэ. Тиимэһээ эин һургуулиин һурагшадай зохёолой үзэл суртал ойлгохын тула, үйлэдэгшэ нюурнуудай абари зан, боложо байһан үйлэ хэрэгтэ тэджэнэй хандалга элирүүлхэ шухала.

Һуралсалай сэдэбүүдэй гол удха «Түрэлхи хэлэн»

Бухы дээрээ: 68 час.

9