Разработка урока по литературе "Сытыы кылыс туьунан остуоруйа"

Уруок былаана:

Тиэмэ: М.Федотова «Сытыы кылыс туґунан остуоруйатыгар» мастарыскыай уруок.

7 кылааска тіріібµт литература уруога.

Уруок сыала – соруга:

• Сайыннарыы: толкуйдуур, айар, саІарар дьо±уру.

• Ґірэтии: бэйэ санаатын сатаан сааґылаан этэргэ, µлэни тэІнииргэ, бэйэ µлэтин ырытарга, сыаналыырга.

• Иитии: бодоруґа, бииргэ µлэлииргэ, бэйэ-бэйэ±э истиІ сыґыаннаах, бол±омтолоох буоларга.

Туґаныллар литература:

1. «Саха тылын кылгас быґаарыылаах тылдьыта»

2. Федотова М.П. «Сытыы кылыс туґунан остуоруйа»

Туттуллар матырыйаал: 3 тииптээх карточка, ИКТ. (уруок хас биирдии этааба презентациянан тыктарыллан кістір)

Біліхтіргі сорудахтаах карточка тµІэтиллэр. Хас биирдии µірэнээччигэ уруок бµтµµтэ бэйэтигэр сыанабыл оІосторугар карточка тµІэтиллэр.

Уруок хаамыыта:

I.Тирэх. Уруок сыалын-соругун, уратытын билиґиннэрии. Суруйааччы, айымньы аата этиллибэт.

Учуутал: БµгµІІµ уруок – мастарыскыай уруок. Ол аата учуутал – «маастар», µірэнээччилэр – «уґанааччы», «айааччы» оруолугар буолабыт. Кинигэ баар эрээри, айымньыны атыннык билиэхпит. 3 біліххі арахсан карточканан µлэлиэхпит. Сахалар ійдібµллэринэн, ахсынньы ый – остуоруйа ыйа. Онон биґиги бµгµІІµ уруокпут остуоруйаны кытта сибээстээх буолуо±а. уруокпут карточканы кытта µлэттэн са±аланар. Ґлэбитин са±алыах иннинэ тылдьыттан «кылыс» диэн тыл быґаарыытын кірµі±µІ («Саха тылын кылгас быґаарыылаах тылдьыта») :

Кылыс – аат., 1.(эргэр) уґун сытыы быґах. Сытыы кылыґы сулбу тардан ылан, икки бухатыырдары бастарын быґыта кэрдэттиир. Саха ост.

II. Матырыйаалы кытта µлэ. Ґс білі±µнэн сорудахтаах айар µлэ. Биирдии біліххі анал карточка бэриллэр. Біліхтір ол карточкалар сорудахтарынан бары бииргэ кылгас кээмэйдээх остуоруйа айаллар. БµгµІІµ уруок остуоруйаны кытта сибээстээ±ин умнуо суохтаахтар, остуоруйа дьиктилээх, алыптаах тµгэннэрин бэйэлэрин айымньыларыгар туґаныахтаахтар.

1 карточка.

1. Уол хайдах тулаайах хаалбытый? То±о ыалы кэрийэ сылдьарый?

2. Баай киґиэхэ туохха кэлбитин µµрэн ыытта?

3. Ытыы-ытыы тыа±а тахсар, ол сылдьан соґуччу тугу туохтан быыґаатай?

4. Быыґаммыт кітірі то±о киниэхэ кылыс биэрдэй? (Кылыс – (эргэр) уґун сытыы быґах).

5. уол хайдах ыал буолла? Тугу гынан байан-тайан олороллоруй?

2 карточка.

1. Уол тыа±а тугу гына сылдьан ханнык кітірµ хотойтон быыґаатай?

2. Аптаах кітір ким буолан, киґилии саІарарый? Хайа дойдуга олохтоох эбитий?

3. Уолга быыґаабытын иґин таІаґы, аґы биэрэрин то±о ылбатый?

4. Ол оннугар тугу биэрбитэ буолуой?

5. Остуоруйа тугунан тµмµктэнэрий?

3 карточка.

1. Куба-кыыс уолга а±атын кылыґын то±о, туох иґин биэрэрий?

2. То±о сир дьоно кылыстаналларын кыыс а±ата сібµлээбэтий?

3. Уол кылыґы то±о тіттірµ биэриэн ба±арбатый?

4. Куба-кыыс уолга хайдах кэргэн тахсыбытый?

5. Кинилэр тугу гынан байдыларый?

III. Социализация. Біліх айар µлэтин истии. Біліхтін биир µірэнээччи айар µлэни кімµскµµр, аа±ар. (карточка соруда±а презентациянан кістір)

IV. Талыы. Біліхтір µлэлэрин майгыннаґар ірµтµн булуу, бэлиэтэнии, тµмµµ.

Аа±ыахтаах остуоруйабыт ис хоґоонун тутулун оІоруу.

• Сµрµн герой ким эбитий?

• Кини оло±о хайда±ый?

• Киниэхэ дьон сыґыана.

• Ханнык кітірдір баалларый?

• Остуоруйа дьиктитэ туохха кістірµй?

• Кылыс бу остуоруйа±а суолтата.

• Хайдах ыал буолан, байан-тайан олороллоруй?

V. Айымньыны кытта µлэ. Аа±ыахтаах айымньыбыт аата «Сытыы кылыс туґунан остуоруйа», суруйааччыта – Мария Прокопьевна Федотова.

Айымньыны кэрчиктэргэ арааран, µірэнээччилэр, учуутал аа±ар.

VI. ТэІнээн кірµµ. Бэйэ айбыт µлэтэ айымньы ис хоґоонугар тіґі чугаґын, майгыннаґар, уратылаґар ірµтµн тэІнээн кірµµ.

VII. Эбии информация. «Аан Дьааґын саха итэ±элигэр»:

Аан дьааґын о±ус, сылгы, арыт киґи буолан кістір.

Киґи буолла±ына, сып-сытыы уоттаах харахтаах, олус эрчимнээх, кµлµмµрдэс эр киґи.

Дьоно-сэргэтэ – бары уот, ча±ыл±ан дьон.

Кымньыылаах, сµгэлээх.

Кымньыыта – ча±ыл±ан.

Бэлиэтэ – дµІµр.

ДµІµр тыаґа – этиІ тыаґа.

Ыйа – атырдьах ыйа.

Аан Дьааґын ааттара:

n Дьаа Буурай.

n Орой Буурай.

n Буура Дохсун.

n Уордаах Дьаґабыл.

n СµІ Дьааґын.

n Сµгэ Тойон.

Куйаар илин ітті:

Кµн тахсар, итии, быйаІ былыттаах,

9 хаттыгастаах, Айыылар олороллор:

1. Айыыґыт.

2. Иэйиэхсит.

3. Дьіґігій.

4. Хотой Айыы.

5. Улуу Суорун.

6. Аан Дьааґын.

7. Дьыл±а, ТаІха, Билгэ.

8. Одун, ЧыІыс Хаан.

9.ҐрµІ Кµн Айыы Тойон.

VIII. Эбии информацияны чиІэтии.

- Итэ±эл диэн тугуй?

- Итэ±эл туохтан µіскээбитэ буолуой?

- Урут сахалар туохха итэ±эйэллэр эбитий?

- Бу остуоруйа ханнык итэ±элгэ оло±уран суруллубутуй?

- Билигин саха омукка итэ±эл диэн баар дуо?

- Эн туохха итэ±эйэ±иний?

IX. Рефлекция. Бэйэ µлэтин, уруокка тугу билбити, сібµлээбити, ыарыр±аппыты ырытыы. Хас биирдии о±о уруокка тугу µлээбитин анал «сыана» карточкатыгар бэлиэтэнэр. Біліх хас биирдии о±о µлэтигэр сыанабыл биэрэн, эмиэ сыана туруорар.

X. Тµмµк.