Разработка урока по марийской литературе в 9 классе по произведению Н.Ильякова "Опак Микита"

Класс: 9

Урокын типше: Литературный произведенийым лончылымо урок.

Теме: Н.Ф. Ильяковын «Опак Микита» поэмын содержанийже.

Цель-влак: 1.Текст дене пашам ышташ туныкташ;

2. Шонен моштымым умбакыже вияндаш;

3. Марий йылмым, шочмо калыкым йораташ туныкташ;

4. Кутырымо йылмым литератур Йылме деке лишемдаш.

Урокым эртарыме тун йон: беседа.

Ешартыш материал: тест, «Опак Микита» поэма.

Литератур: 1. Марий литератур программе: 5-11 класслан. П.А.Апакаев, Йошкар-Ола, ГОУ ДПО (ПК) «марий туныктыш институт», 2005.

2. Т.Г.Апатеева, К.Т Тимофеева. 8 классыште марий литература: Туныктышылан полыш, Йошкар-Ола, Марий книга савыктыш, 1978-240с.

3. Туныктышылан пособий: Н.Ильяков школышто. Т.Г. Апатеева ямдылен. Йошкар-Ола, Марий книга савыктыш, 1986.

4. Александрова И.Ш. Марий литератур дене тест – влак: Туныктышылан полыш. - Бирск, 2004-176 с.

5.Марий литература. 9 класслан хрестоматий. Книгам П.А.Апакаев, Г.Н.Бояринова ямдыленыт, Йошкар-Ола, 1994.

Урокын планже:

1. Оргмомент.

2. Монго пашам тергымаш.

3.Тестым ыштымаш.

4. Тема ден цельым увертарымаш.

5. Туналтыш мут.

6. Поэмын возалтмыжым да содержанийжым лончылымаш (беседа).

7. Иктешлымаш.

8. Монго паша.

9. Аклымаш.

Урокын содержанийже.

1. Оргмомент.

-Салам лийже. Шичса. Классыште чылан улыда?

+Чылан.

-Пеш сай.

2. Монго пашам тергымаш.

-Кодшо урокын ме тендан дене Н.Ильяковын илышыж да творчествыж дене палыме лийна. Монго пашалан учебникысе страница-влакым лудаш да «Опак Микита» поэмым лудаш ыле. Монго пашам чылан шуктышда? Кодшо урокын Н. Ильяковын илышыж да творчествыж почеш тест лиеш манын ойлышым, садлан дежурный лаштык-влакым шалате. Тестым ыштена. Кагаз лаштыкын покшеланже тест манын возыза. Фамилийдам, лумдам возен шындыза. Кажне йодышлан – ик чын вашмут.

- Чыла? Лаштыкдам погыза. Вес урокын пашадан лектышыже-влакым ойлем. Ынде возена числам, урокын темыжым.

3. Тема ден цельым увертарымаш.

Тачысе темым пален налаш ме тендан дене ребусыш ыштена. (Ребусым ыштымек, урокын темыже лектеш: «Опак Микита»)

- Таче ме тендан дене поэмын содержанийже негызеш тудын темыже, идейже, герой-влакын койыш-шоктышышт дене палыме лийна.

- Н.Ф.Ильяков 30-шо ийлаштак шкенжым уста поэт, писатель семын палдарен, произведенийже-влакым «У сем», «Якшар Знамя» журналлаште савыктен.

Ильяковын тиде жапысе творчествыштыже колхоз илыш, класс кучедалмаш тема кумда верым налын шоген. Писатель колхозым ыштыме жапыште возаш туналын да шкежат тиде кугу пашаште шолын, шуаралтын, шке ялыштыже колхозым организоватлаш полша.

Колхоз темыланак Ильяков «Опак Микита» поэмым возен. Тиде поэма марий литературышто кугу чапым налын.

4. Поэмын возалтмыже да содержанийжым лончылымаш.

- Н. Ильяков «Опак Микита» поэмым ятыр ий (1939-1946) возен да кужу исторический жапым авалтен: мемнан элыштына лийше Октябрь революцийым, кок тунян ваш тукнымым, социализмын сенымыжым, совет калыкын фашизм ваштареш кучедалмым суретлен.

- Поэма кузе туналеш? Туналтыш строфа-влакым лудын ончыктыза.

+…

- Мом ме тышеч пален налына?

+Микита – Сидыр Опакын кудымшо йочаже – уто логар.

- Чын. Йорло икшыве кушкын шуэшат, тудым тарзе але кутучо илыш вуча. Молан тыге? Тыште ко титакан?

+Герой тиде йодышлан але раш вашмутым пуэн ок керт. Микитан корго шонымашыжым, шум-чон вургыжмыжым почын пуаш поэт лирический отступлений – влакым кумдан кучылтын: «Латшым ий – кушкын шумо пагыт…», «Эх, тый, муро!..»

- Молодец! Первый ужаш мучаште ко дене палыме лийна?

+Первый ужаш мучаште ме Проска дене палыме лийна.

- Шке мутда дене каласкален пуыза: моторлыкшо, чолгалыкше да правадымылыкше нерген.

+…

- Чын. Молодец! А поэмын 2-шо ужашыштыже могай кугу исторический событий-влак ончыкталтыныт?

+Кокымшо ужашыште империалистический сар, Октябрь революций, граждан сар ончыкталтыныт.

- Тиде фонеш Микита кузе кушкын, вашталтын? Тидым цитата-влак дене пенгыдемдыза.

+…

- Кумшо ужашыште Опак Микита у ял верч кучедалше герой семын ончыкталтеш. Ялысе активист-влак дене пырля тудо кооперацийым организоватла, калыкын ушанле енже лиеш. У илыш верч кучедалше Микита ко дене тукна?

+ У илыш верч кучедалмаште Микита тошто оза, торговой Ватю да тудын эргыже Микаля, поп Арсентий дене тукна. Нуно чыланат коопераций ваштареш шогалыт, осал мутым шаркалат.

- Тиде шонымым могай строфа дене палемдаш лиеш?

+ Тан-влак, сайын лончылыза те тыште,

Микита вот тудо-большевик.

Пуйто пуат книжкам кажне кидыш,

А книжкаште шем печать лиеш…

- Тушман-влак кооперацийым мом ыштат?

+ Тушман-влак коопераций кевытым йулатат, у илышым чонымаште ваштарешат кучедалыт.

- чын, а могай строфа дене Тидым пенгыдемдаш лиеш?

+Кок маскалан ик вынем ок сите,

Тудо але мый ма-икте раш.

Тудым пытараш кулеш садикте,

А ила гын, -мыйым пытара…

- Молодец. Чын. Нылымше ужаш колхоз илышлан полеклалтеш. Поэт колхозым ыштымаште партийын рольжым ялысе коммунист Опак Микита да 25 тужем кокла гыч толшо пашазе Поленовын образышт гоч почын пуэн. Лудын ончыктыза тиде образ нерген.

+»Вот тунале кутыраш Поленов» гыч «…Теве номер шуо кумло нарыш» марте.

7. Иктешлымаш.

-Чын. Айста ынде строфа-влак дене содержанийым радамлен кодена: колхозыш возалтмаш, у нелылык - кресаньык-влакын коктеланымышт. (144 с.)

- кулак-влакын осал пашашт - Микитам пушташ шонымышт (с.145)

-колхозын сенымыже, лу ий жапыште кушкын шумыжо (145-157)

-Поленов дене юбилей пайремыште вашлиймаш да неле увер – фашист-влакын СССР-ыш керылтмышт (148)

Молодцы, пеш сай. Поэмын 5-ше ужашыже Отечественный сар деч вара возалтын. Тушто СССР-ысе калык-влакын иза-шольо келшымашым, советский патриотизмым почын пуымо, боец-влакын коммунистический сознанийышт кушмым поэт кумдан суретла.

-Сар жапыште Микита фашист-влак ваштареш кузе кредалеш?

+Сар жапыште командир Микита фашист-влак ваштареш луде кредалеш. Тушманым сенен, шочмо элышкыже портылеш.

-Пеш сай. Шич.

Тыгеракын, поэмын темыже могай?

+ «Опак Микита» поэмын темыже марий ялын Октябрь революций ден социализмым чонымо жапысе илышыже, класс тушман да фашизм ваштареш кучедалмаште совет калыкын сенымыже.

-Чын. А идейже могайрак?

+Поэмын идейже: шемер калыклан эрыкым, куатым Октябрь революций гына пуэн кертын. Эрыкыш лекше совет калык Коммунист партийын вуйлатымыж почеш социализмым чонен, шочмо Эл гыч фашист армийым поктен колтен, сенымашым конден.

-чын. Молодец. Микитан шке марий калыкшым йоратымыже коеш. Теат, тунемше-влак, шке шочмо калыкдам пагалыза, шочмо йылмыдам йоратыза. Саклыза марий йылмыдам!

8. Монго паша.

Вес урокын Проскан образшым лончылаш туналына. Возена монго пашам:

1. Проскан образше дене докладым ямдылаш

2. Лирический отступленийым наизусть тунемаш.

3. Моло образ-влакым шымлен лекташ.

9. Аклымаш.

Монго паша раш? Йодышда уке гын, оценка-влакым шындена. Ко урокышто сай пашам ыштен , йошкар шакмакым нолталына, ко ударак ыштен: канде, ко эше удан ыштен: ужар.

Урокна мучашке лишеме. Чеверын.