Разработка внеклассного мероприятия "Тіл ж?йрікте кім ж?йрік?"

Тіл жүйрікте кім жүйрік?

Сыныптан тыс сайыс сабақ

(10"А", 10"Б" сынып оқушылары )

ӨТКІЗГЕН:

ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТ ПӘНІНІҢ

МҰҒАЛІМІ В.К.БАЛТАБАЕВА

СЕМЕЙ 2016

Тіл жүйрікте кім жүйрік?
(сыныптан тыс сайыс сабағы)

Мақсаты:
1) оқушылардың қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен  білімдік деңгейлерін байқау, саралау;
2)оқушыларды еңбексүйгіштік, адалдық борыш, ар-ұят секілді адами қасиеттерге тәрбиелеу;
3) ана тілі арқылы оқушылардың рухани дүниесін, шығармашылық қабілетін арттыру;
(сыныптан тыс іс-шара 10 «А»,10 «Б» сынып оқушылары арасында ұйымдастырылады. Әр сыныптан 6 оқушы қатысады.)
Мұғалімнің кіріспе сөзі:
– Армысыздар, құрметті ұстаздар мен оқушылар! Бүгінгі жастар халқымыздың болашағы, еліміздің ертеңі. Оқушылардың ой-өрісін кеңейтіп, есте сақтау қабілеттерін шыңдайтын білімді жастарды анықтатын, білімге қызығушылығын арттыратын «Тіл жүйрікте кім жүйрік?» атты сайысымызға қош келіпсіздер!
 Білімді адам ешнәрседен қорықпайды, мазаланбайды.Әр уақытта да батыл.
 Өмірдің өзі адамды тірестірген,
 Бірі жаңа жарыстың бірі ескірген.
 Айнала отырып ап исі қазақ
 Азаматын өзара күрестірген - дей  отырып бүгінгі сайысымызды бастаймыз! Алдымен сайысқа қатысып отырған топтармен таныстырып өтейін. 10«А», 10 «Б» сынып оқушыларын ортаға шақырайық.
- Сайысқа төрелік айтатын қазылар алқасы қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімдері. Әр бөлімнен кейін қазылар алқасы  бағалап, түсінік беріп, ұпай сандарын көтеріп отырады.
                 -   Ана тілі  қазағымның қаймағы,
                     Тілің сенің өміріңнің айғағы.
                     Бүгін міне, тіл туралы сайысқа,
                     Әр сыныптың білгірлерін сайлады.

– Бүгінгі біздің сайысымыз 6 бөлімнен тұрады:
І. Таныстыру
ІІ. Деген екен
ІІІ. Білімді мыңды жығар
ІҮ. Өлең өрнегі
Ү. Сөз болаты – мақал
ҮІ. Бейнесұрақ

І. Таныстыру. Бұл бөлімде әр топ өз тобының атымен және ұрандарымен таныстырады.
– Енді таныстыру бөлімі бойынша әділ қазылардың берген ұпайларын көрейік.
ІІ. «Деген екен» деп аталатын бөлімде әр топ өздерінің дайындалып келген шешендік сөздері бойынша сайысқа түседі. Сайыскерлерімізді шешендік, тыңдаушыларын баурап алу, өзін-өзі ұстай білу өнерін тамашалаймыз.

Оқу мәнеріне назар аударылады.
- Осы бөлім бойынша әр топтың ұпай сандары сұралады.

ІІІ. «Білімді мыңды жығар» бөлімінде қазақ тілі мен әдебиет пәндерінен сұрақтарға жауап береді.
10 «А» сыныбына қойылатын сұрақтар реті
1. Көп тілді білетін адам кім? (полиглот)
2. Абай атамыз айтқан 5 дос пен 5 дұшпанды ата (5 дос-ақыл, білім, терең ой, қанағат, рахым; Дұшпан-өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, бекер мал шашпақ)
3. Дауысты дыбыстар қалай бөлінеді? (жуан, жіңішке, ашық, қысаң, еріндік, езулік)
4. Өлең түрінде жазылатын шығарма қалай аталады? (поэзия).
5. Сөз таптарын атап бер (Зат есім, Сын есім, Сан есім, Есімдік, Етістік, Үстеу, Шылау, Одағай, Еліктеу сөздер.)
6. «Үш бәйтеректі» ата. (Ілияс Жансүгіров, Бейімбет Майлин, Сәкен Сейфуллин)
7. Синтаксис нені зерттейді? (сөз тіркесі, сөйем мүшелері)
8. Сөздердің байланысу түрлері (қиысу, меңгеру, матасу, қабысу, жанасу)
9. «Салмақты» сөзінің синонимі – байсалды, ұстамды, сабырлы
10. Шыңғыстауда (Семейде) қандай атақты адамдар туған? (Абай, Шәкәрім, Мұхтар)

10 «Б» сыныбына қойылатын сұрақтар реті
1. «Сұлу» сөзінің синонимі – ажарлы, көрікті, келбетті, дидарлы
2. «Бес арысты» ата (Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Мағжан Жұмабаев, Шәкәрім Құдайбердіұлы, Жүсіпбек Аймауытов)
3. Дауыссыз дыбыстар қалай бөлінеді?
4. «Абай-қазақтың бас ақыны» деп кім айтқан?
5. -Балталы, Бағаналы ел, аман бол!
Бақалы, балдырғанды көл, аман бол!
Кірім жуып, кіндігім кескен жерім,
Ойнап-күліп, ер жеткен жер, аман қол! – үзінді қай жырдан алынған?
6. Сөздердің байланысу тәсілдерін ата (жалғау арқылы, шылаулар арқылы, орын тәртібі арқылы, интонациы арқылы)
7. Морфология нені зерттейді? (сөз құрамы, сөз таптары)
8. Қазақ тілінде неше септік бар? Атап бер.
9. Әдебиет қай тілден енген сөз, қандай мағына береді? (араб тілі, асыл сөз).
10. Қара сөзбен жазылатын шығарма қалай аталады? (проза)
– Құрметті әділ қазылар ұпайларын көтерсеңіздер.

ІҮ. «Өлең өрнегі» деп аталатын бөлімде тақтада көрсетілген ұяшықтарды таңдап, ұяшықта жасырынған тақырыпқа өлең шығару.
– Құрметті көрермендер ақындарымыз өлең сөздерін аяқтағанша біз 10 «Б» сыныбының оқушысы Маратов Нұрлыбектің орындауында әсем ән тыңдайық.
– Құрметті әділ қазылар ұпайларын көтерсеңіздер.

Ү. «Сөз болаты-мақал» деп бұрынғылар айтқандай мақал-мәтелдер-ата-бабамыздан қалған өшпес мұра. Көлемі жағынан шағын болғанымен, уақыт өткен сайын мағынасы тереңдеп, құны артып, қымбат қазынаға айналып келеді. «Мақал-сөздің атасы»демекші сайысымызды жалғастырамыз.Ү турымыздың шарты бойынша сайыскерлер, сендерге сөздер беріледі, сол сөзі бар қандай да бір мақал тауып айтуларың керек.
– Құрметті әділ қазылар ұпай сандарын көтерсеңіздер.

ҮІ. «Бейнесұрақ» бөлімінде әр топ экранда көрсетілген суреттегі тұлға жайлы мәлімет айту керек
– Құрметті әділ қазылар ұпай сандары сұралады. 

-Құрметті ұстаздар мен оқушылар! Бүгінгі сайысымыз өз мәресіне де келіп жетті. Келесі сөз кезегін  қазылар алқасына беріп, сайысымыздың жеңімпазын анықтайық! «Тіл жүйрікте кім жүйрік!» атты сайыстың жеңімпазы атанған топты ортаға қол соғып, шақырайық.
Сонымен қатар сайыста ерекше өнер көрсеткен оқушыларымызға да рақмет айтамыз.
 -Біздің тіліміз – ең қымбат мүлкіміз. Оны қорғау, қолдау, өркендету – біздің міндетіміз. Әр адам өз ана тілінің болашағына жауапты. Тәуелсіз еліміздің ертеңі – сендер өз тілдеріңнің мәртебесін жоғары көтереді деп сенеміз.
Ана тілсіз тарих та жасалмайды,
 Ана тілсіз іс өрге аса алмайды
 Желмаяның үстінде желіп тұрып;
 Күңіренбеген тектен-тек Асан Қайғы –дей отырып бүгінгі сайымызды аяқтаймыз.
Келіп, көріп тамашалағандарыңызға көп-көп рахмет!

Ескерту: Ұпай сандары «5» балдық жүйемен бағаланады.

Оқушыларды өз ана тіліміздің қадір-қасиетін біліп, өз ана тілінің көркемдігін сезініп, сөз құдіретін түсініп, оның өміріндегі маңызын ұғуға үйрету;

Тіл мәдениетін сақтай білуге тіл тазалығы үшін күресуге ,сөз өнеріне баулу;

Ата-баба мұрасын жалғастырушы болуға дәріптеу;

Сайыстың бөлімдері: І. Таныстыру ІІ. Деген екен ІІІ. Білімді мыңды жығар ІҮ. Өлең өрнегі Ү. Ел қазынасы-ескі сөз ҮІ. Бейнесұрақ

10 « А » сынып

1. Көп тілді білетін адам кім? 2. Абай атамыз айтқан 5 дос пен 5 дұшпанды ата. 3. Дауысты дыбыстар қалай бөлінеді? 4. Өлең түрінде жазылатын шығарма қалай аталады? 5. Сөз таптарын атап бер 6. «Бес арысты» ата 7. Синтаксис нені зерттейді? 8. -Сонда Буырыл гуледі, Табаны жерге тимеді, Көлденең жатқан көк тасты Тіктеп тиген тұяғы Саз балшықтай иледі… – үзінді қай жырдан алынған? 9. «Салмақты» сөзінің синонимі – 10. Шыңғыстауда (Семейде) қандай атақты адамдар туған?

10 «Б» сынып 1. «Сұлу» сөзінің синонимі – 2. «Үш бәйтеректі» ата. 3. Дауыссыз дыбыстар қалай бөлінеді? 4. «Абай-қазақтың бас ақыны» деп кім айтқан? 5. -Балталы, Бағаналы ел, аман бол! Бақалы, балдырғанды көл, аман бол! Кірім жуып, кіндігім кескен жерім, Ойнап-күліп, ер жеткен жер, аман қол! – үзінді қай жырдан алынған? 6. «Жетім», «Қорғансыздың күні» әңгімелерінің авторы. 7. Морфология нені зерттейді? 8. Қазақ тілінде неше септік бар? Атап бер. 9. Әдебиет қай тілден енген сөз, қандай мағына береді? 10. Қара сөзбен жазылатын шығарма қалай аталады?

1

2

3

4

5

6

Туған жер

1

Ана

2

Ер Абылай

3

Астана

4

Тіл

5

Махаббат

6

Сөздер: 10“А” -сынып кітап, еңбек, тіл, ер, жолдас, Отан,

жаман, ине, бидай, еріншек, әке-шеше, жылқы.

Сөздер: 10 “Б” -сынып қой, арпа, бірлік, жер, ит, білім, сөз, нан, гүл, батыр, ата-ана, жақсылық, ел.  

РАХМЕТ!