С.Мұратбеков "Қылау" әңгімесінің құрылысы

Сынып: 6

Пәні: Қазақ әдебиеті

Сабақтың тақырыбы: Сайын Мұратбеков "Қылау" әңгімесіндегі кейіпкерлер келбеті

Сабақтың мақсаты: оқушыларға көркем шығарманы оқыту арқылы әнгіменің мазмұнын  аша білу, кейіпкерлер бейнесін жан-жақты аша білу, озық технологияларды пайдалана отырып, оқушылардың өзіндік пікірін қалыптастыру, ауызша және жазбаша тіл байлығын дамыту; 
Сабақтың түрі: СТО

Сабақтың әдісі: талдау, салыстыру, іздендіру, шығармашылық жұмыс.

Көрнекілігі:  портрет, 

Пәнаралық байланыс: қазақ тілі

Сабақтың барысы: 

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Үйге тапсырма: С.Мұратбековтың «Қылау» әңгімесі

Балалар, 60-90 жылдардағы қазақ әдебиетінің көрнекті өкілінің бірі жазушы Сайын Мұратбековтің «Қылау» әңгімесімен танысатын боламыз. Сонымен қатар жазушының қаламынан туған «Менің қарындасым», «Ауыл оты», «Жабайы алма», «Дос іздеп жүрмін», «Кәментоғай», т.б. шығармаларының бар екенінен хабардар болдыңдар. Сайын Мұратбековтің шығармаларының тақырыбы сол кезеңдегі ауыл тынысы, тұрмыс-тіршілігі, адамдардың өзара қарым-қатынасы, дүниеге көзқарасы екен. Қай шығармасын алып оқысақ та тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп, оқырманды өзіне баурап алады. Осындай шығарманың бірі – «Қылау» әңгімесі екенін өткен сабақта айтқан болатынбыз. Балалар, әңгіме өзегі өздеріңе таныс. Әңгіме желісі бойынша мынадай топтық жұмыстар жүргіземіз. Бұл үшін сыныптағы оқушылар төрт топқа бөлінеді.
II. Топтық жұмыс.

«Жеңіс»тобы: «Қылау» әңгімесін сатылай кешенді талдау.
Әдеби теориялық ұғымдарды дәлелдеу. Бірі мәтін бойынша, екіншісі теориядан жауап береді.

«Қылау» әңгімесі

1. Авторы – Сайын Мұратбеков.
2.Тақырыбы – адамгершілік, сыйласымдық, қайырымдылық, балаң сезім.
3. Эпикалық жанр түрі – әңгіме.
4. Идеясы - Сатай мен Рәбиға арқылы таза, нәзік балаң сезімді, адал достықты, адамгершілікті, сыйласымдылықты, қайырымдылықты көрсету.
5. Кейіпкерлер бейнесі:
Жағымды кейіпкерлер – Сатай мен Рәбиға
Жағымсыз кейіпкерлер – жоқ.
6. Әдеби теориялық ұғымдар:
Теңеу – Қос құлағы найзадай шаншылып, шақырған тауықтай
Тұрақты тіркес – зәресі ұшу, тіл-жағы байлану.
7. Тәрбиелік мәні-бір-бірімен дос болуға, адамгершілікке үндейді. 
 «Бірлік» тобы: Шығарманың композициялық құрылысына талдау.
Басталуы. Ұйқы құшағындағы Сатай.
Байланысуы. Әке тапсырмасы.
Дамуы. Сатайдың Рәбиғаны кездестіруі.
Шиеленісуі. Балалар арасындағы әңгіме.
Шарықтау шегі. Рәбиға үшін алаңдауы.
Шешімі. Рәбиғаның сыйлығы.
«Жалын» тобы: Шығарманың көркемдік әдісі бойынша талдау
Баяндау –Әдеби шығарманың оқиғасын желілі түрде көркемдеп әңгімелеуді баяндау дейміз.
Суреттеу – жазушы кейде шығарма оқиғасын баяндау барысында оқиғаның болған жерімен, оқиғаға қатысушы кейіпкерлерімен, олардың жеке басына тән ерекшеліктерімен, оларды қоршаған ортамен таныстырады. Мұны суреттеу дейміз.
Портрет- Көркем шығармада кейіпкердің сырт тұлғасын, бет-әлпетін суреттеуді портрет дейміз.
Диалог – Көркем шығармада кейіпкерлердің  кезектесіп сөйлесуін диалог дейміз.
«Жас қанат» тобы:  «Қылау» әңгімесін қысқаша мазмұндау.

Мәтінді әңгімелеу жоспары:
1. Әкесі Сатайды ұйқыдан оятып, шанаға жұмсауы.
2. Сатайдың жолға шығуы, зират жанынан өтіп бара жатқандағы қорқынышы.
3. Жол бойынан Рәбиға атты қызды кезіктіруі.
4. Рәбиға екеуінің әңгімелесуі.
5. Рәбиғаның жол жиегінен түсіп қалуы.
6. Сатайдың  Рәбиға үшін алаңдауы, іздеуі.
7. Рәбиғаның Сатайға оқулық сыйға тартуы.
Балалар, әңгіме неліктен «Қылау» деп аталған?

III. Ширату сұрақтары.
1. Таң азанғы әке дауысы Сатайдың құлағына неліктен жағымсыз естілді?
2. Әке ақылы Сатайды неге ызаландырады, сендер де ересектердің ақыл сөзін солай қабылдайсыңдар ма?
3. Өлім мен өмір туралы Сатайдың ойлануына не түрткі болды, оны ненің белгісі деуге болады?
4. Сатайдың сезімталдығы мен жайдарылығы, қайырымдылығы оның қандай әрекеттерінен байқалады?
5. Рәбиғамен келе жатып қасқырды көргенде Сатайдың айқайға басуы, оның батылдығы ма, мақтаны ма, не деуге болады?
6. Орынсыз мақтанды сүймейтіндігіне Сатайдың қай әрекеті дәлел?
7. Сатайдың балаң мінезін, ағаттығын, үстірт түсінігін мәтіннен мысал келтіре отырып (сабақ, мектеп ережесі, мұғалім туралы) дәлелдеңдер.
8. Сатай Рәбиғаға деген алғашқы балаң сезімін қалай білдірді, үлгілі жағы неде?
9. Сатай жолдан қандай сезіммен оралды, ойларыңды мәтіннен мысал келтіре отырып дәлелдеңдер.     
IV. Сабақты бекіту.

Сонымен, балалар әңгімеден түсінгеніміздей әрқашан бір-бірімізбен дос болуымыз керек. Достық – адамдар арасын жалғап тұрған нәзік жіп. Ендеше, білім жолында достықта, бірлікте болайық.

V. Бағалау.
VI. Үйге тапсырма.

1.Оқушыларға шығармашылық тапсырма: «Мен достықты қалай түсінемін?» тақырыбына ойтолғау жазу.
2. Достық, адамгершілік, қайырымдылық туралы мақал-мәтелдер жазып келу.