Дәрістің тақырыбы: Сапаны бағалау негізінде балалардың денсаулығын сақтау дағдыларын дамыту үшін заттық-кеңістіктік дамытушы ортасын жобалау
Мақсаты: балалардың денсаулығын сақтау дағдыларын дамыту үшін оның сапасын бағалау негізінде мектепке дейінгі топтың / ұйымның заттық-кеңістік даму ортасын жобалау компоненттерін игеру
Міндеті: Балалардың денсаулығын сақтау дағдыларын дамыту үшін мектепке дейінгі топтың / ұйымның заттық-кеңістік даму ортасын жобалаудың негізгі компоненттерін анықтауға ықпал ету
Жетекші идея: мектепке дейінгі топтың / ұйымның заттық-кеңістік даму ортасын оның сапасын бағалау негізінде балалардың денсаулығын сақтау дағдыларын дамыту үшін байыту стратегияларының нұсқасын жобалау
Мәселе: дене шынықтыру жабдықтарын, оқу құралдарын және т.б. мақсатқа сай таңдау және ұтымды пайдалану
Негізгі ұғымдар: «Денсаулық» білім беру саласы, дене шынықтыру жабдықтары, қозғалыс / сауықтыру орталығы, дене шынықтыру алаңы, балалар алаңы, жобалау
Жоспар:
«Денсаулық» білім беру саласының мақсаттары мен мазмұны
Дене шынықтыру жабдықтарын таңдау мен орналастыруға қойылатын негізгі талаптар
Дене шынықтыру алаңы. Балалардың ойын алаңы.
Дәріс мазмұны
1. «Денсаулық» білім беру саласының мақсаттары мен мазмұны
Бүгінгі таңда мектепке дейінгі білім беру «Қазақстан Республикасындағы білім туралы» Заңымен, «Балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқыту объектілеріне қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптардың санитарлық ережелерін бекіту туралы» ҚР БжҒМ бұйрығымен, «Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті мемлекеттік стандартын бекіту туралы» ҚР БжҒМ бұйрығы және бірқатар басқа құжаттармен ұйғарылған жаңғырту процесі жүріп жатыр.
Тізімделген құжаттар мектепке дейінгі білім беру жүйесінің құқықтық саласына айтарлықтай түзетулер енгізді, оның ұйымдастырушылық және мазмұндық жақтарын, оның ішінде балабақшада баланы физикалық дамыту және тәрбиелеу жүйесінде қайта қарау қажеттілігін анықтады.
Баланың қозғалыс белсенділігі көбіне оған ұсынылған қозғалыс режимімен анықталады, ол ұйымдастырылған және дербес әрекеттен тұрады. Балабақшада рационалды қозғалтқыш режимін әзірлеу кезінде балалардың физикалық белсенділікке деген биологиялық қажеттіліктерін қанағаттандыруды қамтамасыз ету ғана емес, сонымен бірге олардың қозғалтқыш тәжірибесіне, қызығушылықтарына, бала ағзасының қызығушылықтарына, функционалдық мүмкіндіктеріне сәйкес келуін қамтамасыз ету маңызды. Сондықтан педагог балалардың қозғалыс әрекетін ұйымдастыруға, оның әртүрлілігіне, сонымен қатар оның мазмұнына қойылатын негізгі міндеттер мен талаптардың орындалуына қамқорлық жасауы керек.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты «Денсаулық» білім беру саласының мақсатын анықтайды – дені сау, дене бітімі дамыған баланы тәрбиелеу, тәрбиеленушілер арасында олардың денсаулығына деген саналы қатынасты қалыптастыру. «Денсаулық» білім беру саласы ата-аналарға балаларды күту мен дамыту бойынша дағдыларды игеруге көмектесуді; оқушылардың бойында мәдени-гигиеналық дағдыларды, негізгі қимылдарды дамыту арқылы қозғалыс тәжірибесін қалыптастыруды; физикалық сапаларды және физикалық белсенділіктің қажеттілігін дамытуды; әртүрлі ұлттық ойындарды, командаларда жарыс сипатындағы ойындарды өткізуді; спорттық жаттығуларды орындауды; спорттық ойындардың элементтерімен таныстыруды; командаларда шығармашылық пен топтың өзара әрекеттесу дағдыларын дамытуды қамтиды.
«Денсаулық» білім беру саласының мазмұны баланың денсаулығын қорғауға және нығайтуға бағытталған; күнделікті өмірде, көшеде, табиғат жағдайында, төтенше жағдайларда өзін-өзі қауіпсіз ұстау дағдыларын қалыптастыру; шығармашылық, танымдық және сөйлеу қабілеттерін қолдана отырып, негізгі қимылдарды жетілдіру арқылы тәрбиеленушілердің қозғалыс тәжірибесін байыту.
Ақыл-ой кемістігі бар балалар үшін (жеңіл және орташа дәрежедегі ақыл-ойдың артта қалуы) тәрбиелеу мен жалпы қозғалыс білігін, жүру және жүгіру дағдыларын қалыптастыруды, қимылдарды үйлестіруді, гигиеналық және дене шынықтыру жабдықтарын пайдаланудың қарапайым дағдыларын, эмоционалды реакцияны және ойынға қатысуға деген ұмтылысты оятуды, нұсқаулық бойынша әрекеттерді орындауды көздейді.
"Денсаулық" білім беру саласының ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті келесіні қамтиды:
1) дене шынықтыру (ерекше білім беру қажеттіліктері бар тәрбиеленушілерге арналған адаптивті дене тәрбиесі);
2) қауіпсіз мінез-құлық негіздері.
Тәрбиеленушілердің дайындық деңгейіне қойылатын талаптар тәрбиеленушінің жас ерекшеліктеріне сәйкес жетістіктерін бақылау негізінде күтілетін нәтижелер түрінде анықталады. Туғаннан бастап 1-сыныпқа қабылдауға дейінгі балалардың денсаулығын сақтау біліктері мен дағдыларының тізімдемесі мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының 2-қосымшасында келтірілген. Оқу нәтижелері көрсеткіштер ретінде баланың дамуын бақылауды қамтамасыз етеді және оның жеке дамуын жоспарлаудың негізі болып табылады.
2. Дене шынықтыру жабдықтарын таңдау мен орналастыруға қойылатын негізгі талаптар
Жабдықтарды таңдау «Денсаулық» білім беру саласының мақсаты және мазмұнымен анықталады. Мектепке дейінгі ұйымда «Денсаулық» білім беру саласын іске асыру үшін мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесінің әр түрлі формалары процесінде балаларды қозғалыс белсенділігінің қолайлы деңгейімен қамтамасыз ету үшін дене шынықтыру жабдықтарының жеткілікті мөлшерде болуы қажет. Жабдықтар мен оқу құралдарының алуан түрлілігі оны дене шынықтыру сабақтарының әртүрлі түрлерінде өнімді пайдалануға мүмкіндік береді, сонымен қатар балалардың ерікті қозғалысын, олардың тәуелсіздігі мен өмірлік дағдыларын дамыту үшін олардың өзгермелі мазмұнын жасайды. Жабдықтардың (заттардың өлшемдері, көлемдері мен салмағы) балалардың жас ерекшеліктеріне және олардың антропометриялық көрсеткіштеріне сәйкес келуі қажет. Жабдықтардың мөлшері барлық балалардың физикалық белсенділіктің әртүрлі формалары үдерісіне белсенді қатысуы негізінде анықталады. Жылжымалы жабдықтың көлемдері мен салмағы балалардың мүмкіндіктеріне сәйкес келуі керек. Жабдықты таңдаудағы маңызды талаптардың бірі – оны пайдалану кезінде балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету болып табылады. Сақтандыруды қамтамасыз ету мақсатында, дене шынықтыру сабақтары кезінде балалардағы жарақаттанудың алдын алу үшін байланыстырушы заттар мен гимнастикалық төсеніштер болуы керек. Жабдық жасалған материалдар гигиеналық талаптарға сай, экологиялық таза әрі берік болуы керек.
Дене шынықтыру құралдарының көпшілігін балалар дене жаттығулары мен ашық ойындарды орындау процесінде қолданады. Сондықтан жабдық жиынтығында әртүрлі заттар болуы керек:
ірі көлемді (гимнастикалық орындықтар, баспалдақтар, бумдар және т.б.);
жылжымалы және стационарлық, әртүрлі материалдардан жасалған (ағаш, резеңке, пластмасса және т.б.);
кішкентай (резеңке сақиналар, доптар, шарлар, құрсау және т.б.).
Жинақтарда әр түрлі құрал-жабдықтардың болуы әр түрлі түрдегі дене шынықтыру сабақтарының құрылысы мен мазмұнының ерекшеліктеріне байланысты (таңертеңгілік жаттығулар, ұйқыдан кейінгі түзету гимнастикасы, дене шынықтыру сабақтары, ауада және үй ішіндегі ойындар мен жаттығулар, дене шынықтыру демалысы мен мерекелер).
Мектеп жасына дейінгі балалардың денсаулығын сақтау дағдыларын (мәдени-гигиеналық, физикалық, қимыл-қозғалыс) дамыту, олардың қолданылу объектілерінің көлемдері және салмағымен, тұрақтылығымен және басқа қасиеттерімен сәйкестендіріп, олардың физикалық күш пен энергия шығынын қажет ететін іс-әрекеттерінің белгілі бір әдістерін таңдаумен байланысты.
Кез-келген іс-әрекеттің мақсатына жету үшін баланың қимыл-қозғалыс белсенділігі, мысалы, допты себетке лақтыру, тепе-теңдік жолында тепе-теңдікті сақтау, гимнастикалық орындықта жүру, велосипедпен жүру, шаңғы тебу баланың интеллектуалды - сенсорлық, когнитивті, сонымен қатар эмоционалды-ерік және ойын белсенділігімен анықталады. Балалардың қимыл-қозғалысын дамыту үшін «бұлшықет қуанышы» сезімдерінің маңызы зор.
Балалардың әртүрлі сипаттағы туындаған қиындықтарды жеңуінен қанағаттануы (жолда кездесетін түрлі кедергілер; шешімсіздік, толқу, қимылдарды орындау тәсілдерін білмеу және т.б.) ерік күш-жігерін дамытуға, қимыл тәжірибесін байытуға, олардың функционалдық мүмкіндіктерін ашуға ықпал етеді.
Оқу құралдарын қолдана отырып, жаттығулардың әртүрлі түрлерін орындау процесінде балаларда қимыл дағдылары қалыптасады (велосипед, скутер, шаңғы тебу, батутта секіру, шыңнан секіру, арқанға шығу және т.б.).
Дене шынықтыру жабдықтарын пайдалану кезінде әртүрлі дене жаттығуларын орындау үшін өзгермелі және күрделі жағдайлар жасалуы мүмкін. Мысалы, балалар әртүрлі модульдерден тұратын кедергі жолын еңсере отырып, көптеген қимылдар жасайды: көлбеу бум бойымен жүру және жүгіру, гимнастикалық орындықта жорғалап жүру, доғалардың астында жорғалау, батутта секіру және т.б. Сонымен бірге балалар ептілік, төзімділік, жылдам реакция, сондай-ақ батылдық, шешімділік және тапқырлық танытады.
Әр түрлі оқу құралдарымен және заттармен (доп, құрсау, гимнастикалық таяқша және т.б.) жалпы дамытушы әсерлерге арналған жаттығулар кешені әртүрлі бұлшықет топтарының дамуына және бұлшықет тонусын күшейтуге үлкен әсер етуі мүмкін.
Велосипедтер, роликтер, конькилер бұлшық еттердің дамуын ынталандырады. Аяқтың бұлшық еттерін нығайту және жалпақ табанның алдын алу үшін әр түрлі массаж жасаушылар, ұсақ заттар (сақиналар, таяқтар, шарлар – саусақтармен ұстауға арналған), қабырға тақталары қолданылады. Сымбаттың дұрыс қалыптасуына ағаш қабырғаға қарсы жасалған дене жаттығулары, балалардың қарсыласу белдеулерімен жаттығулар, гимнастикалық таяқша және басқа заттар ықпал етеді.
Дене шынықтыру құралдары балаларға сезімдер мен қабылдау негізінде дамитын қозғалыс туралы нақты көрініске жетуге көмектеседі. Балалардың дербес физикалық белсенділігі дене шынықтыру жабдықтарын қолдана отырып жаттығулар жасаудың әр түрлі тәсілдері туралы нақты білімнің болуымен анықталады. Балаларды қимыл-қозғалысқа үйрету процесінде оқу құралдары оларды тез игеруге ықпал етуі маңызды.
Қимыл тапсырмаларын орындау барысында балалар әртүрлі заттар мен көмекші құралдардың қасиеттері (пішіні, түсі, салмағы, материалдың сапасы) туралы білім алады, кеңістіктегі қозғалыс ерекшеліктерімен, қозғалыс бағыттарымен танысады. Балаларға арналған кеңістік пен уақытты қабылдау үшін, оның ішінде қоршаған ортаға дағдылар мен бағдарларды қалыптастыру үшін ашық ойындар мен жаттығуларда түрлі дене шынықтыру құралдарын қолданудың оң рөлін атап өткен жөн. Балалар өздерінің қозғалыс белсенділіктерін көрсете отырып, белгілі бір кеңістікте әрекет етеді, олар мөлшері мен формасы, заттың қанықтылығы бойынша әр түрлі болуы мүмкін. Серуендеу кезінде, топтық алаңда, спорт алаңында немесе жақын орманда балаларға арналған жұмыс алаңы жеткілікті кең. Олар ойындар алаңында, жүгіру жолдарында, секіру алаңдарында, кедергілер алаңында, шағын стадионда, шаңғы жолында көп қозғалады.
Спорт залда өткізілетін дене шынықтыру сабақтары кезінде балалардың дене шынықтырумен айналысатын кеңістігі анағұрлым жабық, өйткені ол жабық бөлмелердің (топтық бөлмелер, дене шынықтыру және жаттығу залдары, бассейндер) көлемімен және формасымен шектелген.
Дене шынықтыру жабдықтарын таңдағанда, балалардың физикалық даму ерекшеліктерін және моториканы қалыптастырудың жас кезеңдерін ескеру қажет. Сондықтан жабдықты балалардың жас ерекшеліктерінің негізгі параметрлеріне сәйкес келетін жас топтары мен өлшемдеріне сәйкес таңдау керек.
2 597
23 925 
