Шығыс Қазақстан облысы Білім басқармасының
«Рымбек Байсеитов атындағы Семей қаржы-экономикалық колледжі» КМҚК
СЕМИНАР САБАҚ
Топ: 17 VT-XI
Пән: Компьютерлік желі және жүйелілік әкімшілік
Сабақтың тақырыбы: Желілік протокол түсінігі. Протокол типтері, әртүрлі функционалды мүмкіншіліктердің өзара әрекеттесу протоколдары
Дайындаған: М.Ж.Аубакирова
2019-2020 оқу жылы
САБАҚ ЖОСПАРЫ
Атаулы категориясы |
| 1.1. Мамандығы мен біліктілігінің атауы | 10401 3 – «Өндірістік оқыту шебері, техник программист» 1304043 Техник-бағдарламашы |
| 1.2. Курсы, тобы | 17 VT-XI |
| 1.3. Оқу модулінін/пәннің, менгеретін тараудын атауы | Компьютерлік желі және жүйелілік әкімішілік пәні Ақпараттық қауіпсіздік проблемаларын қамтамасыздандыру,компьютерлік желі. Құралдар мен әдістерді қолдау жүйелері, антивирус бағдарламалары. |
| 1.4. Сабақтың тақырыбы | Компьютерлік және желілік кауіпсіздік. |
| 1.5. Сабақтын ұйымдастырушылық формасы | Топпен |
| 1.6. Білім алушылырдын тақырып бойынша қызметті орындау үшін қажетті білімі мен иемділігі | Компьютерлік кауіпсіздік. Желілік кауіпсіздік. |
| 1.7. Кәсіби және енбекпен қамтылуы үшін білігін біріктірудегі оқу сабағының мүмкіншілігі |
|
| 2. Сабақтың мақсаты |
| 2.1. Студенттердін дәл осы сабақта үйренетін жұмысқа орналастырудын және жұмысты іздеудің келесі ептіліктерін жетілдіруге мүмкіндік береді | Компьютерлік және желілік кауіпсіздік. Компьютерлік вирустардың ұғымы және басқа зияндаушы бағдарламалар.
|
| 2.2. Студентерді жаттықпа сабақтар барысында менгеретін кәсіптік ептілікке үйрету | Желілік қауіпсіздік сервистерімен жұмыс жасау. Ақпараттық кауіпсіздікті қамтамасыздандырудың негізгі бағыттарын анықтау, құру. |
| 3. Сабақ қорытындысын сипаттау |
| 3.1. Сабақтын аяғында білім алушылар білу және істеуі қажет | Желілік қауіпсіздік сервистерімен жұмыс жасауды терең меңгеру. Ақпараттық кауіпсіздікті қамтамасыздандырудың негізгі бағыттарын анықтауды, құруды терең меңгеру. |
| 3.2. Сапа белгілері | Желілік қауіпсіздік сервистерімен жұмыс жасай алу. Ақпараттық кауіпсіздікті қамтамасыздандырудың негізгі бағыттарын анықтай, құра алу. |
| 4. Жоспарлау фазасы |
| 4.1. Оқу-әдестемелік жабдықтау, анықтамалық әдебиеттер тізімі | Олифер В.Г., Олифер Н.Л. Компьютерные сети. Питер. 2015 г.; |
| 4.2. Техникалық жабдықтау, материалдар | Компьютер, таратпа материалдар |
| 4.3. Студенттер іс әрекетінін ретін сипаттау | Компьютерлік және желілік кауіпсіздікті қамтамасыз ету. Ақпараттық кауіпсіздікті қамтамасыздандырудың негізгі бағыттарын жүргізу. Компьютерлік вирустардың ұғымы және басқа зияндаушы бағдарламаларға қарсы күрес жүргізу. |
| 4.4. Оқытушының ролі | Берілген тақырып бойынша жана мағлұмат жәе түсініктер беру Жаңа терминдермен таныстыру |
| 5. Жоспарды жүзеге асыру |
| 5.1. Сабақ жоспарынын сипаттамасы, оқытушы мен студенттер іс-әрекетінің мазмұны (кесте) | Кесте «Оқытушы мен студенттер өзара әрекетінің мазмұны мен оны ұйымдастыру» |
| 6. Бағалау |
| 6.1. Орындалған тапсырмалардың сапасын бағалау | Жаңа тақырыпты және мағлұматты қаншалықты игергенін бағалау |
Оқытушы ______________ М.Ж. Аубакирова
қолы аты-жөні
Оқытушы мен студенттер өзара әрекетінің мазмұны мен оны ұйымдастыру
| № | Сабақтың негізгі кезендері | Әрекеттердін тип мен реті | Студенттердін қызметі | Оқытушымен студентердін біріккен қызметі | Оқытушынын қызметі |
| Жекеше | Топтық | Топаралық | Кенес беру | Нұсқау | Бақылау |
| 1. | Бағдарлау және жоспарлау кезені | Сабақтың тақырыбы мен мақсаты |
| Х |
| Х |
| Х |
|
| 2. | Жұмысты орындау кезені | Жұмыс орынын дайындау |
| Х |
|
| Х |
|
|
| Материалдарды дайындау |
| Х |
|
| Х |
|
|
| Технологиялық барыс: конспектіллеу, Конспектімен жұмыс, Интерактивті тақтада жұмыс істеу, Карточкалармен жұмыс. |
Х Х
Х
Х |
|
|
|
Х Х
Х
Х |
|
Х Х
Х
Х |
| 3. | Аралық және сонғы нәтижені бағалау және талдау кезені | Сапа белгілері боынша бағалау: Айырма сөйлемдер әдісі Анаграмма Сөз тендіктері Артық термин |
Х Х Х Х |
|
|
|
Х Х Х Х |
|
|
IP – адрестер мен URL – адрестер
Желіге қосылған әрбір компьютердің нүктелермен бөлінген 4 ондық саннан тұратын - әрқайсысы 0-ден 255-ке дейінгі аралықта жеке физикалық адресі (IP - адресі) болады. Мысалы,194.84.93.29желіге тұрақты қосылған компьютер осындай бекітілген адрес алады. Ал, желіге телефон арқылы уақытша ғана қосылатын компьютер сол сеансқа арналған уақытша IP – адрес алады, ол динамикалық IP – адрес деп аталады.
Құжаттар үшін адрестің екінші түрі - URL – адрес (Uniform Resource Locator – Ықшамдалған ресурстар көрсеткіші) қолданылады, мұндай адрес те желідегі әрбір құжатқа меншіктеледі.
Әр түрлі құрылғылар мен программалар арасында мәлімет алмасу қалай және қандай түрде атқарылатыны жайлы ережелер жиыны хаттама деп аталады. Түрлі-түрлі компьютерлер мен операциялық жүйелер үшін әр түрлі авторлар жазған программалардың өзара сәйкесті түрде дұрыс жұмыс істеуін осы хаттамалар жүзеге асырады.
Хаттамалар мынадай топтарға жіктеледі:
Базалық хаттамалар (TCP мен IP) Интернет компьютерлері арасында кез келген типтегі электрондық хабарламаларды физикалық түрде тасымалдауға жауап береді. Бұлар бір-бірімен өте тығыз байланыста жұмыс істейтін болғандықтан, оларды көбінесе бірге жазылатын TCR/IP (Transmission Control Protokol / Internet Protokol – тасымалдауды басқару хаттамасы / желіаралық хаттама) терминімен белгілейді.
Қолданбалы хаттамалар жоғарға деңгейде болып есептеледі, бұлар интернеттің арнайы қызмет баптарының – HTTP (Hyper Text Transfer Protocol- гиппермәтінді тасымалдау хаттамасы) хаттамасының, FTP(File Transfer Protocol – файлдарды тасымалдау хаттамасы) хаттамасының, TELNET (алыстан қатынасу) хаттамасының, электрондық поштаның SMTP және POP 3 тәрізді хаттамаларының, т.б. жұмысын қамтамассыз етеді.
Атаулар мен ресурстар көрсеткішінің домендік жүйесі
Желі компьютерлерінің физикалық адрестерін пайдалану ыңғайсыз, сол себепті физикалық адрестерге сәйкес әріптерден тұратын мағынасы бар символдық (домендік) адрестер жасалған. Домендік адрестің эазылу ережесі мынадай:
Хаттама:/компьютер аты.домен аты[/каталог/подкаталог/файл аты]
Бірінші болып қолданылатын хаттама көрсетіледі, мысалы,http. Келесі компьютер аты жазылады ды, одан кейін домен аты тұрады, мысалы, Microsoft. сom. Адрес соңында кейде сервердегі каталог (бума) аттары мен файл аттары (Web-парақтар) жазылады, мысалы,/mpress/cpnew.htm. Тік жақша ішіндегі адрес бөлігі жазылмаса да болады. Бірнеше нақты адрестерден мысал келтірейік:
http://www.microsoft.com
http://www.elitehouse.nursat.kz
Аймақтық домен аттары
Домен аттары 2-4 сөздерден тұрады, ең оң жақтағы жоғарғы (шеткі) домен мемлекет атына сәйкес келеді немесе мекеме типін (АҚШ-тағы ) көрсетеді
Оқытушы __________ М.Ж. Аубакирова
Хаттамалардың кызметі. Хаттамалардың түрлері.
Интернет торабының жұмысы ТСР/ІР – Transmіssіon Control Protocol/Іnternet Protocol (мәліметтерді тапсыруды басқаратын хаттама/ Интернет хаттамасы) коммуникациялық хаттамаларды пайдалануға негізделген. Берілген хаттама кейбір локальдық тораптарда мәліметтерді беру мақсатында қолданылады. ТСР/ІР хаттамалары қосымша деңгей мен мәліметтер арнасы деңгейінің арасындағы барлық аралық хаттамаларды қосады. Жалпы саны оннан асады. Олардың ішіндегі ең негізгілері:
Транспорттық хаттамалар: ТСР — Transmіssіon Control Protocol/Іnternet Protocol (мәліметтерді тапсыруды басқаратын хаттама) және басқа – компьютерлер арасындағы мәліметтерді беруді басқарады.
Маршруттық хаттамалар: ІР — Іnternet Protocol (Интернет хаттамасы) және басқа – мәліметтердің дұрыс беруін қадағалайды, мәліметтердің адрестерін өңдейді.
Тораптық адресті қолдану хаттамасы: DNS – Domaіn Name System (Аттардың доменді жүйесі) және басқа компьютердің бірегей адресін анықтауын қамтамасыз етеді.
Қолданбалы сервис хаттамасы: ҒТР – Fіle Transfer Protocol (файлдарды тапсыру хаттамасы), НТТР – Hyper Text Transfer Protocol (гипертекстті тапсыру хаттамасы), TELNET және басқа — әртүрлі қызметке қол жету үшін қолданылады: компьютерлер арасында файлдарды беру, WWW-ға қамсыз ету.
Шлюздік хаттамалар: EGP – Exterіor Gateway Protocol (ішкі шлюздік хаттама) және басқа – торап арқылы маршрут пен тораптың жағдайы туралы ақпаратты тасымалдауға көмектеседі; сондай-ақ локальды тораптарға мәліметтерді өңдейді.
Почталық хаттамалар: РОР – Post Offіce Protocol (почтаны қабылдау хаттамасы), SMPT – Sіmple Maіl Protocol Transfer (почтаны тапсыру хаттамасы) – почталық хабарларды тапсыру үшін қолданылады.
ТСР/ІР хаттамасының инсталляциясы
ТСР/ІР хаттамасы Іnternet жүйесіне қосылған компьютерде өзімен бірге тілі бар. ТСР/ІР (тапсыру басқармасының хаттамасы/ Іnternet хаттамасы) бастапқы кезде АҚШ қорғаныс министрлігіне арнап жасалған.
Іnternet ТСР/ІР хаттамасымен жұмыс ісиегендіктен, ол міндетті түрде сіздің компьютеріңізде инсталляциялануы керек. Бірақ егер бұлай болмаса, сіз жіберілгеннің есесінтолтыра аласыз .
1. Баптау менюінен Басқару панель командасын таңдаңыз.
2. Торап пиктограммасына апарыңыз.
3. Егер торапта келесі компоненттер қойылған тізімінде ТСР/ІР элементі бейнеленсе, онда бұл хаттама инсталляцияланған. Бірақ егер берілген элемент жоқ болса, Қосу кнопкасын басыңыз.
4. Диалогтік терезеде пайда болғанға дейін хаттама элементінде 2 рет басыңыз.
5. Таңдау терезесінде ашылған дайындаушылар алаңында: Тораптық хаттамада Mіcrosoft элементін белгілеңіз, ал Тораптық хаттама алаңында – ТСР/ІР элементі және ОК кнопкасын басыңыз.
6. CD – ROM жинаушыға 98 инсталляцияланған компакт – дискісін қойыңыз немесе қатты дискідегі инсталляцияланған файлға жол көрсетіңіз және керекті файлдарды көшіру үшін Одан әрі кнопкасын басыңыз.
7. ТСР/ІР хаттамасының инсталляция процесін аяқтаған соң, операциялық жүйені толтырыңыз.
ТСР/ІР хаттамасын инсталляциялауды аяқтаған соң, оны міндетті түрде конфигурациялау қажет. Ол үшін келесі істерді орындаңыз:
1. Жұмыс жолындағы жүйелік қоршау пиктограммасына апарып басқару тетігінің оң жақ кнопкасын басыңыз, және ашылған менюден Қасиеттер командасын таңдаңыз.
2. Ашылған терезенің тізімінің алаңында ТСР/ІР элементін (немесе ТСР/ІР элементі аланып тасталған қатынау контроллері) белгілеңіз және Қасиеттер кнопкасын басыңыз.
1. ОК кнопкасын басыңыз. Пайда болған терезеде конфигурация DNS қосымша бетін ашыңыз.
2. DNS – ты қосу опциясын орнатыңыз және компьютердің атын алаңға енгізіңіз.
3. Сосын провайдер көрсеткен DNS — сервердің адресін, DNS — серверін қараудың реттілігі алаңына қойыңыз және Қосу кнопкасын басыңыз.
4. ОК кнопкасы арқылы ашық терезелерді жабыңыз.
Gopher
Gopher — тек текст түрінде ғана мәліметтер ұсынатын болғандықтан, қазіргі күнде практикада дамымаған шамалы ескірген гипертекстік хаттама. Gopher – сервердегі ақпарат іздеу Keronіca программалар көмегі арқылы жүзеге асырылады. Алғаш Gopher – серверлер Минессот штатының университетінде жарыққа шығарылған болатын, және қазірдің өзінде онда академиялық бағыттаушының негіз ақпараты сақтаулы.
Оқытушы __________ М.Ж. Аубакирова
ҒТР
ҒТР (Fіle Transfer Protocol) – бұл файлды тапсыру хаттамасы. Ол интернет арқылы файлдарды жіберілуі үшін қолданылады. Осы керекті файлдарды үзбей алып тұрудағы серверлер хаттамасы ҒТР – серверлері деп аталады. Файлдармен орналасқан әрбір серверді бос жерлеріндегі дискінің бөлігін интернет арқылы қолайлы. Жалпы жағдайда ақпаратқа түскен сауалды қажетіне жаратушының теңестіруін яғни кіруге болатынын бекітуді ҒТР ескертеді. Егер мұндай қажет болмаса онда файлға кіруге болатынын анонимді (anonymous) кіру арқылы ұйымдастырылады. Файлдар көлеміне қатыспаушылығына кедергі жасап және жұмыстың жоғарғы жылдамдығы нәтижесінде – тек университеттерде Gopher – серверлер тәрізді ҒТР – серверлер өз ролін сақтап қалды. АҚШ Конгресінің кітапханасында ҒТР – файлдар каталогы бар, және оған тәулік бойы кіруге болатыны қамтамасыздандырылған. Сонымен қатар коммерциялық фирмалар ҒТР – серверлерді өз программаларын қамтамасыз етуінің таралуына пайдаланады.
Оқытушы __________ М.Ж. Аубакирова
Telnet
Telnet — өзге компьютерде келтірілген терминалды сіздің компьютерге айналдыруға мүмкіндік беретін хаттама.
Өз клавиатураңызбен сіз енгізген барлық әмірлер мен мәліметтер келтірілген компьютерге өңдеуге және орындалуға жеткізіледі. Қазіргі уақытта көбіне ақпараттық жүйе алдымен тек Telnet арқылы қолайлы болатын, енді WWW арқылы да қолайлы.
Интернеттен ақпарат іздеуге қысқа да, толық түсінік берсем:
Алдымен Mіcrosoft Іnternet Explorer терезесіне кіріп, ізделінетін адрес атын беру керек. Түсінікті болу үшін мынандай мысал келтірдім.
Мысалы: Адрес: http:www.rambler.ru-ды теріп, Enter-ді басу керек. Сосын осы адресті іздеп, бар болса экранда іздеген адрес бойынша ақпарат шығады. Одан мына ақпаратты алуға болады:
Мұнда, Рамблер: магазин, компьютер, адамдар т.б.
Сервистер: почта, карта телефон торабы т.б.
Бүгін (Сегодня): жаңалық, ауа райы т.б. сөздер болады. Магазин сөзіне басқару тетігін апарып бассаңыз мына кесте шығады:
| · Товар онда, Сок томатный. Самая продвинутая “Малютка”! т.б. · Барлық қорлар (2766). Авто.мото. Автомобильдер, Автомобильдік пресса және кітап т.б. · Гостроном(56) Сусын, азық-түлік т.б. бар. | Рейтинг уақыты:Мыс-ы: 22.04.200214:00 · Музыка, кино, театр (91) Аудиожазбалар, билет кассасы, видиожазбалар · Офис(73) Офистік мебельдер, кеңсетовары. | · Бүгін (Сегодня) DocuPrіnt.ru: Ақпараттық-жабдықтау қорлар компаниясы Xerox: Xerox-те қайта өңдеу, каталог моделі. Қолданушылар үшін: HotLіne, байқаулар, сыйлықтар. Нақтылы. |
Енді: “Музыка, кино, театр” бөлімінде жұмыс жасасақ, онда:
Аудиожазбалар(38), Билет кассасы(16), Видиожазбалар(28), және де: сыйлықтар бар. “Сыйлықтар”-ға басқару тетігін бассаңыз мына сөз шығады:
“Сыйлықтар” бөлімінде:
Сувенирлер(36), әшекей(19), гүлдер(39).
Гүлдерге басқару тетігін бассаңыз “Send Flowers.ru” шығады. Осыған басқару тетігін бассаңыз “ AWF – Send Flowers.ru ” сөзі шығады. Бұл халықаралық гүл алу торабы. “Осы жерде мына гүлдер сатылады, оны Ресейдің 500 қаласының тұрғындары тұтынады”-деген мәлімет тұрады. Осы жерден гүл алуыңызға болады. Ол үшін Сувентрге сосын Гүлдерге басқару тетігін бассасыз. Сонда гүлдер торабы шығады. Осы жерден өзіңізге ұнаған гүлді аласыз. Оны сол кезде принтердан шығарып немесе дискетке көшіріп алуыңызға болады. Дискетке көшіру үшін керекті гүлдің үстіне басқару тетігін апарып сол жағын басасыз. “Сохранит объект как” немесе “Сохранит рисунок как” деген сөздер шығады. Сол сөздердің біреуіне басқару тетігін бассаңыз дискетке көшіріледі.
Адрес – www.rambler.ru-дан алған ақпарат төмендегідей:
Интернет торабына қосылған кез-келген пайдаланушы әртүрлі сервисдерге қатынай алады: World Wіde Web, HTP, электрондық почтаға, телеконференцияға және т.б. Кез-келген сервисді пайдалану үшін клиент программасын енгізу керек. Мысалы, Web-бет программасын көру үшін- Іnternet Explorer программасын, ал почтамен, жаңалықтармен жұмыс істеу үшін – Outlook Express программасын енгізу керек. Әртүрлі типтегі компьютерлер тораптағы ақпараттармен кедергісіз алмасып отыру үшін міндетті түрде біркелкі тәртіппен стандарт таңдап алынуы қажет. Бұл хаттама деп аталады. Интернеттегі тораппен жұмыс істеу үшін барлық компьютербіркелкі TCP/ІP хаттамасын қолданады. Интернет торабына қосылған кез-келген компьютердің ІP-адресі болады. Осы арқылы оны басқа компьютерлер таба алады. ІP-адресі нүктелермен белгіленген 0-ден 255-ке дейінгі үш мәнді төрт саннан тұрады. ІP-адресін тез еске сақтау үшін оның символдық немесе домендық атауын көрсету керек. Домендық атауы әдетте компьютердің атынан тұрады. ІP-адресіне домендық атау құру үшін және тораптың ІP-адресі арқылы физикалық жағдайын ажырату үшін клиент программасының сұрауымен арнайы DNS сервері қолданылады.
Интернетке жедел түрде қатынау арналарын көптеген провайдер деп аталатын әртүрлі фирмалар орната алады. Интернет тораптарын пайдалану үшін міндетті түрде провайдерлердің біреуімен келісімге отыру керек. Қызметі үшін ақшаны төлегеннен кейін барып, сіз ақпаратқа қосылуға қажетті барлық ақпараттарды ала аласыз.
Интернетке қатынау әдетте провайдерлердің шеттетілген қатынау серверлерінің телефон арналары арқылы орнатылады. Компьютер телефон желісімен байланыс орнату үшін модемдер қолданылады. Интернетке қосылу үшін модемнің көмегімен провайдердің шеттетілген қатынауының серверіне звондау керек. Идентификацияға табысты өткеннен кейін сіз Интернеттің түгелдей сервисдеріне қатынай аласыз
Оқытушы __________ М.Ж. Аубакирова
4 544
12 371 
