Шахмат та?тасы,шы?у тарихы

 Сыныбы:7а,б. 8а                                                                    

Саба?ты? та?ырыбы:      Шахмат та?тасы.

Саба?ты? ма?саты:  

 1.Білімділік:            Шахмат та?тасы туралы жан-жа?ты ме?геру.

 2. Дамытушылы?:  Есте са?тау ?абілеттерін дамыту

  3. Т?рбиелік:             Адамгершілікке т?рбиелеу.

Керекті ??ралдар мен пайдалан?ан ?дебиеттер:              шахмат та?тасы,шахмат фигуралары,шахмат д?птері;   «Шахмат- ойлылар ойыны» С.Сауханов.

?йымдастыру.

1.О?ушыларды т?гендеу

2. ?ткен саба?ты ?айталау

3.Жа?а саба?ты т?сіндіру

4.Бекіту

5. ?йге тапсырма.

Саба? барысы.

Салемдесіп, жо? о?ушыларды  белгілеп  алып ,  ?ткен саба?ты  ?айталау (с?ра?-жауап).

?ткен саба?та  шахмат ойыны туралы тере? ма?л?мат алды?.

 С?ра?:

1. Шахмат ойыны ?ашан,?айда пайда болды?(V-?асырда ?ндістанда)
2. Шахмат ойыны туралы не білесіздер?(а?ыздар)
3. Ма?саты не?
4. ?лем чемпиондарын білесіндер ма?(1-16 чемпиондарыны? аттарын атап ?ту)
5. ?Р –ны? т?рт д?ркін е? жас чемпионы кім?(Жансая ?бдімалік)
6. Шахмат к?нін мейрамдай ма?(20-шілде)

Жа?а саба? т?сіндіру.

?ткен саба?та біз шахмат ойыны  со?ыс ойынына ??сайды. Сол со?ыс(шай?ас)  шахмат та?тасында ?теді  дегенбіз. Шахмат та?тасы туралы тере?  ,жан-жа?ты білу керек. ?йткені оны? ??рылымы,  бетіндегі ?рбір  шаршыны?  , ?р фигураны? ?зіндік аты , орналасу орны,   фигураларды? ж?рісі, жеу жолдары бар. Сонды?тан  б?гін біз шахмат ойыныны? шахмат та?тасында дамуын  ?йренеміз.

Шахмат та?тасы  ?рт?рлі заттардан   : а?аштан,пластмассадан,картоннан,клеенкадан жасалады ж?не олар   ішінде 64 кішкентай оны? 32- а?, 32-?ара  ?лкен шаршыдан т?рады. А? т?ске боял?ан а? т?сті, ?ара т?ске боял?ан ?ара т?сті шаршы  деп аталады. Ойын кезінде ?р ойынщыны? сол жа?ында шахмат та?тасыны? ?ара шаршысы т?ру керек. Б?л ережені б?зу?а болмайды.

Шахмат та?тасында солдан о??а ?арай т?рт а?,   т?рт ?ара шаршылар кезектесіп т?р м?ндай ?атарлар саны 8, осы ?атарды? ?р?айсысы горизонталь деп аталады ж?не 1-ден 8-ге дейн сандармен белгіленген.

Егер санды т?меннен жо?ары санаса? тік ?атар ??райды,ол ?атарларды вертикаль деп атаймыз ж?не олар латын ?ріптермен белгіленеді (a, b, c, d, e, f, g, h)

Балалар, осы отыр?ан барлы?ымызды? атамыз,т?ратын к?шеміз,?й № бар. Сол сия?ты шахмат та?тасында ?р шаршыны? аты, т?ра?ты орны (к?шесі, ?й н?мірі)бар. Мысалы: пешка а2 –ні алатын болса? пешка-аты, а-к?шесі,2-?й н?мірі; немесе ладья Лh1( h8).Б?л жа?дайда  Л(ладья)-аты, h-к?шесі, 1 (8)-?й н?мірі т.с.с. барлы? фигураларды? орналасу орны болса ,барлы? 64 шаршыны? аты болады.

Бекіту: с?ра?-жауап

1. Шахмат та?тасын ?андай материалдардан жасалады?
2. Шахмат та?тасы неше  шаршыдан т?рады ж?не оны? ?аншасы а?, ?аншасы ?ара?
3. Горизонталь ,вертикаль шаршы деп ?андай шаршыларды  атаймыз?
4. ?рбір 64 шаршы ?алай белгіленеді немесе нені білдіреді?

 Тапсырма. Б?ріміз а? ?а?аз?а  шахмат та?тасын т?сіріміз  ж?не   64 шаршыны?  ?яшы?тарын белгілейміз.

Ол ?шін е? алдымен ?лкен шаршы салып, оны 64 кішкентай шаршы?а б?леміз. Естері?де болар ,б?зылмайтын ереже бар дегеніміз, ол ?андай ереже?

-?ара шаршы ?р ойыншыныыы? сол жа?ында міндетті т.рде  ?ара шаршы болу керек.

?йге тапсырма:  сыныпта баста?ан тапсырманы ая?тау