Эдебият
8 – сыныф 18.04.2019с.
Мевзу: Шакир Селимнинъ аяты ве иджады. «Учь эсир» балладасы.
Макъсад: 1. Миллий эдебиятнынъ инкишафына буюк иссе къошкъан Шакир Селим акъкъында малюмат бермек.
2. Ватан мевзусында мунакъаша кечирмек.
3. Окъувджыларгъа ватанперверлик, миллий гъурур дуйгъусыны ашламакъ. Миллий тарихымызге меракъ уятмакъ.
4. Талебелернинъ тиль хазинесини байытмакъ.
Дерснинъ чешити: янъы мевзуны анълатув.
Донатма: языджынынъ фотосуретлери, дерслик, лугъат сёзлери, Къырым манзаралары.
ДЕРСНИНЪ КЕТИШАТЫ:
1.Тешкилий къысым: Селямлашув. Невбетчинен субет:
Бугунь мен невбетчим. Бугунь _______________, _____ куню. Эвге бойле вазифе берильген эди: Юнус Темиркъаянынъ аяты ве иджадыны огренмек, лугъат сёзлерини текрарламакъ.
2.Эв вазифесини сорав. Оджа: Кечкен дерсте къырымтатар эдебиятынынъ инкишафына салмакълы иссе къошкъан Юнус Темиркъаянынъ аяты ве иджадынен таныш олгъан эдик. Онынъ аджайып эсерини огрендик. Келинъиз шимди бильгилеримизни текрарлайыкъ ве пекитейик.
Мий уджюми:
1.Ю.Темиркъая не вакъыт ве къаерде догъды? (Сюргюнлик деври къырымтатар шиириетинде севги лирикасынынъ илерилевине иссе къошкъан шаир Юнус Темиркъая 1915с. Балакълава р-н Уркуста коюнда дюньягъа кельди)
2.Онынъ балалыгъы насыл кече? (1921 с. ана – бабасы ве беш агъа – къардашы ачлыкътан вефат этелер. Юнусны къартанасы алып бакъа)
3.Къаерлерде окъуй? (Эски – Эль коюнде 7 йыллыкъ мектепни битирген сонъ, Багъчасарай педагогика техникумына окъумагъа кире.
4.Къырымда насыл алий окъув юртында окъуй? (1935с. Къырым девлет педагогика институтынынъ къ.тат. болюгине окъумагъа кире. Буюк Бараш коюнде мектеп мудири ве оджа олып чалыша)
5.Дженктен эвел насл газета ве меджмуаларда чалыша? (Джиан дженкинден эвель «Янъы дюнья», «Яш къувет» киби газета ве меджмуа саифелеринде онынъ шиирлери дердж олуна)
6.Сюргюнликте къаерлерде яшай ве ким олып чалыша? (Сюргюнлик девринде Озьбекистанда Бекабад шеэринде яшай ве ишчи олып чалыша. Сонъра Наманган виляетининъ Янъыкъургъан кой мектебинде 30 йыл оджалыкъ эте)
7.Къачынджы сенеси «Ленин байрагъы» газетасы нешир этилип башлады? (1957с. Ташкентте)
8.Не вакъыт «Йылдыз» меджмуасы нешир этилип башлады? (80 сенелери)
9.Насыл шиирлер ве шиирий повесть джыйынтыгъы нешир этильди? («Сабалар тазелиги», «Дагъ чокърагъы», «Аметхан», «Джан эзгилерим», «Юкъусыз геджедеки йырларым»)
10.Къырымда онынъ насыл шиирлер джыйынтыгъы нешир этильди? (1995с., Къырымгъа къайткъан сонъ, «Сонъки тёллерим» шиирлер джыйынтыгъы басылды)
11.Не вакъыт вефат этти? (2004с. Акъмесджитте вефат этти)
12.Ю.Темиркъая насыл тарихий эсер язды? («Рабия» тарихий дестаны)
13.Насыл тиллерни Ю.Темиркъая яхшы биле эди? (фарс ве озьбек)
14.Къачынджы сенеси шу эсери нешир этильди? (1989с. «Йылдыз» меджмуасында)
15.«Рабия» эсери ким акъкъында? (Х асырда яшагъан шаире Рабиа ибн Кааб акъкъындадыр. О, арап затына менсюп олгъаныны, намлы аиледе бильги алып оскенини озь эсерлеринде тахмин эте. Бабасы Афганистанда Балх ве Каздар шеэрлерининъ укюмдары олгъан)
16.Рабианынъ такъдири акъкъында баас этинъиз. (Онынъ такъдири гъает мудхиш олгъан. Бабасы ольген сонъ онынъ агъасы Харис укюмдар ола. Рабиа Харис агъасынынъ къулу Бекташ адлы огълангъа севда ола. Лякин Рабиа агъасына юрегиндеки бу севдалыкъны ачып оламай, чюнки о девирлерде бойле арекет къызнынъ намусына зыт келе эди. Ондан да гъайры олар чешит табакъалардан эдилер)
17. Амма Рабианы Бекташкъа севда олгъаныны ким биле? (Рабианынъ янында юрьген къадын, къызнынъ азып-тозгъанындан, сырыны анълай. Рабиа онъа озюнинъ язгъан шиирлерини бере. Къадын исе Оларны Бекташкъа еткизе. Бекташ эр шейни анълай)
18. Рабианынъ даа насыл къабилиетлери эсерде косьтериле? (арбий усталыкъны бильген бир инсан олгъаныны сечемиз. Чюнки Бекташ дженк вакътында эсирликке тюшкенде о, дженкявер урбаларны кийип, оны эсирликтен къуртара)
19. Рабиа ве Бекташнынъ сырыны ашкяр олмасына не себеп олды? (О заманларда яшагъан Рудаки исимли бир шаир Рабианнъ шиирлерини бир мерасимде окъуй. Харис агъасы шиирлерни пек бегене ве ким язгъаныны сорай. Шиирлернинъ муэллифи Рабиа олгъаныны билип пек ачувлана)
20. Харис агъасы насыл оларгъа уджум эте? (О девирде къадын шахсий дуйгъусыны шиирий сатырларнен бильдиргени ичюн, олюмге махкюм этиле эди. Бекташны къуюгъа ташлата. Рабианы исе аммамгъа къапатып ольдюрте. Рабиа къанынен аммам дуварларына озь севгиси акъкъында сонъки сатырларны яза)
21.Ю.Темиркъаянынъ «Рабиа» тарихий эсери мундеридже джиеттен насыл башкъа белли олгъан севги мевзусында язылгъан эсерлерге ошай? (Лейля ве Меджнун», «Кёр огълу», «Таир ве Зоре». Асылда ашкъ икяеси орта асыр тюрк, арап ве фарс шиириетинде кениш къулланылгъан мевзулардан биридир)
22.Ю.Темиркъая бойле аджайып эсерини язаркен земаневий девиримизде не айтмакъ истей? (Эсерде бир шаиренинъ такъдирини хатырлатып, инсан ве джемиетнен багълы меселелерни котермеге тырыша. Севги киби юксек дуйгъуларгъа саип олгъан инсанларнынъ такъдирини ве характерлерини акс эттире)
23. Эсерде инсаннынъ насыл арзулары тасвирлене? (Омюрнинъ гузеллиги, севип севильмек киби дуйгъулар тасвирлене)
24.Эсерде айдынлатылгъан мевзу кенишлиги ненен багълы? (Чюнки акъикъий севги сынырсыз олгъаны тасвирлене. Эсерде темиз севги, видждан, ватанперверлик ве зулум, инсаниетсизлик акъ. сёз юрсетиле. Бойле мевзулар исе инсанларнынъ юрек теллерини эр вакъыт титрете)
25. Эсерде язылгъан вакъианынъ олып кечкенине тахминен Х асыр кечти. О вакъытта олып кечкен вакъианы биз шимди насыл къабул этемиз?
26.Поэма сизде насыл теэссуратлар къалдырды? Насыл дуйгъулар пейда этти?
27.Эсернинъ мевзу ве гъаесини тайинленъиз. (Эсернинъ мевзусы севги акъкъындадыр. Гъаеси исе эр бир инсаннынъ севги – дуйгъулары, фикирини урьмет этмеге, алидженап ве йымшакъ юрекли олмагъа чагъыра)
Лугъат иши:
абиде (ядикярлыкъ- ташларда язылгъан эсер) – памятник весикъа – документ къагъан (хан, укюмдар) – правитель
кочебе – кочевники эмиетли – важный
къадимий – древний кергеф – вязальный пяльца
къабиле – племя малюмат – информация
аджайып – удивительный тар – музыка алети
къары – къадын, апай эр – акъай, къоджа
Тюрк (кучьлю, сагълам, къуветли) – сильный, здоровый
фыкъых ( кодекс) – ислам укъукъы
векиль – представитель джинаетчи – преступник
фаджиалы – трагический мирас - наследие
ант – клятва окюнмек – переживать, страдать
джемиет – общество вуджут- тело, организм
эсап (риязият) – математика акъ-укъукъ-право, права
низам- дисциплина, порядок джыйынтыкъ – сборник
къурултай – съезд, народное собрание якъалана – аристовать
муфти – муфтий (высшее духовное лицо)
ёлбашчы (ребер) – руководитель, реис – председатель
бастырыкъ – темница вахшийдже(сине) – дико, свирепо
эбедий – вечный садыкъ – преданный, верный
джесюр (мерд) – смелый шерефли – честь, почётный,
виджданлы – совестливый нумюнели – образцовый
ватанпервер – патриот адалетли – справедливый,
федакяр – беззаветно преданный акъыллы – умный
талантливый – истидатлы нумюнели - примерный
мисильсиз – бесподобный человек мисмиль – аккуратно, умело
Оджанынъ сёзю: «Рабиа» тарихий поэмасында къадын севги дуйгъуларыны шиирий сатырларнен бильдиргени ичюн олюмге махкюм этильгени бугуньки кунюмизде бизлерге пек терс корюне. Лякин о вакъытларда къадын – къыз шаирелери олгъаны девирининъ юксек медениетине маликлигини косьтере.
Физкульт дакъкъа.
3.Дерснинъ макъсады ве вазифелерини илян этюв.
Оджанынъ кириш сёзю: Янъы мевзу илян этиле ве дефтерлерде яздырыла. Макъсат ве вазифелер илян этиле.
Мунакъаша. Ватан сиз ичюн недир? (талебелернинъ джеваплары динълене, ассоциация усулынен Ватан акъкъында фикирлерини бильдирелер) (халкъымызнынъ сабири, деделернинъ къабири, генч къалптеки исьяндыр, байракъларда нишандыр, чёльде ювшандыр, акъкъымыз, кульбелерде яшагъан халкътыр, бу Номан адлы батырдыр, миллетнинъ истикъбали, тикленеджек девлети, сынавлар, ачылмагъан сыр, айтылмагъан йырындыр…)
Оджа: Балалар, сиз мени озь джевапларынъызнен чокъ къувандырдынъыз. Эльбетте, Ватан бизим эр шейимиз, кечмишимиз, бугуньки кунюмиз ве келеджегимиздир. Бугунь дерсимизде къырымтатар халкъынынъ белли шаири, театромизнинъ инкишафы ичюн чокъ эсерлер язгъан, терджиме эткен буюк устазымыз акъкъында сёз юрсетеджемиз. Онынъ «Учь эсир» балладасыны талиль этеджемиз. Эсерде несиллер ичюн насыл насиат – васиет бергенини огренеджемиз.
Янъы мевзуны анълатув.
Талебелер, дерс девамында расткельген сёзлернинъ базылары тахтада язылгъан. Дикъкъатынъызны джельп этем.
асретлик – тоска мунтазам – регулярный, регулярно
тесир этмек – влиять эсир – пленник
джыйынтыкъ – сборник шималь – север
эдип – деятель рухландырмакъ (илхамландырмакъ) – вдохновлять
Шакир Селим 1942 сенеси апрель 10 куню Къырымнынъ шималь чёллериндеки Буюк – Ас адлы кучюк койчикте догъа.
1944 сенеси халкъымыз ватанынъдан сюргюн этильгенде, о, даа бала чагъында эди. Сюргюнлик ве ватангъа асретлик азабыны омрю бою чеке.
Озьбекистанда мектепте, сонъра институтта окъуй. Институтны битирген сонъ, чокъ йыллар оджалыкъ япа ве газетаджылыкъ саасында чалыша.
1963 с. башлап онынъ шиирлери « Ленин байрагъы» газетасында басылып башлай.
1971 с-ден о, шу газетада чалыша. Айны шу вакъытта шиирлер язувны девам эте. Арды-сыра «Акъбардакъ», «Дуйгъуларым», «Севги алеми», «Уянув», «Еллерни динъле», «Тюшюндже», «Къырымнаме» серлевали китапларны нешир эте. Онынъ вефатындан сонъ исе «Тамчылар» ве «Шаир болсанъ» адлы китаплары чыкъа.
1989 сенеси Ш.Селимге Къырымгъа къайтмагъа къысмет ола. Ана топрагъы онъы янъы аджайып шиирлер язмагъа рухландыра.
2007 с. «Къырымнаме» дестаны ичюн Бекир Чобан-заде намына мукяфатыны къазана.
Къырымда «Достлукъ» газетасынынъ, 1997 сенесинден «Йылдыз» меджмуасынынъ баш муаррири олып чалыша.
Шаирнинъ эсерлери мунтазам суретте «Янъы дюнья», «Къырым» газеталарында, «Йылдыз», «Ха-ха-ха» меджмуаларында басылып тура.
Ш.Селим Фузулий, У. Шекспир, А. Пушкин, М. Лермонтов, Т. Шевченко, Мльер, Н. Гоголь, А. Токъай, А. Твардовский, В. Высоцкий, А. Мицкевич киби эдиплернинъ эсерлерини ана тилимизге терджиме этти.
Ш.Селим 1992 сенесинден 2008 сенесине къадар къырымтатар языджылары Кенъешине етекчилик япты.
2008 сенеси ноябрь 18-де Акъмесджитте вефат этти.
«Учь эсер» балладасына даир бильгилер
Ясакълар девринде яшап иджат эткен шаир ве языджылар бир де бир чаресини тапып тувгъан юртундан сюргюн этильген халкънынъ талийи, арзу-хаялларыны озь иджадында тасвирлей эдилер. Шакир Селим де бу мевзуны айдынлатмакъ ичюн, бизим иджадымызгъа хас олмагъан баллада тюрюне (жанрына) мураджаат этип, ватансызлыкъ аизарыны айдынлата.
1987 – 1988с. о, «Учь эсир» балладасыны язды. Эсерде Улу Ватан дженкинде иштирак эткен къараманларнынъ джесюрлиги, Ватан ве анагъа олгъан севги, Ватан асретлиги, киби мевзулар айдынлатыла.
Эсер биринджи шахыс адындан – эсас къараман икяесинден башлана. Душман эсирине тюшкен учь джесюрнинъ арекетлери диалоглар ярдымынен джанландырыла. Оларнынъ бильдирген арзулары эсерни фельсефий дереджеге котере.
Бири, зиндандан азат олса, «омюр бою севгилисине къул олып яшамакъны»
Дигериси «яраланып, душмангъа эсир тюшип, сагъ къалгъаны ичюн бинъ бир пешмангъа келе»
Учюнджиси «бир шей дейджек ола, амма сеси ич де эшитильмей»
Нетиджеде эсерде яре, ана, Ватангъа олгъан севги дуйгъусыны мукъаддеслиги меселеси айдынлатылгъаныны коремиз.
Учь къараман эр бири бу меселени озюндже анълай. Амма къайсы бирисининъ тюшюнджеси, фикирлери догъру олгъаныны бильмек ичюн эсерде къоджаман бир яш къартал пейда ола. Къартал озь чокъучынен йигитлернинъ къаршысында тургъан седни йыкъа. Лякин къартал зиндандан тек бириси къуртарыладжагъыны бильдире.
Бу эрде эсернинъ фаджиалы драматик нокътасы къуветлеше.
Суаль: Талебелер, сизинъ фикиринъизге коре, къартал кимни къуртара? (джеваплар)
Биринджисининъ севгилиси оны унутып башкъасына яр олгъаныны айта.
Дигерисининъ анасы ондан разы олгъаныны ве сонъки ёлгъа кеткенини бильдире.
Учюнджисини азиз Ватанына алып кете.
«Айди, йигит, къанатларым олсун талмаз дюльдюлинъ,
Беклей сени Ватанынъда ананъ эм де севгилинъ!»
Бу сатырларынен муэллиф халкъыны Ватангъа къайтмагъа джоштура.
Эсернинъ гъаеси бойле шекильде акс олуна.
Ватансызлыкъ мевзусыны айдынлаткъан бу ве бойле эсерлер несиллер анъында сюргюнликте, гъурбетликте хорлангъан халкъымызны унутмамагъа хызмет этелер.
Оджа эсерни ифадели окъуй ве субет кечире
«Учь эсир» балладасы
сабыр – терпение къабир (мезар) – могила; склеп;
талий – судьба генч – молодой человек
исьяндыр – восстание таракъ – расческа
нишан – знак чёль – степь
къокъу (ис) – запах; аромат; ювшан – полынь
акъкъы – права кульбе – хижина
истикъбал – будущее, грядущее къурбан – жертва
сынав – испытание иль (мемлекет, дияр) – страна, край.
сыр – секрет сес (давуш) – голос, звук
эвлят (бала, чоджукъ, явру) – дитя; потомок;
тиклемек – восстанавливать, возрождать.
девлет – 1.государство; страна; 2.богатство
сусмакъ (индемек) – 1.молчать 2.умолкать, затихать
юрт (ватан, мекян) – 1.юрта; 2.родина;3.жилище,4.заведение (учебное) к къалб (юрек, гонъюль) – сердце; душа;
тамгъа – 1.клеймо, метка, отпечаток, тамга; 2.пятно; клякса; (леке)
Оджа: Ватан акъкъында насыл аталар сёзлерини билесиз.
Ватан севмек имандандыр
Тувгъан ана – бир, тувгъан Ватан – бир.
Къушнынъ да тувгъан ювасы бар.
Балыкъкъа – сув, къушкъа – ав.
Айвангъа – орман, инсангъа исе Ватан керек.
Э.н. Мантыкъ ургъу.
Шиирде эписи сёзлер тегиз окъулмай, эсас мананы ташыгъан сёзлерге айрыджа эмиет бермек керек. Бунъа мантыкъ ургъусы дейлер.
Бунынъ ичюн окъулгъан эсернинъ манасыны яхшы бильмек ве анъламакъ керек.
Ватан – сонъу корюльмеген халкъымызнынъ сабыры,
Ватан – баба – деделернинъ Къырымдаки къабири……..
Талебелер зынджырчыкъ усулынен шиирни ифадели окъуйлар.
Пекитюв: Бугунь дерсте насыл языджы акъкъында айтылды?
Нени бегендинъиз, нени бегенмединъиз?
Тизильген суаллер текрарлана, джеваплар бериле. Джевапларда янъы сёзлер ишлетиле
1.Шакир Селим не вакъыт ве къаерде догъды? (Шакир Селим 1942 сенеси апрель 10 куню Къырымнынъ шималь чёллериндеки Буюк – Ас адлы кучюк койчикте догъа)
2.Халкъымыз ватанынъдан сюргюн эткенлеринде Ш.Селим къач яшында эди? (1944 сенеси халкъымыз ватанынъдан сюргюн этильгенде, о, даа бала чагъында эди. Сюргюнлик ве ватангъа асретлик азабыны омрю бою чеке)
3.Ш.Селим къаерлерде окъуй? (Озьбекистанда мектепте, сонъра институтта окъуй. Институтны битирген сонъ, чокъ йыллар оджалыкъ япа ве газетаджылыкъ саасында чалыша)
4.Шаирнинъ шиирлери насыл газетада держ этилип башлады? (1963 с. башлап онынъ шиирлери « Ленин байрагъы» газетасында басылып башлай)
5.Онынъ насыл серлевали китаплары нешир этильди? («Акъбардакъ», «Дуйгъуларым», «Севги алеми», «Уянув», «Еллерни динъле», «Тюшюндже», «Къырымнаме» серлевали китаплары нешир этильди)
6.Даа насыл китаплары нешир этильди? (Онынъ вефатындан сонъ исе «Тамчылар» ве «Шаир болсанъ» адлы китаплары чыкъа)
7.2007 сенеси насыл эсери нешир этильди ве бу эсери ичюн Ш.Селим насыл мукяфат къазанды? (2007 с. «Къырымнаме» дестаны ичюн Бекир Чобан-заде намына мукяфатыны къазана)
8.Насыл газета ве меджмуаларда баш муаррир олып чалышты? (Къырымда «Достлукъ» газетасынынъ, 1997 сенесинден «Йылдыз» меджмуасынынъ баш муаррири олып чалыша)
9.Насыл газета ве меджмуаларда Ш.Селимнинъ эсерлери нешир этиле эди? (Шаирнинъ эсерлери мунтазам суретте «Янъы дюнья», «Къырым» газеталарында, «Йылдыз», «Ха-ха-ха» меджмуаларында басылып тура)
10.Ш.Селим къайсы эдиплернинъ эсерлерини ана тилине терджиме этти? (Ш.Селим Фузулий, У. Шекспир, А. Пушкин, М. Лермонтов, Т. Шевченко, Мльер, Н. Гоголь, А. Токъай, А. Твардовский, В. Высоцкий, А. Мицкевич киби эдиплернинъ эсерлерини ана тилимизге терджиме этти)
11.Ш.Селим къачынджы сенеден къачынджы сенеге къадар къырымтатар языджылар Кенъешине етекчилик япты? (Ш.Селим 1992 сенесинден 2008 сенесине къадар къырымтатар языджылары Кенъешине етекчилик япты)
12.Не вакъыт ве къаерде буюк языджымыз вефат этти? (2008 сенеси ноябрь 18-де Акъмесджитте вефат этти)
13.«Учь эсир» балладасыны къачынджы сенелерде язды? Бу эсерде насыл мевзу айдынлатыла? (1987 – 1988с. язылып, яре, ана, Ватангъа олгъан севги дуйгъусыны мукъаддеслиги меселеси айдынлатыла)
14.Къоркъу бильмез бу учь йигитнинъ арзуларыны тариф этинъиз.
(Бири, зиндандан азат олса, «омюр бою севгилисине къул олып яшамакъны»
Дигериси «яраланып, душмангъа эсир тюшип, сагъ къалгъаны ичюн бинъ бир пешмангъа келе»
Учюнджиси «бир шей дейджек ола, амма сеси ич де эшитильмей»)
15.Йигитлернинъ делиллерини динълеген къартал насыл нетиджелер чыкъара? (Биринджисининъ севгилиси оны унутып башкъасына яр олгъаныны айта.
Дигерисининъ анасы ондан разы олгъаныны ве сонъки ёлгъа кеткенини бильдире.
Учюнджисини азиз Ватанына алып кете.
«Айди, йигит, къанатларым олсун талмаз дюльдюлинъ,
Беклей сени Ватанынъда ананъ эм де севгилинъ!»)
16.Баллада насыл башлана ве насыл бите? Эсерде тарифленген акъикъат ве хаялий адиселерни айырынъыз.
17.Къараманларнынъ арекетлерине насыл къыймет кесесиз?
18.Ватан акъкъында насыл йырларны билесинъиз?
дюльдюль – мифологический конь къабир (мезар) – могила; склеп;
къан – кровь генч – молодой человек
исьяндыр – восстание таракъ – расческа
нишан – знак чёль – степь
къокъу (ис) – запах; аромат; ювшан – полынь
акъкъы – права кульбе – хижина
истикъбал – будущее, грядущее къурбан – жертва
сынав – испытание иль (мемлекет, дияр) – страна, край.
сыр – секрет сес (давуш) – голос, звук
асретлик – тоска мунтазам – регулярный, регулярно
тесир этмек – влиять чекмек – переживать
джыйынтыкъ – сборник шималь – север
эдип – деятель
эвлят (бала, чоджукъ, явру) – дитя; потомок;
тиклемек – восстанавливать, возрождать.
девлет – 1.государство; страна; 2.богатство
сусмакъ (индемек) – 1.молчать 2.умолкать, затихать
юрт (ватан, мекян) – 1.юрта; 2.родина;3.жилище,4.заведение (учебное) к къалб (юрек, гонъюль) – сердце; душа;
тамгъа – 1.клеймо, метка, отпечаток, тамга; 2.пятно; клякса; (леке)
рухландырмакъ (илхамландырмакъ) – вдохновлять
Оджанынъ нетиджелев сёзю: Демек, талебелер, белли шаир, терджиман, къырымтатар эдебиятынынъ инкишафына буюк иссе къошкъан Шакир Селимнинъ эсерлери эдебиятымызнынъ алтын фондуна кире. Онынъ эсерлери Ватанымызнинъ келеджеги ичюн бизлерни курешмеге, тырышмагъа ильхамландыра. Ватаннынъ къыйметини бильмеге огрете.
Баалав.
Тестлер.
Шакир Селим не вакъыт ве къаерде догъды?
А. 1944с Бадемлик коюнде Б. 1942 с Буюк - Ас коюнде
В. 1946 с Багъатыр коюнде
2. Насыл газета ве журналларда чалышты?
А. «Ленин байрагъы» Б. «Йылдыз» В. «Достлукъ» В. «Хаберлер»
3. Шакир Селим насыл шиирлер язды?
А. «Ватан недир?» Б. «Ант эткенмен» В. «Тувгъан тиль»
4. Шакир Селим ким оларакъ беллидир?
А. шаир Б. терджиман В. эким Г. газетаджи
5.Не ичюн къартал Ватаны ичюн ферьяд котерген йигитке ярдым этти?
А. Ватанынъ олса эм яре, эм ана олур
Б. Севги дуйгъусыны къартал ичте анъламагъаны ичюн В. Анасыны бильмегени ичюн
Джеваплар: 1.б 2. а, б, в 3. а, в 4. а, б, г. 5. а
Япрачыкълар топлана ве баалар къоюла.
Эв иши: Дерсликте с. 244-250с, конспектлерни окъумакъ, эсерни ифадели окъумакъ, лугъат сёзлерини огренмек.
1 840
34 481 
