Шамиль Казиев динуьмур ваяратмишапI банрякъ, шиир.docx

Открытый урок

учителя родного (табасаранского) языка и литературы

Сеидагаевой Светланы Сеидагаевны

на тему:

Шамиль Казиев динуьмур ваяратмишапI банрякъ, шиир

«Дявдинзийнар».

Дата проведения:

Класс:

Дарснан тема: Шамиль Казиевдинуьмурваяратмиш апIбанрякъ, шиир

«Дявдинзийнар».

Дарснанметлеб: a) урхурайидаршаиринуьмрихъдивадугъаняратмиш`валарихъдитаниш апIуб;

б) ШамилКъазиевдиняратмиш апIбарианурхурайидаринаьгъюваларяркьу апIуб;

в)шиърин тема ачухъ апIуб, дявдинвахтар кIваинхуб, шиирурхуб;

Дарснаналатар:ШамилКъазиевдин портрет, шаиринкитабар, слайдар, словарь.

Дарснан план.

1. Класс тешкил апIуб. (1-2 дакьикьа)

2. Хуланляхинахтармиш апIуб. (4-5 дакьикьа)

3. ЦIийидарсктибтуб. ( 15-20дакьикьа)

4. ШамилКъазиевдин «Дявдинзийнар» кIурушииртясирлудиурхуб.

(2 дакьикьа)

5. Урхурайидарчитингафарингъавриккккауб. (5-дакьикьа)

6. «Дявдинзийнар» шиърин анализ апIуб. (5- дакьикьа)

7. Дарснаннатижйирйивуб. (2-дакьикьа)

8. Хулазляхинтувуб. (2-дакьикьа)

Дарснангидишат.

1. Класс тешкил апIуб.

Мялим: «Гьамусдинхайраришри, баяр-шубар!»

Урхурайидар: «Гьамусдинхайраришримялим!»

Мялим: «Баяр-шубар, гъи цIийитемайихъдитанишхьайизулихьнаучвузтувнайихуланляхинахтармиш апIидихьа.

2. Хуланляхинахтармиш апIуб.

Хулазляхинвудиучвузккудубшубтекрар апIуз тувнайи. Табасараншаирариканфужараьгъячвуз?

Урхурайир: «ТабасараншаирариканузузМутIалибМитаров , Юсуф Базутаев, А. Жяфароваьгъязуз.

Мялим: ГьамушаираригъидикIу фицдарэсерараьгъячвузвадурариканфундаркьабулгьахьунчвуз?»

3. ЦIийидарсктибтуб.

Мялим: «БицIидар, гъийиндарснаъухьуихьтабасаранаринмашгьуршаирШамилКъазиевдинуьмрихъдиваяратмиш апIбарихъдитанишхьидихьа. ШамилКъазиев 1944-пи йисанТабасаранрайондинГумигъулаъбабкангъахьну. Чан уьмурдугъулитературайизбахшгъапIну. ДГУ ккудубкIну ,дидинкьяляхъГорькийдинччвурнахъхъайи литературный институтраккудубкIну , дугъучпингъулаъмялимдигизафйисаригъилихну .Сабпиэсераршаирин 1968 «Табасарандиннурар », «ЛитературайинТабасаран» кIуругазетариъчапгъапIну. 1976 дугъансабпи сборник удубчIвну. 1979 йисанШ.Казиевписателаринсоюздин член шулу. Хъанарадугъангизафхъуркьувалар а. (Слайд№1)

4.Урхурайидар читингафарингъавриккккауб.(Слайд№2)

Эскер- солдат

Себеб- повод, причина, предлог.

Телингьалкъйирин- петля стальной проволоки.

Ухьт – выдох.

Алдабхъуб- падать , спадать.

Чарйир- выход из положения.

Гъарзккан- из-под скалы.

5. ШамилКъазиевдин «Дявдинзийнар» кIурушииртясирлудиурхуб.

Дявдинзийнар.

Вахтарикиццрушулудявдинзийнар ,

Вахтнудурарсагъ апIуруявашди.

Аммавахтнахьанрасагъ апIуз шулдар

Дявдинзийнар, эскругъахи чан кIваин.

Гьамус эскер кьабидухьна. Чан худлиз

Махъвар апIура дугъугъюркан, сулкан.

ГьазккебехънийкIа думу,кIулдапнуис,

Худлигъапиган: - кидибтадявдика?

Деънахудлин кIул`инкаркариливну,

Ккундайиси жара махъв кIваин апIуз.

Гьацишулбулагъ, аьхюгъарзалабхъу,

Чарйир апIури, чаз жара рякъабгуз.

ГъахьнийкIан дугъазгьамвахтна кIваин

БицIир, дадайикаязнукарснайи?

УчIрузияндишагьлийинмухриин,

Кьаби баб, дурарин кIулихъдеънайи?

Себебаьгъдархудлизабаккебехъбан,

Хабаъаъраабайиаьзизхудул.

ТелингъалкъйиринсесдугъазгъабхьнийкIан,

Миклу, ккерхнайидарришвури, апIру?

Сабпнубулагъдиси, рякъгъабгугъарзккан,

Ухьталдабхъну, дугъу чан худлизгъапи:-

Гъарах, йиз бай! Тамшир апIуз вахт дуфна,

Дявдинтамшиявдустрахъди апIин.

6. «Дявдинзийнар» шиърин анализ апIуб.

Шамиль КазиевдинэсераржюрбежюртемйириздидикIнайидарву .Аммадугъантворчествойиъдявдинтемайигизафаьхюишвбисура.

Цциучвузаьгъювуйиганси 71-пи йисвудявиккудубкIну. Анжагъдявдинзийнаргъирасагъдухьнадар. ДявиваридаринхизанариккубкIну :шлинаба , шлинадаш, шлинчве, шлин халу гъурхну.(слайд№3)

Гьамусихьтемайизфикиртувай.

Дявдинзийнаргъапиганфицдаргафар ,гафаринибарйирфикризгъюрайичв?

Дявдинсес, дустаринаьжал, ккидирчнайигъулар, ишлар, дявдинзийнар.

КIуришулушиъришаирин кIвангьевесулупуру. (Вуйингьаци ?)

Учвуфицификир апIурачва? (авулупура).

Фужулупнашиъриъ ? (кьаби эскер).

Фуждуснадугъанбагахь? (чан худул).

Худлиабайизфицибсуалтувну?(кидибтузуздявдикан).

1-пи группа шиъриэскрингьяракатаркайигафар дикIай.

2-пи группа худлингьяракатаркайигафар дикIай.

Фицибшикилулупнашаири? (учвугъядягънайигафаринкюмекниинди фу пуз шула)(слайд№4)

(слайд №4) схема

Шиъриулупнайи тема фтиканву?(дявдикан)

Фицдаршикларулупнашиъриъ?(кьаби эскер, дугъанхудул, эскранфикрар.)(слайд№5)

Фу кIваингъабхьнуэскриз?(бицIираязнукарснайидадайинмухрик,

УчIрузияндишагьлийинмухриин,

кьаби баб дурарин кIулихъдеънайи)(слайды№6,№7,№8)

ФицдархудожествойиналатаришлетмишдапIна авторивафициб роль дураригъабхура?

1-пи группайиэпитетар дикIай;(дявдинзийнар,учIрузиян, дявдинтамши)

2-пи группайитевбар(гьацишулбулагъ,аьхюгъарзалабхъу, сабпнубулагъдисирякъгъабгугъарзккан)

ШиъриишлетмишдапIнайитевбаризфикиртувай,фудурариулупура ? (эскрин кIваъайидерднанаьхюшин)

Шаириэскрин образ фтихъдитевра?(булагъдихъди).(слайд№9)

Фициулупна думу булагъ? (чарйир апIуричазрякъабгуз)

Гьаму цIараринмянаачухъ апIинай:

«Вахтарикиццрушулудявдинзийнар,

Вахтнудурарсагъ апIуруявашди».

ШиъриъсюжетдингьядисйирфицитикмишдапIна ?(дурарчибчпихъдигъягъюра)

Стихотворениейин композиция саригитринсуратниинбиналамишдубхьна.

Авториз фу улупузккунди а? Дугъанмурад–метлебарфицдарву?

(шаиришиирурхурайирихьдилирикайинигитрихъдисабсигьадмувахтнангьядисйириканхажалатзигузгъитра.)

Хиялар:

Абайихудлиздявдикангьазктибтундар?(гьазгъапишдугъан кIваъайизиянсагъдубхьнадар)

ИчвфикирнааншлизбахшдапIна шаиригьамушиир?

(эскрариз, дявдиъгъийихувадявдианкьяляхъгъафидариз).

АвторингьамушиирбикIбан идея фу ву?

(ветеранаринаьхюкьиматулупуб,…)

Швнубпайназ жара апIуз шулугьамушиир?(кьюб)

Швнуб вахт улупнашиъри?(Кьюб)

Дявдин вахт;(гъубшу)

Дявдихъанвуйи вахт.(гьамусдин)

Ав. Ислягьвалинкьиматгъагъибву .

Ухьуз думу аьгъяхьуз.

Жигьилнаслизсарундявдинкьиматаьгъюдарибшризат

Гьамугафнанмянадубгрификриан.

Гизафхалкьаргъийихнушулзулумнаъ.

Чухсагъулчпизгъубзрификриъгьаммишан.

7. Дарснаннатижйирйивуб.

Гъийиндарсузузкьабулгъабхьнизгьазгъапиш...........................

Гъийиндарснаъузуз цIийибаьгъюгъабхьниз..........

Узу гъиузузгьамцибкьиматдиврузагьазгъапиш ...............

8. Хулазляхин: ШамилКъазиевдин биография ктибтуб

«Дявдинзийнар» шиир кIваълан апIуб.