Шифрлөө, электрондук санариптик кол тамга

ШИФРЛӨӨ ЖАНА ЭЛЕКТРОНДУК САНАРИПТИК КОЛ ТАМГА

9-КЛАСС

БҮГҮНКҮ САБАКТЫН ЖҮРҮШҮНДӨ:

• Шифрлөө
• Шифрлөөнүн түрлөрү
• Электрондук документ
• Аутентификация
• Электрондук-санариптик кол тамга

ТУУРАЛУУ МААЛЫМАТ АЛАСЫҢАР

СИЛЕР САНАРИП ДООРДУН ЖАШООЧУЛАРЫСЫҢАР

ШИФРЛӨӨ ДЕГЕН ЭМНЕ?

• Шифрлөө – бул коопсуздук процедурасы. Шифрлөө маалыматтарды жана документтерди коопсуз өткөрүп берүүнү камсыз кылуу үчүн бүгүнкү күндө кеңири колдонулуп жаткан ресурс. Шифрлөөнүн максаты: маалыматты үчүнчү жак тосуп калса, аны окулбай калтыруу.

ЭЛЕКТРОНДУК ДОКУМЕНТ – БУЛ ЭЛЕКТРОНДУК АЛЫП ЖҮРҮҮЧҮДӨ САКТАЛГАН ДОКУМЕНТ.

ЭЛЕКТРОНДУК ДОКУМЕНТТИ АЛЫП ЖҮРҮҮЧҮЛӨР ЖАНА САКТООЧУЛАР:

ЭЛЕКТРОНДУК ДОКУМЕНТ СҮРӨТТӨРДҮН, ҮНДҮК ФАЙЛДАРДЫН ЖАНА СИМВОЛДОРДУН ЖЫЙЫНДЫСЫНАН ТУРУШУ МҮМКҮН.

ЭЛЕКТРОНДУК ДОКУМЕНТТЕРДИН АРТЫКЧЫЛЫКТАРЫ :

ИШТЕТҮҮ ЖАНА ЖЕТКИРҮҮ УБАКТЫСЫНЫН ТЕЗДИГИ

ЧЫГАШАЛАРДЫН АЗАЙЫШЫ

СЫР СӨЗ АРКЫЛУУ МААЛЫМАТТЫ КОРГОО

• BIOS setup программасынын каражаттары аркылуу
• Операциялык системаны жүктөөдө
• Компьютердеги каалаган дискти, папканы же файлды коргоо

БИОМЕТРИКАЛЫК КООПСУЗДУК ТУТУМДАРЫ

• АДАМДЫН МАНЖА ИЗДЕРИ БОЮНЧА АНЫКТОО
• АДАМДЫН СҮЙЛӨӨСҮ БОЮНЧА АНЫКТОО
• КӨЗДҮН ЧЕЛИ БОЮНЧА АНЫКТОО
• БЕТТИН СҮРӨТҮ БОЮНЧА АНЫКТОО
• АЛАКАНДЫ АНЫКТОО

САНАРИПТИК КЫЛЫМДА КӨПТӨГӨН АРАКЕТТЕРДИ ИНТЕРНЕТ АРКЫЛУУ АРАЛЫКТАН ЖҮРГҮЗҮҮГӨ БОЛОТ

АУТЕНТИФИКАЦИЯ – бул бир нерсенин чындык экенин текшерүү процесси.

ЭЛЕКТРОНДУК САНАРИПТИК КОЛ ТАМГА (ЭСКТ)

• ЭСКТ – БУЛ КАЛЕМ САП МЕНЕН КОЮЛУУЧУ КОЛ ТАМГА СЫЯКТУУ ЭЛЕ УНИКАЛДУУ КОЛ ТАМГА. ДОКУМЕНТИ ШИФРЛӨӨ МЕХАНИЗМИ.

ШИФРЛӨӨНҮН ТҮРЛӨРҮ:

СИММЕТРИЯЛЫК

АСИММЕТРИЯЛЫК

ЭКИ АЧКЫЧ КОЛДОНУЛАТ. ДОКУМЕНТ ШИФРЛЕНЕТ ЖАНА ШИФРИ ЧЕЧМЕЛЕНЕТ

БИР ЭЛЕ АЧКЫЧ МЕНЕН ДОКУМЕНТ ШИФРЛЕНЕТ ЖАНА ШИФРИ ЧЕЧМЕЛЕНЕТ

ШИФРЛӨӨНҮ КОЛДОНОБУЗБУ?

БЛОКЧЕЙН – БУЛ МААЛЫМАТТЫ КАМТЫГАН ЖАНА ЭРЕЖЕ МЕНЕН ТҮЗҮЛГӨН БЛОКТОРДУН ҮЗГҮЛТҮКСҮЗ УДААЛАШ ЧЫНЖЫРЫ. БЕРИЛИШТЕР САКТАЛГАН ЖАЙ ЖАЛПЫ ПРОЦЕССОР МЕНЕН БАЙЛАНЫШПАГАН БӨЛҮШТҮРҮЛГӨН МААЛЫМАТТАР БАЗАСЫ.

БИТКОИН-ЭЧ БИР ДҮЙНӨЛҮК БАНККА ЖЕ КАЙСЫ БИР ӨЛКӨНҮН ЭКОНОМИКАСЫНА КӨЗ КАРАНДЫ БОЛБОГОН ЖАҢЫ КРИПТОВАЛЮТА.

ТӨМӨНКҮ ШИФРДИ ЧЕЧМЕЛӨӨ КЕРЕК:

ЯХНДҮЬЯЕ ҢПЧ-ЯНДҮЯТ РФ

• Тексттин биринчи тамгасы шифрдин алфавитинин акыркы тамгасы менен алмашкан, экинчи тамга акыркыдан мурунку тамга менен алмашкан ж.б.у.с. Бир макал чыгат.

ҮЙГӨ ТАПШЫРМА:

• Силер колдонуп жүргөн Instagram, gmail.com почтасында аутентификация кандай жүргүзүлөрүн изилдеп, практика жүзүндө текшергиле.
• Симметриялык жана ассиметриялык шифрлөө кайсы жерлерде колдонулаарын аныктагыла.

Көңүл бурганыңар үчүн чоң рахмат! САЛАМАТТА КАЛГЫЛА!