Шы?армашылы? есеп
Ту?ан тілін ж?не ?дебиетін с?ю ар?ылы хал?ын с?юге т?рбиелеу.
Мен ж?рек ?алауыммен педагогикалы? жолды та?дадым десем, анама, сол ар?ылы анама с?тімен санама сі?ген ?асиетті ана тіліме деген ?лкен махаббат жетегімен ?аза? тілі мен ?дебиеті п?нін та?дадым. Алдыма ?ой?ан осындай ?лкен ма?сат мені 1991 жылы ?стазды? ?мірді? есігін аштырды. 1996 жылы Атырау ?аласында?ы Халел Досм?хамедов атында?ы педагогикалы? университтеті жо?арыда атал?ан маманды? бойынша бітірдім.
Мені? ?стазды? жолым – Елімні? к?к байра?ын к?кке тіреп, ?асырлар бойы аталар арман етіп, жанын пида еткен т?уелсіздік алу жылдарымен т?спа-т?с келді. Осы д?бірлі тарихи о?и?алар, Елді? ерте?іне шын жан – т?німен, сана – сезімімен ала?дауыма бірден – бір себеп болды. Алдымда отыр?ан ?р т?рлі жан?ядан келіп отыр?ан ел ерте?і – б?гінгі б?лдіршіндерге хал?ыны? ?асиетін дарыту, отанс?йгіштік рухта т?рбиелеу н?тижесінде олардан елді? ерте?ін сеніп тапсырар азамат ?алыптастыру. Осы міндеттерді заман менен ж?не мені? ?ріптестерімнен талап етіп отыр. Олай болса, мені? педогогикалы? кредом немесе игі ма?сатым - ту?ан тілін ж?не ?дебиетін с?ю ар?ылы хал?ын с?юге т?рбиелеу.
М??алім т?рбиелі, білімді ж?не сол білімді бала ж?регіне еркін ?ялататын к?сіби шебер болуы керек. К?сіби біліктілікті шы?дайтын білім жетілдіру инститтуттарыны? ?йымдастыр?ан курстарды? ма?ызы зор. Сонымен бірге м??алімдерді? шы?армашылы? шеберліктерін шы?дауда олимпиадалар мен т?рлі бай?аулар, семинарларды? да берері к?п. ?зара саба??а ?атысып, т?жірибе алмасу да м??алімні? к?сіби шеберлігін шы?дайды.
?ріптестеріме к?мегі тиер деген оймен жина?та?ан ?з т?жірибем туралы с?з ?оз?ама?пын.
Мен 1999 жылы ауданды? панорамалы? саба?тар сайысына, 2000 жылы ауданды? «Жыл м??алімі – 2000» сайысына, 2005 жылы ?лы же?істі? 60 жылды?ына байланысты ауданды? сыныптан тыс шаралар сайысына, 2006 жылы ауданды? тілшілер олимпиадасына ?атыстым. Ал?а ?ой?ан ма?сатым - ?згелерді? озы? т?жірибесін ?йрену, озат т?жірибені орынды пайдалану. ?р жыл?ы сайыс?а ?р т?рлі к?сіптік де?гейде ?атыстым, себебі ?р сайыстан біраз м?лімет жина?тадым. Сырт к?збен ?з м?мкіншілігімді ба?ыладым, сынадым, ?лі де немен ж?мыстануым керек екенін т?сініп шы?тым. Жо?арыда атап ?ткендей, бес жыл сайын ?йымдастырылып отыр?ан курстар?а ?атысуым да біршама к?мегін тигізді. Жа?а технологияны? бірнеше т?рлері туралы м?лімет алып, оны ?з т?жірибемде ?олдандым. «Заманына ?арай адамы» демекші, техника, компьютер дамы?ан, жа?алы?ы мол заманда ?мір с?ріп жат?ан жеткіншек – ш?кіртті ?арапайым, д?ст?рлі саба?пен ?ызы?тыра алмайсы?. Сонды?тан да жа?а технологиямен о?ыту ж?не т?рбиелеу ?рдісін жетілдіріп, о?ушыны? білім алу?а деген ?ызы?ушылы?ын арттыру керек.
2006 жылы маусым айында облысты? білім жетілдіру институтыны? ?йымдастыруымен он к?ндік курс ?ткен-ді. Сол курс?а білімін к?теру ма?сатында жан – жа?тан ?ріптестеріміз жиналып,т?жірибе алмасып, ой б?лісіп, тол?андырып ж?рген м?селелер туралы ??гімелестік.
Курстан мониторлы? ж?ргізу ?дістері, жа?аша о?ытуда?ы ба?ыттар туралы, СТО технологиясы, интерактивтік технология, ?ылыми жобаларды дайындау жолдары, нормативтік ??жаттар т?рлері, ?аза? тілі мен ?дебиеті кабинетіні? жабды?талуы жайлы ма?л?мат алды?.
Жа?а технология т?рлерімен танысты?. ?з т?жірибемде М.Ж.Жанпейісованы? модульді о?ыту технологиясын жиі ?олданамын. Модульдеп о?ыту технологиясы о?ушыны? ойлау, есте са?тау, ?жымдасып ойлау ж?не ?жымдасып ж?мыс істеу ?абілеттерін дамытады. Сол ?дістерді? бірнешеуіне то?талайын.
- «Білім биржасы» ойыны.
Б?л ойынды жа?а та?ырыпты бекіткенде, ?орытындыла?анда ?олдан?ан тиімді. Та?та?а конверт жапсырыл?ан плакат ілінеді. Конвертте ?р т?рлі де?гейдегі тапсырмалар бар. ?рбір о?ушы ?з де?гейіне ?арай тапсырманы та?дап алып, жауап береді. О?ушыны акциямен ба?алаймын. М??алім банктегі акцияны ?р т?рлі т?спен бояп, баланы? берген жауабына ?арай таратып береді. Мысалы: «5» - ?ызыл, «4» - ба?а – жасыл, «3» - сары.
- «Брейн – Ринг» ойыны .
Сыныпты 5 о?ушыдан топ – топ?а б?леміз. Оны? т?ртеуі ойыншы, ал біреуі ж?ргізуші. ?р топ д??гелек ?стел басына жай?асады. ?стел ?стіне карточкалар ?ойылады. Карточкаларда ?ш де?гейлік тапсырмалар берілген. А,?,Б,Т тобыны? ж?ргізушілері к?к, ?ызыл, сары фишкамен ба?алап отырады. Мысалы: «К?семше» та?ырыбын ?айталау саба?ында мынадай тапсырмалар бердім:
І. ?айталау с?ра?тары.
ІІ. Талдау ж?мысы.
ІІІ. Шы?армашылы? ж?мыс.
Б?л саба?та тыс?ары ?ал?ан, ба?аланба?ан о?ушы бол?ан жо?, т?гел дерлік с?ра??а жауап беріп, берілген та?ырып?а шы?арма жазды.
Сонымен бірге «Кубизм» стратегиясы, «Топтастыру» стратегиясы, «Еркін жазу» стратегиясы, Венн диаграммасы к?нделікті саба?та ?олданып ж?рген ?дістерім.
Осылай т?рлендіріп ?ткізілген ?рбір саба?тан кейін о?ушы келесі саба?ты асы?а к?теді. «Келесі саба?та не ойнаймыз, нені ?теміз?» деген с?ра?тар ?ояды. ?рине, б?л бір ?адам болса да м??алімні? жетістігі.
Игі ма?сатымды ж?зеге асыруды? механизімін іздеу мен ?шін к?п ізденіс болды. Ма?сат ай?ын, біра? оны ж?зеге асыратын механизмді табу – шын ?иналыс осы еді. Мемлекеттік ба?дарламаны орындата отырып, олар?а сауатты жазуды? ?ліппесін, ?рбір дауыс, дыбыс, ?ріп емлелерін ту?ан ?дебиеттен ?зінді ??гімелерді о?ытып, жаттатып, о?улы?ты талдатып, о?ы?ан ережесін ?айталап с?рап, ?ле? жолдарын жат?а айт?ызып о?ытып ж?рдім, біра? жо?арыда айт?ан биік ма?сат?а сара жолмен емес, шашыра?ан жолмен келе жат?анымды сезіп ж?рдім. Осы ой ма?ан тыным таптырмай, а?ыры биік ма?сатты орындау ?шін, я?ни хал?ын с?ю ?шін – ол ?уелі ту?ан тілін ?адірлеуі керек, ту?ан ?дебиетіне шын ?ашы? болуы керек екендігін мойындадым. Ал тілді ??рметтеу ?шін - ?зі ойын д?л жеткізе алатын, бай ана тілін еркін ме?гере алатын болуы керек. Еркін с?йлеп, ?рбір дыбысты д?рыс шы?арып, ?зіне арнал?ан ??гімені зейінмен ты?дай білгенде ?ана ол диктант м?тініндегі ?рбір с?зді? ма?ынасын ??ады, ал ма?ынасын ???ан с?зді? жазылу ережесі есте тез ж?не м??гіге са?талады. Міне, б?л мені? аш?ан, ?зім ?шін аш?ан жа?алы?ым болды, ?рине ма?ан дейін к?птеген ?алымдар жан – жа?ты д?лелдеп берген теория екені белгілі, біра? соны ?з т?жірибеммен ?зім т?жырымда?ан со?, мені? ?зіме ?ымбат.
Ал о?ушы с?з ма?ынасын т?сіну ?шін ж?йелі ойлап білуі ж?не ойын еркін жеткізе алуы керек екен. Міне, осындай ?з т?жырымдарым мені? алдыма игі ма?сатымды на?тылып, саралап ?ойып берді.
- Еркін ойлау?а да?дыландыру;
- Ойын с?йлеу ар?ылы жеткізе білу;
- С?з ма?ынасын т?сіне отырып сауатты жазу.
Ол ?шін ?рбір ш?кірт ж?регіне жол тауып, олармен сырлас бола білу. О?ушыны? ойын ояту ?шін 5 сынып о?ушыларымен ал?аш?ы танысу саба?ымды «Мен бастауышта о?ып ж?ргенде ...» деген ша?ын шы?армамен бастадым. Е? аз дегенде ?ш с?йлем жазуды міндеттедім. Сол ?ш с?йлемді жаза алма?ан о?ушылар к?п болды. Келесі саба?та сол о?ушыларды топ – топ?а б?ліп, саба? со?ында осы шы?арманы ауызша жал?астырма? болдым. Ауызша жал?астыр?аныма да бес – алты о?ушы ере алды. Міне, ой еркіндігіні? жо?ты?ы. Біреулер еште?е ойлап таба алмаса, енді біреулер б?лай жазсам м??алім ?рсады деп ?ор?ады, сонды?тан егемендік ал?ан елді? еркін ойлы азаматын даярлау ?шін оны еркін ойлау?а да?дыландыруым керек болды. ?ор?а? ?лдан елге ?андай ?айыры бар? Осылайша мен жо?арыда атал?ан ма?сатты ж?зеге асыруды? жолын таптым. Ол – о?ушыны? жа??ыртушылы? ?абілетінен бас тарту. Жа??ырта білу де ?лкен талант, естігені?ді, к?ргені?ді айна – ?атесіз м??алімге, м??алімні? ?зіндей ?ылып айтып беріп, бестік ба?а алу к?п жа?дайда о?ушыны? ?зіндік ?рекетін тежейді екен. ?лкен талант иесі бола т?рып , о?ай табыс жолына т?сіп, тек ?ана к?шірмемен айналыс?ан суретші біртіндеп ?алай ?шсе, ?з бетімен ?ылымды иегрмей, тек м??алімні? айт?анын сол к?йінде ?айталап беріп, о?ай бестік ал?ан о?ушыны? бойында?ы таби?и шы?армашылы?, еркін ой, ?зіндік ?рекет да?дысы да бірте – бірте жойылып, н?тижесінде тек біреуді? ойын ?ана ?айтала?ыштар ?сіп шы?ады. Ж?не оны даярлайтын к?п жа?дайда, біздер, ?стаздар ?ауымы.
О?ушыны? еркін ойын дамытуды ма?сат ?ыл?анды?тан, ?деби шы?арманы о?ып, мазм?нын айтып бол?аннан кейін сол шы?армада?ы басты кейіпкер орнына ?зін ?ойдырып ой туындатамын.
?рбір аптаны? ал?аш?ы саба?ы «Мені? демалыс к?нім» деген ша?ын шы?армамен ая?тап отырамын. Ата – аналар жиналыстарында балаларыны? шы?армаларымен ?р ата – ана жеке танысады, озы?тары дауысталып о?ылады, ал кейбір о?ушыны? шы?армасын ??пия ?стау?а тура келеді, кейде о?ушы шы?арма ар?ылы менімен, сынып жетекшісімен сырласады. О?ушыны? ой еркіндігін дамыту ж?мыстарын тек ?дебиет саба?тарында емес, тіл саба?тарында да ж?ргіземін. Сондай саба?тарымны? бірі «Сандар?а тіл бітсе» та?ырыбында?ы сайыс саба?ы. Саба? ма?саты – о?ушыларды? сан есім тарауынан ме?герген білім де?гейі хал?ымызды? ?лтты? ойындары мен ?алыптас?ан адамгершілік ?а?идалар?а т?рбиелей отырып бай?ау. Себебі, ойын процесі кезінде ?р о?ушыда еркіндік пайда болады. Іс- ?имыл еркіндігі ой еркіндігін тудырады. Осы жарыс саба?ым с?ра? – жауап ?дісінен б?лек, о?ушыны? ой еркіндігі, с?з бостанды?ын д?ріптей отырып, ма?сат?а жетуге болатынын к?рсетті.
?рине, алда талдай жылдар бар, ол жылдар мен ?шін ізденіс жылдары болма?.
206
160 310 
