Синтаксисти кайталоо

Бишкек шаарындагы №86 жалпы билим берүү орто мектеби

Кыргыз тили

5-класс

Тема: Синтаксис

Мугалим: Дөөлөталы кызы Гүлзахира

Сабактын темасы: Кыргыз тилинин синтаксиси

СИНТАКСИС - СӨЗ АЙКАШЫ н жана СҮЙЛӨМ дү окутуп үйрөтөт.

• СӨЗ АЙКАШЫ деген эмне?

- Эки же андан ашык толук маанилүү сөздөрдүн байланышы – СӨЗ АЙКАШЫ н түзөт.

СӨЗ АЙКАШЫ –

багындыруучу жана багыныңкы түгөйдөн турат.

М: жашыл жалбырак деген сөз айкашында жашыл – багыныңкы, жалбырак – багындыруучу түгөй.

СӨЗ АЙКАШЫНЫН тутумундагы сөздөр өз ара 4 байланыш аркылуу айкашат: 1. Ээрчишүү

2. Ыкташуу

3. Таандык 4. Башкаруу

• СҮЙЛӨМ деген эмне?

- С ҮЙЛӨМ сөздөрдөн жана сөз айкаштарынан туруп, бүткөн бир ойду билдирген кептин бирдиги .

Сүйлөм түзүлүшүнө карай ЖӨНӨКӨЙ жана ТАТААЛ болуп экиге бөлүнөт.

ЖӨНӨКӨЙ СҮЙЛӨМ бир гана толук маанилүү бүткөн ойду билдирет. М: Асел китепти окуду .

ТАТААЛ СҮЙЛӨМ эки же андан ашык жөнөкөй сүйлөмдөн турат. М: Нурлан кыш мезгилин күтөт , себеби ал лыжа тебүүнү жактырат .

• Сүйлөм мүчөлөрү

Сүйлөм БАШ жана АЙКЫНДООЧ мүчөлөрдөн турат.

Баш мүчөлөр:

• ЭЭ

• БАЯНДООЧ

Мисалы: Айбек ойноду .

Сүйлөмдө:

Айбек – ээси , ойноду - баяндоочу .

Баш мүчөлөргө берилүүчү суроолор

Ээ – ким? эмне? кимдер? эмнелер? кимиси? эмнеси?

Баяндооч – эмне кылды? эмне кылып жатат? эмне кылат?

Ал эми айкындооч мүчөлөргө аныктооч, толуктооч жана бышыктооч кирет.

Айкындооч мүчөлөргө берилүүчү суроолор

Аныктооч – кимдин? эмненин? кайсы? кандай? канча? нече?

Толуктооч – кимге? эмнеге? кимди? эмнени? кимде? эмнеде? кимден? эмнеден? ким менен? эмне менен?

Бышыктооч – канча? кандай? кантип? кайда? эмне үчүн?

Бышыктоо:

• Сөз айкашын түзгүлө (М: кызыл гүл)
• Сүйлөм түзгүлө (М: Мен кызыл гүлдү көрдүм.)

• ________ _________

2. ______ ___________ _________.

Чыңгыз Айтматов

Сооронбай Жусуев

Алыкул Осмонов

• Сүрөткө карап сүйлөмдүн айкындооч мүчөлөрүн катыштырып сүйлөм түзгүлө.

Мис: Чыңгыз Айтматов кызыктуу чыгармаларды жазган.

2. Алыкул Осмонов _________ _______ _________ _____.

3. Сооронбай Жусуев - ___________ ___________ .

Балдар, синтаксис боюнча бүгүнкү кайталаган билимиңерди мультиурок сайтына кирип, «Синтаксисти кайталоо» деген тесттен текшергиле.

Жыйынтыгына баа коюлат.