Сабактын темасы:
Сөз жана анын маанилери
Бүгүнкү сабакта:
Сөз жана анын маанилери боюнча алган билимдерин бышыктап, бекемдешет;
Көп маанилүү сөздөрдүн тике жана өтмө маанилерин айырмалай алышат;
Сөздөрдүн маанилерин туура ажырата билүүгө жана колдоно билүүгө үйрөнүшөт .
3
Чаташкан тамгалардан сөз курап көрөлү.
А, б,и, й, е, к, п, о, т, ү.
Сөз деген эмне?
Кайталоо үчүн суроолор:
1. Сөздүн лексикалык жана грамматикалык мааниси деген эмне?
2. Кандай сөздөр бир маанилүү сөздөр деп аталат?
3. Бир сөздүн бир нече мааниге ээ экендигин кантип билсек болот?
4. Сөздүн тике жана өтмө маанилерин кандай түшүнөсүңөр?
1-тапшырма:
Мисалы:
Үй – адамдар жашоого же иштөөгө ылайыкташтырылган имараттын аталышы.
Китеп – окуу үчүн даярдалган барактардын топтомунан турган кандайдыр бир типографиялык басылма.
Мисалы:
Китеп сатым алдым.
Китеп –зат атооч, жалпы зат атооч, табыш жөндөмөдө турат. Китеп сүйлөмдүн толуктоочу, «эмнени?» деген суроого жооп берди, уңгу түрүндө турат
2-тапшырма:
Мисалы:
3-тапшырма:
Үлгү:
1. Бир нерсенин калыбы, бир нерсенин кебетеси.
Үлгүгө салып тон бычкан,
Энекем өттү дүйнөдөн.
Кошок
2. Элдин эсинде каларлык, унутпай жүрө турган жакшы иш.
Ар бир иште элге үлгү болорлук иш көрсөтүү азаматтын милдети
Гезиттен
Мисалы:
Класс:
1. Мектеп окуучуларынын жаш өзгөчөлүктөрүнө карата топко бөлүнүшү.
2. Ошол топтогу окуучулар үчүн арналып бөлүнгөн мектеп бөлмөсү.
Дарт: 1. Оору, сыркоо, илдет. Үшкүртөт эрди дарт деген, Калктан чыгат март деген. «Барпы» 2. Кыйгы, азап, мээнет. Найзадан Чубак кутулуп, Айдаган жылкы артынан, Жалгыздыктын дартынан , Алмамбет, Чубак жөнөдү. «Манас»
3. Ой, мүдө, тилек. Эки миң канча ат эле,
Элдин байге дарты эле.
«Манас»
Дан:
1. Эгиндин бир бүртүгү; жемиш ичиндеги урук.
2. Эгин, аштык.
Алтын казып, дан айдап,
Алтайга келип турабыз.
«Манас»
3. Нан, токоч.
Кыргыздар үйгө кирген адамга дан ооз тийгизбей, үйүнөн чыгарбайт.
4-тапшырма:
Мисалга «тумшук» деген сөздү алалы.
Тике маани
Сөздүн чындыкка дал келген, эң алгачкы тике мааниси.
Өтмө маани
Көз
Сөздүн тике маанисине салыштырмалуу образдуу кыйыр мааниси.
Адамдын көрүү органы: Кечке чейин көзү ооруп жүрдү.
Иштин ыгы: Сен иштин көзүн билесиң, сага ишенебиз.
Өрт
От: Көп кабаттуу үйдөн өрт чыкты.
Өткүр: Сен өрт жигит экенсиң!
Көнүгүү
Кара менен терилген сөздөрдү салыштыргыла.
1 .Манас кол жаңсап, колду токтотту.
2 .Кабарым суук , бирок атпай коюш болбос. Күн суук.
3. Ачкычты таппады. Эмгек – бакыт ачкычы.
4. Ак эмгектен жамандык көргөн адамды учураттыңар беле? Ак мөңгүлүү төрдө, күмүш карагай черде, агын суулуу жерде өскөн Манас бейтааныш чөлгө чыкты, карагандуу куру сай, кумдуу чап какыр белге чыкты Манас.
5. Байыркы заманда бир чал булбул экөө дос болуптур.
Тообурчак аттын дулдулу,
Топ жыйындын булбулу .
Кол
Манас кол жаңсап токтотту.
Суук
Манас колду токтотту.
Күн суук.
Ачкыч
Кабарым суук, бирок атпай коюш болбос .
Эмгек – бакыттын ачкычы.
Ачкычты таппады.
Ак
Ак эмгектен жамандык көргөн адамды учураттыңар беле?
Ак мөңгүлүү төрдө, күмүш карагай черде, агын суулуу жерде өскөн Манас бейтааныш чөлгө чыкты.
Көнүгүү
- Берилген сөздөрдү төмөнкүдөй ар кандай маанилерде колдонуп сүйлөм түзгүлө:
1. Адамдын, жан-жаныбарлардын көрүү мүчөсү.
Алинанын көзү кара, кирпиги узун.
Көз
2.Күндүн, айдын ж.б. бети.
Күндүн көзү ачылбай жаап жатты.
1. Жер астынан чыккан суу, кайнар, башат.
Кыздар булактан суу алып келишти.
Булак
2. Бир нерсенин келип чыкан жери, кенчи, негизи.
Кайнап чыккан көп ырдын, булагы элең Токтогул.
1. Жылдыздар көрүнүп турган, жылдызы көп.
Жылдыздуу асманды карап, ойлонуп олтурдум.
Жылдыздуу
2. Мээримдүү, ыманы ысык, жайдары, сүйкүмдүү.
Биздин класстагы Актилек жылдыздуу жигит .