Статья на тему «Саха у?куутун элемиэнинэн о?о эт – хаан ?тт?нэн уопсай сайдарыгар туттуу»

«Саха уҥкуутун элемиэнинэн оҕо эт – хаан өттүнэн уопсай

сайдарыгар туттуу»

Мин физкультура уонна ритмика уруоктарын 8-c сылбын уөрэтэбин. Улэлиирбэр билиҥҥи кэмҥэ эт – хаан өттунэн оҕону сайыннарарга урдук ирдэбил турарынан, улэбин саҥардар сыалтан бу теманы талан улэлиибин. Өй өттунэн кэһиллиилээх оҕолорго физкультура уонна ритмика уруоктара ураты суолталаахтар. Кинилэри интириэһиргэтэр сыалтан улэбэр үҥкүү үгүс элемиэннэрин туттабын.

(Цель) Кэтээн көрүүбэр үҥкүү оҕо сайдарыгар төһө көдьуустээх эбитий диэн сыал туруоруммутум.

(Гипотеза) Мин баҕабынан – үҥкүү элемиэнинэн куруук ситимнээхтик тутуннаххына оҕолор эт – хаан өттүнэн сайдыыларыгар туһалаах буолуохтаах.

Ол инниттэн мин оҕолор эт – хаан өттүнэн сайдыыларыгар баар кэһиилэрин үөрэтэн көрдүм. Оҕолору маннык группаларга араарыахха сеп:

1. Уопсай эт – хаан өттүнэн сайдыылара кэьиллиилээх, ыйааьыннара эппиэттээбэт сорох аьары кыра ыйааһыннаах, сорох улахан,нүксүгүр,уҥуохтара сөпкө улааппатах ситэ сайдыбатах

2. Хамсаныыларыгар сүрүн кэьиллиилэр точнайа суох хамсаныылар, тэҥ хамсаныылара кэһиллибит, көнөтүк сатаан хаампаттар, тэҥинэн дайбамматтар.

3. Сууруу кэмигэр хамсаныы кэһиллиитэ бытахай хардыынан сүүрүү, нүксүччү умса туттан сууруу

4. Хаамалларын- көнөтө суох хаамыы,

Физкультура учуутала хас биирдии уөрэнээччи тус сайдыытын, кэһиллиитин билиэхтээх уонна олору туоратарга, сайыннарарга дьулуһуохтаах. Оскуола бырааһын кытта кылаастар салайааччыларын кытта ыкса сибээстээх буолуохтаах. Оҕо доруобуйатын тупсарыгар улэлэһиэхтээх. Ордук бу үлэни алын кылаас оҕолоруттан системалаахтык үлэлиириттэн саҕалыыбын. Кинилэргэ физкультура уруоктарыгар интириэһи тардыы.

Физкультура уруоктарыгар саамай сурун соругунан буолаллар:

1. Оҕо доруобуйатын бөҕөргөтуу, осанкаларын көннөрүү, эт – хаан тургэн, күүстээх, сымса буолалларын ситиһии.

2. Баар итэҕэстэри көннөруу туоратыы

3. Ону таһынан майгы сигили өттүнэн улэлэһии, бэрээдэккэ итии.

Киһи хамсанар имсэнэр буоллаҕына биирдии былчыннар эрэ буолбакка организм барыта нагрузкаланар, ону таьынан өй, толкуй өттүнэн тэҥинэн сайдар: хас биирдии хамсаныытын өйүгэр тутар, ону оҥорор, ырытар, саҥа билиини ылар.

1. Улэлиирбэр 2с- 5с кылаастартан 10 оҕону талбытым 5 уол 5 кыыс. Итини кинилэр эт – хаан өттүнэн уопсай сайдыыларын туругун тестирование көмөтүнэн оҥорбутум

2. Үҥнүү элемиэннэрин үөрэтиитин наардаабытым.

3. Кэтээн көрүүбэр маннык ньымалары туттубутум:

• Литератураны уөрэппитим

• Педагогическай кэтээн көрүү

• Дьарык

• Педагогическай кэтээн көрүү түмүгэр – саха үҥкүү элемиэннэрин уопсай уруокка тутуллар эрчиллиилэри кытта майгыннаһаларын, сөп – түбэһэллэрин биллим.

• Сөптөөхтүк дьарыктаннахтарына кинилэр сүрэх – тымыр, тыынар органнар улэлэригэр туьалааҕын

• Ону таһынан киһи быьыытынан хаачыстыбалар истиилэригэр улахан оруоллаах сыалы ситиһэр, бэйэни көрүнүү, хонтуруолларын тэринии, бэрээдэктээх буолуу уонна да атыттар.

Бастакы тестированием тумугунэн:

• 30 миэтирэҕэ сүүрүү-

• 10 миэтирэҕэ сүүрүү-

• Уһуну ыстаныы-

• Приседание-

Эрчийиини тэрийии:

• Физкультура уруога – нэдиэлэҕэ иккитэ

• Ритмика – нэдиэлэҕэ биирдэ

• “Дьиэрэнкэй” куруһуога ыйга түөртэ

Саха үҥкүүтүн элемиэннэрэ туох туһалаахтарый?

1. Хамсаныы араас көрүҥнэрэ оҕо тоноҕоһо имигэс буолуутугар, былчыҥ араас көрүҥэ сайдыытыгар, тыынар уонна сурэх – тымыр органнара кэһиллибэтигэр , эт – хаан өттүнэн сайдыытыгар учугэйдэр,туһалаахтар

2. Оҕо уҥуоҕа – иҥиэҕэ көнө буоларыгар.

3. Саха үҥкүүтэ – үҥкүү быһыытынан үөрүүнү үчүгэйи көрдөрөрүнэн, нарын музыка доҕуһуолунан, олоҕу көрдөрөрүн – оҕолор астына үөрэ дьарыктаналлар, сурэҕэлдьээбэттэр

Ол иьин мин саха үҥкүүтүн үөрэтэн – ырытан баран маннык үҥкүү хамсаныыларын эрчиллии быһыытынан үлэбэр тутуннум:

• «Хаамыы уҥкуу» - бытаан ойоҕоьунан хаамыы; «Оһуохай»

• «атах тэпсии» – «Дьиэрэҥкэй»уҥкуутугэр туттуллар хамнаныы,хардары атах төбөтүн ууруу

• «тилэх тэпсии» – «Оһуохай»

• «кулун куллуруьуу» – илиини тоҥолоҕу эрийэ тутуу «Оһуохай»

• «Таба сүүрүүтэ» – киэҥник атыллаан өрө ыстаныы

• «Өрө ыстаныы» - «Табалар»

• «кылыы» -« Булчуттар»

• «ыстаҥа» – «Булчуттар» үҥкүүлэрэ

• «чохчоохой» «Чохчоохой».

• «куобах» – «Булчуттар».

• приседание - «Булчуттар»

Бу ыытыллыбыт үлэ тумугунэн мин манныктары бэлиэтиибин:

• Биһиги оҕолорбут (өй өттүнэн бытааннык сайдар оҕолор) бэйэлэриттэн учугэй үрдүк сайдыылаах оҕолорго тэҥнээтэххэ эт – хаан 1 -1.5 сыл эрэ буолбакка 2 – 3 сыл хаалыылаахтара биллэр

• Сүрүннээх координациялара суох,( табатык туттуулара) равновесияларын туппаттар, реакция суох, осанкалара кэһиллибит, имигэстэрэ суох.

• Ол иьин маннык оҕолорго анаан үөрэтиини, сорох өттүн уһатыы, кылгатыы, анаан үөрэтии барыан сөптөөх эбит.

2 сыл үлэ кэнниттэн тестированием маннык түмүктээх:

• 30 миэтирэҕэ сүүрүү-

• 10 миэтирэҕэ сүүрүү-

• Уһуну ыстаныы-

• Приседание-

Ол аата мин үөрэтэр оҕолорум 70% эт – хаан өттүнэн лаппа сайдыбыттара көстөр.

Маны таһынан: үҥкүү оҕолорго эбии тугу биэрдэ:

1. Осанкалара көнөругэр

2. Хамсаныыларын өйгө тутар буоллулар

3. Координациялара сайдар

4. Тутта – хапта сылдьаллара

5. Бэйэлэригэр эрэллээх

6. Кыраһыабай көстүүнү өйдөөһүн

7. Актыыбнай буолуу

Маннык үҥкүүлэри туруордубут:

• «Дьиэрэҥкэй»

• «Чохчоохой»

• «Хотугулуу»

• «Сайын»

• «Илиҥҥи дойдулар ункуулэрэ»

• «Булчуттар»

• «Дьөһөгөй»

Оскуола иһинээҕи мероприятиеларга, орто оскуолаҕа, детсадка үҥкүүлээтибит. Дьон иннигэр тахсан ситиһиилэнэн оҕолор личность быһыытынан урдээтилэр.