Билим беривню ва тарбиялавну талайлы ёлунда
Белгили экени йимик, муаллимни касбусун юрютегенлерден оьсюп гелеген яш наслуну билими де, тарбиясы да гьасил бола. Шолар экиси де бирлешгенде буса, бир де къопдурувсуз айтгъанда, гьар къайсыбызны да гележекдеги яшавубузну агьымын белгилей. Муаллимлеге адатлы гьалда биз гьюрмет этегенибиз де шо саялы болмагъа ярай. Бугюнлердеги яшавну авурлукъларына къайпанмайгъан кюйде, оьзлер танглагъан касбусуна амин къалып, башгъа тюрлю якъдан къазанмагъа къасткъылмайлы, гьар гюнлюк гьаракатыны натижасында сынавун артдырып, сынавун камиллешдиривню ёлун танглагъан яш, олай да оьзлени оьмюрю орта чагъына оьтмеген муаллимлер айрыча абургъа-сыйгъа лайыкълы. Бизин районгъа гиреген охув ожакъларында оьзлени атын гьасай этип айланмаса да, саламат кюйде оьзюне тапшурулгъан касбу борчланы гьеч ким сёз тапмагъа болмайгъан кюйде кютюп, гёрмекли натижалагъа етишип гелеген муаллимлер аз тюгюл. Биз оьзюню гьвкъында айтагъан Къарабудагьгентдеги бир номерли орта школада ана тил ва адабият дарсланы юрютеген Райсанат Алавутдинованы шолай бажарывлу муаллимлени сыдырасына къошмагъа болабыз.
Неге тюгюл, йигирма йылланы боюнда ол муаллимлик касбуну юрюте, бир вакътини ичинде охув ожакъны ёлбашчысыны тарбиялав ишлеге къарайгъан орунбасарыны къуллугъунда чалышып тургъан.
Ачыкълашдырып айтгъанда буса, ол 1982-нчи йылда Къарабудагъгент юртда Алавутдинни ва Тотугъушну кёп яшлы агьлюсюнде тувгъан. Ата юртундагъы эки номерли орта школаны яхшы къыйматлар булан тамамлагъан сонг, огъар 1999-нчу йылда Дагъыстан пачалыкъ педагогика университетни филология факультетине охумагъа тюшюп, оьр билимлеге ес болмагъа ёллар ачыла. Эсгерилген оьр охув ожакъда билим алывун узата
туруп, 2001-нчи йылда Райсанат Къарабудагъгентдеги бир номерли орта
школада муаллим гьисапда иш башлап, яшдан берли гёз алгъа тутгъан сыйлы ва асил мурадына етише. Шолайлыкъда, яшланы мелте вакътисинден
башлап, оьрюм чагъына етишгенчеге ана тилге ва адабиятгъа бакъгъан якъдагъы гьасиретликни сингдирмек учун гьаракатын болдурмагъа башлагъан. Шону булан бирге, дейгеним, оьр охув ожакъны битдирип, оьзюню касбу бажарывлугъун артдыргъан, оьтген узакъ йыллланы боюнда буса, бай иш сынав да топлангъан. Оьзюню ишинден сююнюп де, къуванып да билген, яшланы да, оьзюню айланасында чалышагъанланы арасында да абур къазангъан.
Гиччиден юреги авагъан муаллимни касбусун танглайгъанына буса, оьзю де айтагъангъа гёре, огъар тезден берли де школада муаллим гьисапда ишлеп турагъан уланкъардашы Бадрутдин таъсир этген.
– Мен тезден берли де англагъаным йимик, бирев де муаллим болуп тувмай. Герти муаллим болмакъ учун кёп йылланы боюнда къаныгъывлу кюйде чалышмагъа тарыкъ. Шо саялы да, бугюнлерде кёп йылланы узагъында топлангъан муаллимлени сынавун да уьйренемен. Шондан гьасил чыгъарып, яшлагъа билим беривню камиллешдиривню къайдаларын ахтараман,– дей мени булан юрютеген лакъырыны барышында ол, касбусун не ёлда танглагъаны гьакъда айта туруп.
Гьар къачан да оьзюню агьамиятлыгъын бир де тас этмейген инг герекли муаллимни касбусун юрютегенлени къылыкъ битимине не йимик хасиятлар хас болмагъа тюшегени гьакъда сорагъанда да, ол кёп ойлашып турмайлы:
– Мен ойлашагъан кюйде, муаллимни касбусун танглагъан гьар кимге де бир башлап рагьмулу болмагъа тарыкъ. Неге тюгюл, ата-ана олагъа яшавда тенгин тапмагъа да къыйын байлыгъын – авлетлерин инана. Шолай болгъандан сонг, олар охув ожакъдан янгыз терен билимлеге ес болгъандан
къайры да, оланы къылыкъ-хасият битимине абур-сый этивню, къайсы буса да бир саниятгъа тюшюнюп, жаваплыкъны гьис этип гьаракатын болдурувну сырларына уьйренип чыгъажагъын къаравуллай. Шону булан бирге,
яшлардан билимни де, низамны да талап этмек муаллимни аслу борчу гьисаплана. Мен де иш уьстде мен оьзюне уллу гьюрмет булан янашагъан иш ёлдашым, элли йылланы боюнда ана тилден ва адабиятдан дарс берип турагъан Нажарханым Абсаматовна береген насигьатлардан баш алып, артыкъ талап да этмейли, эркинине де къоймайлы, ортасын табып, яшланы сююп, оьзюмню де сюйдюрюп, оьзюм юрютеген дарслагъа иштагьландырып ишлемекни къастын болдураман. Неге тюгюл, муаллим касбусуна немкъорай янаша буса, шону яшлар бек тез гьис эте, уллулар айтгъынчагъа да оьзлер де англай. Олар юрютеген дарслагъа да айтардай тергевлю де болмай.
Нечик алай да, бугюнлерде оьз борчларына къаны-жаны булан янашмайгъан муаллимге школада ишлемеге ярамай. Неге тюгюл де, яш наслуну къысматы янгыз оьзлени яда ата-анасыны къолунда болуп къалмай. О бизин, муаллимлени къолунда да дюр. Дейгеним, бизден де уллу жаваплыкъны талап эте. Муаллим оьзюню алдында охуйгъан яшланы гележегин гёз алгъа тутуп, оланы гьар гюнлюк гьайында турмагъа тарыкъ. Дагъы ёгъесе огъар муаллим деген сыйлы ат гьалал болуп да битмес, – деп жаваплана.
Оьз гезигинде Р. Алавутдиновнаны гьакъында Къарабудагъгентдеги бир номерли орта школаны ёлбашчысыны охув ишлеге къарайгъан орунбасары Абдуллабек Алиев де мени булангъы лакъырында кёп исси сёзлер айта:
– Оьзюню дарсларда ва класдан тышда юрюлеген гьаракатларында да ол охувчу яшланы яратывчулукъ гьислерин уятывгъа айрыча тергевлю янаша. Белгили къумукъ шаирлени ва язывчуланы яратывчулугъун уьйренивге агьамият берип геле. Дарсны вакътисинде гьар тапшурувну кютегенде, охувчуланы ойлашдырагъан, оьзбашына гьасиллер чыгъарагъан къайдаланы къоллай. Бютюн ишин айрыча гьар охувчуну билимин,
бажарывлугъун гьисапгъа алып, жанлы кюйде юрюте. Бугюнлерде ишинде
янгылыкъ излейгенден къайры да, къасткъылып дарс берив къайдаларын камиллешдирегени гьакъда айтмагъа бажарыла. Заманны талапларына жавап
береген кюйде арагъа чыкъгъан янгы къайдаларын да къоллай. Шо якъдан алгъанда, компьютерни, интерактив досканы ва оьзге техника къуралланы имканлыкъларындан пайдалана. Ана тилден ва адабиятдан дарс беривчюлени гьакълашыв генгешлеринде, билим беривню пачалыкъ федерал гесимлерин яшавгъа чыгъарывну шартларына байлавлу муаллимлер учун курсларда ортакъчылыгъын болдура.
Ону сёзлерин Р. Магьамматова оьзюню насигьатчы, гьисапда атын алышлап айтагъан сынавлу муаллим Алчагирова Нажарханым Абсаматовна да булай узата:
– Райсанат гёз алгъа тутулгъан программа булан дазуланып, дарсланы бир оьлчевге салмай, оланы яшав булан, тарих булан, маданият, инчесаният
булан байлавлу эте. Охувчуларыны билим топлавда оьзбашына иш гёрмеге, оьз ойларын, оьз пикруларын ачыкъ этип айтмагъа, бирлешип гьаракатгъа къуршалмагъа уьйрете. Инг алда Райсанат Алавутдиновна охувчуланы къысматын гёз алгъа тутуп иш гёрегенине, гьар охувчугъа оьзтёрече янашагъанына, оланы охувгъа амракъ этмек, дарсгъа гьаваслыгъын артдырмакъ учун гьар тюрлю асувлу къайдаланы къоллай.
Мен де билим беривню ва тарбиялавну талайлы ёлуна тюшген Райсанат Алавутдиновнаны гьакъында айтылагъан сёзлени бирисин де инкар этмейли, огъар гьар гюнлюк ишинде гележекде де оьрлюклер, олай да уьч авлет тарбияланагъан ол яшав ёлдашы Магьамматрасул булан къургъан агьлюсюне татывлыкъ булан бирге берекет ёрамагъа сюемен.
Нюрсагьадат ИЗАМУТДИНОВА.
СУРАТДА: Р. АЛАВУТДИНОВНА.
1 898
33 213 
