"судан са?тану ережелері" т?рбие са?аты

Та?ырыбы:  «?ауіпті судан са?тан!» Ма?саты: т?тенше жа?дайлар,оны? ішінде ?ауіпті су  ж?нінде білімдерін ке?ейтіп, олардан са?тану жолдарымен, ал?аш?ы к?мек к?рсету шараларымен таныстыру. К?рнекілігі: суреттер топтамасы, интерактивті та?та. Барысы: М??алім: Т?тенше жа?дай дегеніміз адамдарды? ?аза табуына ?кеп со?атын немесе денсаулы?ына, ?орша?ан орта мен шаруашылы? ж?ргізу объектілерге н??сан келтірген немесе келтіруі м?мкін, халы?ты ед?уір д?режеде материалды? шы?ындар?а ?шыратып, тіршілік жа?дайын б?з?ан немесе б?зуы м?мкін авария, зілзала немесе апат салдарынан белгілі аума?та туында?ан жа?дай. Т?тенше жа?дай пайда болу себептеріне ?арай таби?и сипатта?ы немесе техногендік сипатта?ы т?тенше жа?дайлар?а б?лінеді. Таби?и сипатта?ы т?тенше жа?дайлар – д?лей зілзала (жер сілкінісі, сел, к?шкін, су тас?ыны ж?не та?ы бас?алар таби?и ?рт, індеттер мен малды? ж??палы аурулары) Техногендік сипатта?ы т?тенше жа?дайлар: ?нерк?сіп, к?лік авариялары, ?рт (жарылыс), ?йлер мен ?имараттарды? кенеттен ?ирауы, б?гендерді? б?зылуы, тіршілікті ?амтамасыз ететін электр энергетика ж?не коммуникация ж?йелеріндегі, тазарту ??рылыстарында?ы авария ту?ыз?ан т?тенше жа?дайлар. ??т?ару ?ліппесі экстремальды? жа?дайлар кезіндегі іс – ?имылды? ?ыс?аша н?с?ауы 1 – о?ушы: Жер сілкінуіне дейін Алдын ала дайын болы?ыз; - рюкзак немесе с?мке?ізді, ??жаттар; - ?ш к?нге жететін тама? пен су; - жылжымалы электр фонары мен с?мке; - ал?аш?ы медициналы? д?ріханасы мен медикаменттер; - жылы киім мен ая? киім; 2 – о?ушы: Ал?аш?ы жер сілкінісі кезінде: Есте са?та?ыз: жер сілкінісі бастал?ан кезде ?рейленбе?із ж?не бас?аларды? ?рейленуіне жол берме?із; - Газ, су ж?не жары?ты с?ндірі?із; - Жер сілкіну т?менгі баллмен жай болса, онда сол жерде т?ры?ыз, ?оры?па?ыз, к?ті?із; егер к?шті жер сілкінісі бол?ан кезде сіз ?й ішінде болса?ыз: - Ішкі ?абыр?аны? ?ауіпсіз жеріне, б?рыш?а, есікті? жа?тауына, ванна?а жаты?ыз; - Екінші не одан жо?ары ?абатта болса?ыз ол жерден еш?айда кетпе?із; - Кереуетті?, столды? астына кірі?із, себебі б?лар сізді ??лайтын заттар мен сыны?тардан ?ор?айды. ?зі?ізді ауыр жи?аздар мен терезелерден аула? ?ста?ыз; - Лифтіні пайдаланба?ыз. 3 – о?ушы: Егер к?шеде болса?ыз - ?имараттар мен электр желілерінен алша?, ашы? ала?да т?ры?ыз, ?зілген электр желілерінен алша? т?ры?ыз; - ?имараттарды? алдын кесіп ?тпе?із ж?не о?ан кірме?із; 4 – о?ушы: Егер авток?лікті? ішінде болса?ыз: - Ашы? ала?да ?алы?ыз ж?не жер сілкінісі біткенше авток?лікті? ішінде болы?ыз; М??алім:  -Бізді? ?ызылорда ?аласы к?ктем мезгілі ?алай баталса болды, сондай бізді? айма? ?ауіпті су басу айма?ы болып есептеледі. Сонды?танда сала башылары осы ?ауіпті судан  халы?ты са?таймыз, суде?гейін ?з шамасынан саырмаймыз деп к?п е?бек сі?іріп жат?анын да айта кету керек. Ж?ргізуші: Б?гінгі «?ауіпті судан са?тан» та?ырыбында ?ткелі отыр?ан т?рбие са?атымызды? ?адірлі ?она?ын таныстыру?а р??сат еті?іздер.

Мектебімізді?  Бастап?ы ?скери ?йымдастырушысы Н.Ю.Айм?хамедов Мектеп аяжаны А.К.Т?рсынбаева апайларымыз?а с?з кезегін берейік

Бастап?ы ?скери ?йымдастырушысы Н.Ю.Айм?хамедов: – ?мірден ?ымбат еш н?рсе жо?, ?йткені ?мірде б?рі бар. ?азіргі заманда ?мір е? ?ымбат байлы? болып келеді. Адамны? е? негізгі ма?саты ол – ?мірді са?тап ?алу, ?йткені ол ??нсыз. Адам осы ?мірдегі ?мір с?ру ма?ынасын іздейді, жоспар ??райды, сол жоспарларды іске асыру ?шін жасайды ж?не ?йренеді.К?бінесе жа?дайларда ?з ?мірін са?тап ?алу ж?не ?з жа?ындарыны? ?мірін са?тап ?алу ?шін ?арапайым ережелерді білуіне байланысты болады. Мысалы: ал?аш?ы медициналы? к?мек т?тенше жа?дайлар кезінде. ?мір ?ауіпсіздік негіздерін ?Р ?АЙСЫСЫ білу керек ж?не де ?р ?айсысы т?сініп отыру керек, ?з уа?ытында б?рін д?рыс жасауын бізді? денсаулы?ымыз?а ж?не ?зімізді? ?мірімізге, балаларымыз?а ?аншалы?ты ма?ызды екенін білу керек.?ай жерде сіз болса?ыз, жал?ыз, достарымен, отбасымен, жолда ж?мыс?а бара жат?анда, демалыста немесе ?йде, ?р?ашанда есі?ізде са?таныз, ?мірде к?птеген жа?дайлар болады. Олар ?деттегідей ?р-т?рлі жа?дайлар?а ?келіп со?тырады. Сендер б?ндай жа?даймен кездесе?із сабырлы? са?тау керек – сізді? о?ан жаса?ан к?мегі?із оны? ?мірін са?тап ?алуына  м?мкіндік жасайды. Сол себептен б?ны білу ж?не оны д?рыс ?олдану бізді? міндетіміз.

Ж?ргізуші: «Аман бол, бауырларым!» ?ні

4 –о?ушы Су тас?ыныны? негізгі ?ш себебі бар: жа?бырды? ?те к?п жаууы, ?арды? тез еруі мен т?рып ?ал?ан м?здарды? жалжуы, те?із суыны? жа?а?а ?руы, ?зенге суды? к?п ??йылуы. ?сіресе ?ар еруі ?за??а созыл?анда ?те ?ауіпті. Елді мекендерде су тас?ыны боларда алдын-ала ?ауіпсіздік дайынды?ын ж?ргізі керек. Жергілікті елді? топографиясын, климатты? ерекшеліктерін ж?не тарихын біле отырып, су тас?ыныны? ?алай болатынын д?лдікпен білу ?иынды? ту?ызбайды. Кішкентай су тас?ыны шамамен 10-20 жылда бір рет, ?лкен су тас?ыны 20-25 жылда бір рет, одан да ?лкен б?кіл ?зендерді ?амтитын 50-100 жылда бір рет ж?не 100-200 жылда бір рет, б?кіл аума?ты ?амтитын ?лкен апаттар болуы м?мкін.

5 –о?ушы: Гидрологиялы? алдын-ала ба?ылауды? мынадай ж?йесі бар:

?ыс?а мерзімдік (10-12 т?улік)

?за? мерзімдік (2-3 ай?а дейін)

?те ?за? мерзімдік (3 айдан жо?ары)

Жа?а?а жа?ын облыстарды? т?р?ындары жа?ын уа?ытта не болатынына ?ызы?ушылы? білдіріп ж?руі керек.

6 –о?ушы: Жеке адамны? алдан-ала ?ауіпсіздік шаралары:

ал?аш?ы тол?ынны? ?серінен ??лат?анда;

барлы? отбасы м?шелерін ж?зуге ?йрету;

?айы?ты? болуы (м?мкіндігінше екі ?айы?- біреуі к?дімгі, екіншісі-жел ?рлеп толтырыл?ан) ;

жергілікті елді-мекендерді? топографиясымен танысу;

жа?ын ма?да стихиялы? жа?дай бол?анда хабарласу т?рін білу.

7 –о?ушы:Су тас?ыны кезінде:

?йдегі газды, суды, жары?ты с?ндіру;

пештегі жанып жат?ан отты ?шіру;

?йдегі ба?алы заттарды ?йді? т?бесіне немесе жо?ары ?абат?а шы?ару;

бірінші ?абатта?ы есік пен терезелерді та?таймен немесе фанермен ?а?ып тастау;

мал т?ратын сарайда?ы есіктерді? ілгішін ашып тастау.

Кездейсо? су тас?анында ?зі?ізбен бірге жылы киім, м?мкіндігінше су ?ткізбейтін киім, жамыл?ы, тама? ж?не т.б. керекті н?рселерді алып, рельфті? е? биік жеріне к?терілі?із, ол жерді еш?ашан су баспайды. Егер ол болмаса, ?айы? ж?не т.б. дайындау ?ажет.

8 –о?ушы: Су кеткеннен кейін электр сымдарынан, за?ымдан?ан газ магистралдан са? болу ?ажет. ?йге кірер алдында, су тас?ынынан за?ымданба?анды?ын бай?ау ?ажет. Судан табыл?ан заттардан тама? ?зірлеуге болмайды.

Ж?ргізуші: Мектеп аяжаны А.К.Т?рсынбекова: – ?рбір жыл мезгілі ?з ?ызы?ы мен ?ауіпке толы. ?сіресе жаз айларында адамдар таби?ат аясына демалыс?а, серуенге, су?а шомылу?а саяхаттайды. Алайда осы бір ?ызы?ты да ?ауіпті демалыс аясында адамдар к?п жа?дайда ?аіпсіздік ережелерін са?тамайды. Сол себепті ?лкендер ?здерін ж?не кішкентай б?лдіршіндеріне ?ауіп т?ндіреді.

Сізді? іс-?рекеті?із:

М?рынын сумен бірге кірген, шылаудан тазартып, су кіріп кеткен кезде, зардап шеккен адам бетімен т?мен ?арай ?ояды, баспен кеуде  ілініп т?р?андай т?ру керек. Сол ?шін оны тізенізге ?ою?а болады немесе ішінізге ?арай ?ойып, б?гіп кесек сия?ыл киім ?ою керек.

Содан су ?кпеден шы?сын деп, ар?а?ыз?а басу керек. Су шы?уы ?ойса, ар?а?ыз?а жат?ызып ?зі демал?анша ?олдан дем беру керек (искусстенное дыхание).

Зардап шеккен адам сана?а келген кезде, оны жылы ауруханана?а жіберу керек.

К?рініс: О?ушылар екі топ?а б?лініп, айт?ан н?с?аулы?ы бойынша «ЕГЕР АДАМ СУ?А БАТ?АН БОЛСА» та?ырыбында к?рініс к?рсетеді. Д?рыс, б?рысты?ын д?рігер ?зі сараптайды.

Суда зиян шеккендерге ал?аш?ы к?мек

??т?арушыларды? т?жірибесіне с?йенсек, ба?ытсызды??а к?біне балалар, мастар мен ?атар денсаулы?ы д?рыс ж?не ж?зуді жа?сы білетіндер де ?шырайды.

Су?а т?скенде ?андай жа?дайларды жасамау керек:

белгі ?ойыл?ан жерден аспа?дар!

р??сат етілмеген жерде шомылма?дар;

балалар шомыл?анда ?араусыз ?алдырма?дар;

шомыл?анда камера, доп, та?таларды пайдаланба?ыздар;

суда б?зы?ты? жасама?дар;

?тірік дабыл к?терме?дер;

?тіп жат?ан кеме, катер мен ?айы?тардан секірме?іздер;

таныс емес жерде шомылма?дар.

мас к?йде суда ж?збе?із! ?айы?ты? м?рынды?ы мен шетіне отырма?ыз!

ж?зу барысында бір орыннан екіншісіне, бір ?айы?тан бас?а ?айы??а ауыспа?ыз;

?айы?тан с??гіуге секірме?із;

?ара??ы уа?ытта ж?зу ??ралдарын пайдаланба?ыз!

14 жас?а дейінгі балалар?а ?лкендерді? ба?ылауынсыз ж?зу ??ралдарын пайдалану?а тиым салынады.

Ысты? к?н мен ??мда «?ыздырынып» бол?ан со? сал?ын су?а т?суге асы?па?ыз.

Температураны? тез ауыт?уы ?ан тамырыны? ?ыс?аруына, ??лап ?алу?а ?кеп со?тырады.

Егер ба?ытсызды? бол?ан жа?дайда есі?ізде болсын! Зардап шеккен адам?а тынысы то?та?аннан кейін 6 минуттан кешікпей ?мірге ?айтару?а болады.

Зардап шегушіні? басын бір жа?ына б?рып, аузын ??мнан т.б. тазарту ?ажет, тыныс жолдары мен ас?азанынан суды шы?ару ?ажет, осыны? барлы?ын 10 секунд ішінде істеу керек. ?ан ?ысымыны? жиілігі мен тынысын аны?тау ?ажет.

Ж?ргізуші: Сергіту с?ті Елді с?йген баламыз, Білімнен н?р шашамыз. ?лкей, ?аныш атадай К?п жа?алы? ашамыз. Біз талапты баламыз, О?ып – білім аламыз. Суды? сырын ??ынып, Есте са?тай аламыз. Ж?ргізуші: «Ойлайы? та ойнайы?» Берілген ?ле?ні? ?й?асын табу Су дегені? немене? Достым білгі? ——- ме? Су ——— баласы, Су – ——- анасы. Сусыз – ———- Жо? болса Дейміз оны ———- ж?мса! Керекті с?здер: ?немдеп, келде, тіршілік, ?мір, таби?ат.

Ж?ргізуші: Т?рбие са?атымызды? со?ында апай мен а?айлар?а к?кейімізде ж?рген сауалдарды  ?ойса?.

О?ушы:  Су?а ?ай айдан бастап т?скен д?рыс?

А?ай: Негізі су?а маусым айынан бастап т?скен ж?н. Су?а шомылатын жерді, тазалы?ын, тере?дігін тексерген ж?н. Тама? ішкеннен кейін, бірден шомылу?а болмайды. ?за? шомылып, шаршап, то?у да д?рыс емес. Кейбір балалар ?оршау белгісі бар жерлерге м?н бермейді. Су?а т?скенде ата-ана?нан, достары?нан к?з жазып ?аламыз. М?ны? со?ы ?ай?ылы о?и?а?а алып келеді. О?ыс о?и?а орын ал?анда, 112 н?міріне ?о?ырау со?у керектігін баса айт?ым келеді.

 О?ушы К?лге, шалшы? су?а шомылу ?ауіпті ме?

А?ай: ?рине, ?ауіпті. Т?рлі ауруларды? ?оздыр?ыштары болады. Мысалы, ірі ?ара малдарда болатын іш с?зегі, сарып аурулары болады.

О?ушы: Суда ж?зіп ж?ргенде, ая?-?олымыз тартылып ?алады. М?ндай жа?дайды? алдын алу?а бола ма?

А?ай: Суы? су?а шомылмау керек. Егер тырысу бай?алса, ж?зуді то?татып, ар?амен шал?алай жатып, сабыр са?та?ан ж?н. К?п жа?дайда балалар ?атты ?ор?ып кетеді. Ж?дыры?ты ашып-ж?мып, тар?ату керек. Суда ?за? шомыл?анда, ая?-?ол тартылады.

О?ушы: Ал суы? су ?ауіпті ме?

А?ай: Суы? су?а шо-мылу ?шін адам ?бден шыны??ан болу керек. Шыны?па?ан адамды? а?засына суы? су ?тетін болса, жарты са?атты? ішінде жа?дайы к?рт нашарлайды. Суы? судан аман ?ал?анны? ?зінде жиі-жиі есінен танып ?алатын болады. Негізі су кешке ?арай сал?ындайды.

О?ушы: Су?а бат?ан адам?а ал?аш?ы к?мек ?алай жасалады?

Апай: М?ндай с?тте адам?а оттегі жетіспейді. Сол ?шін дер кезінде ?олдан демалдыру керек. Судан шы??ан адамны? киімін беліне дейін шешіп, тыныс алу жолдарын, ас?азанды судан босатамыз. Ол ?шін тізеге отыр?ызып, кеуде с?йегіні? асты??ы б?лімдерін ыр?а?пен ?ысып, басу керек. Аузын шай ?асы?пен немесе жалпа? темір затпен ашу ?ажет.

Сосын ауыздан-ауыз?а немесе ауыздан м?рын?а ауа ?рлейміз. Бетін жо?ары ?аратып жат?ызып, бір ?олды мойныны? астына жіберіп, екінші ?олымен ма?дайынан басып, басын м?мкіндігінше шал?айтамыз. Бас барма?пен ж?не с?? сауса?пен м?рнын ?атты ?ысып, демді ішке тере? алып, оны? аузына минутына 18-20 рет дем салу керек. Суда?ы апаттан ?ор?ануды? е? сенімді жолы – суда шомылу ережелері мен ?ауіпсіздік шараларын ?ата? са?тау.

Ж?ргізуші: Б?гінгі бізді? т?рбие са?атымызды ая?тай келіп , келген кісілерге рахметімізді айта отырып, Бостан Айдаулетті? орындауында «?ырман?а кел, ?ал?атай» ?німен ая?таймыз. ?ош сау болы?ыздар!