Сын атоочтун турлору

КАНДАЙСЫҢ?

Сын атоочтун түрлөрү 1) Сөздүн составына карай: жөнөкөй: сары,акылдуу, таза татаал: көк ала, кызыл-тазыл

2) Морфологиялык түзүлүшүнө карай: тубаса: жаңы, жакшы туунду: тоодой, уялчаак, күчтүү

3) Сыпатты түз же башка зат аркылуу билдиргенине карай: сыпаттык: ысык, тыкан катыштык: токойлуу, шаардык

Сын атоочтун даражалары:

ЖАЙ кызыл, жарык, мээримдүү,алсыз,бат

САЛЫШТЫРМА (сын + (-ыраак), зат +(-дан)) алысыраак, жылуураак,айдан ачык

КҮЧӨТМӨ 1) эң, абдан,аябай, өтө 2) күчтүүнүн күчтүүсү, жупжумшак, апапак,аппак

БАСАҢДАТМА агыш, көгүш,кызгылт, бозомук, жашгылтым

Сын атоочтун орфографиясы: Р менен бүткөн сөздөргө (-луу / -лык) карлуу / кардуу жамгырлуу / жамгырдуу жерлик / жердик шаарлык / шаардык

1 ден 9 га чейин каалаган сан ойло Аны 3 кө көбөйт Чыккан санды дагы 3 кө көбөйт

1 , 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0

САН АТООЧ

Эсептик

Канча? Нече?

Иреттик

Беш

Канчанчы? Неченчи?

Жамдама

Бешинчи

Канчоо? Нечөө?

Чамалама

Топ сан

Бешөө

Канчалаган? Канчадай? Жардамчы:жакын, жуук, чукул,ашуун

Беш-алты, онго жакын,жүздөй

Канчадан? Нечеден?

Бөлчөк сан

Бештен, үч-үчтөн

Канчасы? (-ы,-сы)

Үчтөн бири, он бүтүн жүздөн бир

Сан атоочтордун орфографиясы: 1) он сегиз 2) алты-жети 3) (-лар) жүз окуучу лар , он кыз дар 4) 2023 - жыл 5) I чейрек , №1 мектеп 6)1.....7 +(-оо)

Атын атаса,куту сүйүнөт

Ат атооч – заттын атын же белгилерин атабай туруп, аларды жалпылап көрсөтүүчү сөздөр. •Ат атооч башка сөз түркүмдөрүнүн ордуна колдонулат. •Өзүнүн суроосу жок. •Кайсы сөз түркүмүнүн ордуна колдонулса, ошонун суроосуна жооп берет.

Ат атоочтун маанилик түрлөрү 1.Жактама – мен, сен, ал, биз, силер, сиздер, алар

2.Шилтеме – бул, ушул, ошол, тиги, тетиги,тээ тиги, ал (бу,ушу)

ЭСКЕРТҮҮ : Ал ат атоочу ким? деген суроого жооп берип, зат атоочтун ордуна колдонулса, жактама ат атооч болот. Эгер кайсы? деген суроого жооп берип, заттын белгисинин ордуна колдонулса, шилтеме ат атооч болот. М: Ал кечигип келди. – жактама (Ким?) Ал кызды биринчи жолу көрүшүм. – шилтеме (Кайсы?) Ал аз сүйлөп, көп тыңшайт. (Ким?) Ал бала баарыбызды кубантты. (Кайсы?)

Нурбек

3.Аныктама - заттарды, түшүнүктөрдү жалпылап, бир топко бириктирет же топтон жалгыздатып, бөлүп көрсөтөт. А) Жалпылагыч: баары, бардык, бүт, бүткүл, бүтүн, бүт баары Б) Жиктегич : ар ким, ар кайсы, ар бир, ар кандай, ар нерсе В) Өздүк : өз

4. Сурама : (белгисиз затты,сандык жана сапаттык белгилерди аныктоо үчүн колдонулат.) М: ким, эмне,кайда, качан, кантип, канча ж.б.

Сурама ат атоочтор бир гана суроолуу сүйлөмдөрдө эмес, жай,илеп,буйрук сүйлөмдөрдө да колдонула берет. М: Анын оюнда эмне бар экенин мен билбейм. Ким иштебесе, ал тиштебейт. Качан келгени билинбей, бөлмөсүнө кирип, уктап калыптыр.

5. Белгисиз – бир нерсе, бирдеме, кимдир бирөө, кандайдыр бир, кайсы бир, кай бир, бир нече, бир канча, алда канча

6. Тангыч – эч нерсе, эч ким, эчтеке, эчтеме, эч кандай, эч кайсы, эч бир, эч качан, эч кайда

  Тактооч Кыймыл-аракеттин ар түрдүү кырдаалын (ордун, мезгилин, себебин, максатын, сан-өлчөмүн, сын-сыпатын) көрсөткөн сөз түркүмү. Суроолору : Качан? Кайда? Эмне учун? Кантип? Канчалап?

ТАКТООЧТУН ТҮРЛӨРҮ Сөздүн составына карай: Жөнөкөй: тез, бүгүн, көп, төмөн. Татаал: анча-мынча, ары-бери, кечке жуук   Морфологиялык түзүлүшүнө карай: Тубаса: мол, жай, акырын Туунду: быйыл, кыргызча

  маанисине карай

аталышы

суроосу

Мезгил

Орун

мисал

Качан? Качантан бери? Качанга чейин?

Себеп жана максат

Кайда? Кайдан? Каякка? Каяктан?

Кечинде, эртең, мурун, былтыр

Өйдө, алдыда, алыста

Эмнеликтен? Эмне үчүн?

Сын-сыпат

Аргасыздан, атайын, эрксизден

Кандай? Кандайча? Кантип?

Сан-өлчөм

Тез, шар, адамча, менимче, кокустан,кыргызча,дароо

Канча? Канчалык? Канчалап?

Көп, аз, акалап, бөксө,артык, аздан,мол

Тактоочтун даражалары: 1.Жай – мүчөсү жок, тез, ылдам, эрте,кеч 2.Салыштырма – эртерээк, батыраак, жанараак 3.Күчөтмө– (эң, өтө,абдан, аябай) эң көп, эң бат, өтө жай, аябай алыс

Тактоочтун орфографиясы: Байыртан-байыртадан, мурунтан-мурунтадан Бириккен тактоочтор бирге жазылат