Сын-сыпат тактооч

Кыргыз тили

7-класс

Мугалими: Мырзагелдиева Э.К.

Үч нерсе акылга күч кошот: Илимдүүлөр менен маектешүү, Тажрыйба жыйындысы, Туруктуу мүнөз.

Сабактын темасы:

Сын-сыпат тактооч

Сабактын максаты:

Сын-сыпат тактооч деген эмне?

Сын-сыпат тактточ кандай суроолорго жооп берет?

Сын-сыпат тактоочторго кайсы сөздөр кирет?

Өткөн сабакта:

Орун тактооч

78-көнүгүү.

Текшерүү көнүгүүсү. Окуп чыгып, орун тактоочторду тапкыла. Эмне үчүн орун тактооч экенин аныктагыла.

Жаңы тема:

Сын-сыпат тактооч

Аныктагыч тактоочтор кыймыл-аракеттин сын-сыпат, сан-өлчөм кырдаалдарын аныктап билдирет. Аныктагыч тактоочтор

өз ара дагы эки топко бөлүнөт.

Сын-сыпат аныктагыч тактоочтор кыймыл-аракеттин аткарылыш ыгын, сапаттык белгилерин көрсөтүп, кандай? кантип? кандайча? кимче? эмнече? деген сыяктуу суроолорго жооп берет.

Мисалы: Жумагул менен Кабыл экөө жалгыз чаканы божуга серейтип асып коюп , жылтылдаган оттун тегерегинде гана жымжырт отурат эле.

Адамча сураса, кайра итче үрө баштаганын көрчү!?

Сын-сыпат тактоочторго: акырын, аста, адамча, тымызын, тез, бат, дароо, ылдам, жай, бирге, бетмебет, кайра, араң, зорго, жымжырт, жайбаракат өңдүү сөздөр кирет.

Булар төмөнкүдөй грамматикалык маанилерди билдирет:

а). Кыймыл-аракеттин ылдамдык касиетин, ылдамдык кырдаалын билдирет: «Кана, алып келчи», деп бат-бат айтып эңкейе караганда, атчандын чоң көгала сакалы шамал тийген бедедей сеңселе түштү.

Алайдан тоссоң жолумду, акырын шилтеп колуңду...

б). Кыймыл-аракеттин көтөрүңкү же басаңдаган (өчүңкү) мүнөздө экендик кырдаалын билгизет: - Бар, арам катын, жыргадың! - деп эле угузбай акырын унчугуп, артынан түртүп койду.

Анча-мынча эс алмакчы болду.

Эки сүрөтчү келгенде, Жапар алка-шалка тердеп кетти.

в). Кыймыл-аракеттин кайталаныш, узакка созулуш өзгөчө кырдаалын билдирет: Анын көзү. кайта-кайта карай берди. Уккандын баарын нас кылып, үстү-үстүнө бастырып.

г). Кыймыл-аракеттин ишке ашыш кырдаалдарын

көрсөтөт : Астыңдан атың мен алдым, досум, астыртан тиктеп сен калдың, досум.

д). Башка аракетке, башка заттын аракетине салыштыруу

аркылуу кыймыл-аракеттин ишке ашар кырдаалын билдирет:

Тиги киши кыргызча шар кетпегени менен тилди дурус

түшүнөт.

Бышыктоо:

82-көнүгүү.

Сын-сыпат тактоочторду таап көчүргүлө. Өзүңөр 5-6 сын-сыпат тактооч сөздөрдү катыштырып сүйлөм түзгүлө.

Кийинки

сабакта

көрүшкөнчө!