Թթվածնի ենթախմբի տարրերի ընդհանուր բնութագիրը

Թթվածնի ենթախմբի տարրերի ընդհանուր բնութագիրը

Թթվածնի ենթախումբը . թթվածին(անգույն գազ), ծծումբ(դեղին պինդ նյութ), սելեն(մոխրագույն պինդ նյութ), տելուր(արծաթամոխրագույն պինդ նյութ), պոլոնիում(սպիտակ արծաթավուն պինդ նյութ), կազմում է ՊՀ VI A ենթախմբի տարրերն են, որոնք p տարրեր են: Առաջին չորս տարրերը ոչ մետաղներ են ու ստացել են քալկոգեններ անվանումը, ինչը հունարենից թարգմանելիս նշանակում է հանքածին: VI A ենթախմբի տարրերի ատոմներն արտաքին էներգիական մակարդակում ունեն 6-ական էլեկտրոն (s²p⁵): Քալկոգենի ատոմն պակաս էլեկտրաբացասականություն ունեցող ատոմի միանալիս վերցնում է 2 էլեկտրոն և վերածվում է -2 ՕԱ ունեցող իոնի: Իրենցից ավելի մեծ ԷԲ ունեցող ատոմի հետ միանալիս էլեկտրոն են տրամադրում ու դրական լիցքավորվում` վերականգնող հատկություն ցուցաբերելով:

Կաևգաթվի աճմանը զուգընթաց`մեծանում է ատոմի շառավիղը, ԷԲ-ը` նվազում, ուստի թուլանում է օքսիդացնող, և ուժեղանում` վերականգնող հատկությունը:

Քանի որ թթվածինր արտաքին էներգիական մակարդակում ազատ օրբիտալ չունի, ուստի վալենտային հնարացորությունը 2 է: Թթվածնի ԷԲ-ը միայն ֆտորին է զիջում: Ֆտորիդում` O<sup>+2</sup>F<sup>-</sup> թթվածնի ՕԱ-ը +2է (Վ` 2), O⁺₂F₂^- -ում` +1, պերօքսիդներում` -1, իսկ մնացյալ միացություններում` -2:

S, Se, Te, Po տարրերն արտաքին էներգիական շերտում ունեն ազատ օրբիտալ, որի շնորհիվ տեղի է ունենում էլեկտրոնների ամցում p և s ենթամակարդակներից d ենթամակարդակ: Արդյունքում տարրերը ցուցաբերում են 2, 4 և 6 վալենտային հնարավորություն և ցուցաբերում են +2, +4, +6 ՕԱ:

Աղյուսակ 1. Թթվածնի ենթախմբի տարրերի հատկությունները

Կարգաթվի աճմանը զուգընթաց`մեծանում է (բացառությամբ Po) խտությունները, հալման և եռման ջերմաստիծանները, փոխվում են ագրեգատային վիճակները և գույնը, թուլանում է ոչ մետաղական հատկությունները և ուժեղանում մետաղական հատկությունները:

Աղյուսակ 2. Թթվածնի ենթախմբի տարրերի ֆիզիկական հատկությունները

Ջրածնային ցնդող միացությունների`H₂R ջրային լուծույթներն օժտված են թույլ թթվային հատկություններով: Այդ միացությունները ստացվում են սինթեզով կամ համապատասխան աղի և ավելի ուժեղ թթվի փոխազդեցությունից: Քալկոգենների ջրածնային միացությունների ջրային լուծույթները թույլ թթուներ են, որոնց դիսոցումը ներկայացվում է այսպես.

H₂R H⁺ + (HR)^- (HR)^- H⁺ + R^-2 H₂R + H₂O H₃O ⁺ + (HR)^-

Դիսոցման 2րդ աստիճանն անտեսվում է, քանի որ այն չափազանց փոքր է: R^2- իոնի շառավղի մեծացման հետ H₂O, H₂S, H₂Se, H₂Te շարքում դիսոցման աստիճանն աճում է, իսկ կայունությունը` նվազում է:

Մետաղների հետ VI A ենթախմբի տարրերն առաջացմում են Me₂R_n տեսակի քալկոգենիդներ, որոնց բյուրեղացանցն իոնային է: S, Se, Te առաջացնում են 2 շարք թթվային օքսիդներ` RO₂ և RO₃, որոնց համապատասխանում են H₂RO₃ և H₂RO₄: H₂RO₃ թթուներում քալկոգենների ՕԱ-ը +4 է, այդ թթուներն անկայուն են և թույլ. H₂RO₃ H₂O + RO_{2 :} RO₂ օքսիդները, դրանց համապատասխանող թթուներն ու աղերը վերօքս ռեակցիաներում օքսիդացնող ու վերականգնող հատկություններ են ցուցաբերում: H₂RO₄ թթուներում քալկոգենների ՕԱ-ը +6 է: Դրանք ավելի կայուն են ու ուժեղ: Վերօքս ռեակցիաներում այդ թթուները միայն օքսիդացնող հատկություն են ցուցաբերում: