Жумаев Мырзабек атындагы жалпы орто билим беруу мектеби
Тема:Тамеки,насвай жана алкаголдун зыяндары.
Тарбиялоонун багыты:Сергек жашоо образы
Сабактын максаты:Тамеки,насвай жана алкоголдун адамдын ден соолугуна тийгизген таасири тууралуу маалымат беруу
1)Саламдашуу
2)уч топко болунуп олтурушат
1-топ :Тамеки,
2-топ :Насвай
3-топ :Алкогол
3)Жагымдуу маанай
Анда созду тамеки тууралуу нускалуу ангемеден баштагым келип турат.Илгери,откон заманда тамеки жаны эле алыскы олколордон Арменияга алып келинген кезде Арарат тоосунун этегинде бир боорукер жана акылман карыя жашаган экен.Акыл-эсти ман кылуучу бул осумдук адамдын ден соолугуна залал келтирээрин дароо тушунуп,адамдарды аны колдонбоого ундойт.Бир жолу абышка сата турган буюмдарын жайып отурган чет жерлик копосторду тегеректеп жургон бир топ адамдарды коруп калат.Копостор оз буюдарын мактап:»Укмуштуу жалбырактар!Укмуштуу жалбырактар!Мында бардык илдетке дабаа бар!»-деп катуу кыйкырып жатышты.Акылман карыя аларга жакын басып келип:»Бул укмуштуу жалбырактар адамдарга дагы башка пайда алып келет:чылым чеккендин уйуно ууру кирбейт,аны ит каппайт,ал эч качан картайбайт,-деди.
Копостор абышканы кубана карап:»Сеники туура,о акылман аксакал!Бирок сен бул «укмуштуу жалбырактардын» укмуш касиеттерин кайдан билесин?»,-дешти.
Ошондо акылман карыя мындайча чечмеледи: «Чылым чеккендин уйуно ууру кирбейт,анткени ал тан аткыча какылдап жотолуп чыгат,анан ууру тундо уйкусуз кишинин уйуно кире албайт.Чылым чеккен киши бир нече жылдан кийин алсырап,таяк таянып калат.Андан иттер коркуп жолобойт.Акырында ал эч качан картайбайт,себеби жашында эле мерт болот..»-деген экен.
3.Тамеки,насвай жана алкагол тууралуу эмне билесинер?Ар бир топ озунор билген маалыматты жазып,презентациялагыла.(Ар бир топ озулорунун оюн жазып,окуп беришет)
5)Булар жонундо кененирээк токтолуп маалымат бере кетейин.а)Тамеки жалбырагын куйгузгондо ар турдуу заттардын:никотин,истуу газ жана уулу тутун болунуп чыгат.Никотин-бул жагымсыз жытка жана даамга ээ болгон майланышкан суюктук.Ал уулу зат жана адамдарды чылым чегууго ышкыбоздуктун башкы себеби болуп саналат.Даамы жана жыты жагымсыз,майланышкан туссуз суюктукту элестетет.Никотин борбордук нерв системасына ото тездик менен таасир этет.Чылым чегуудо кычкылтек организмге талаптагыдай келбей калгандыктан дем алуунун оорлошуна жана бат чарчоого алып келет (сурот боюнча токтолуу).Тамекинин курамындагы зат организмге чылым чегип буткондон кийин да оз таасирин тийгизет.
б)Ал эми насвай чегуу да адамдын ден соолугуна терс таасирин тийгизбей койбойт.Насвайды психотроптук заттардын катарына киргизууго болот.Аны оспурмдор тарабынан колдонуу алардын психикасынын онугуусуно таасирин тийгизет-кабыл алуусу томондойт жана эс тутуму начарлайт ,балдар дайыма токтоно албаган,озун-озу жоготкон абалда болуп калышат.Эн негизгиси анын курамында никотин,химиялык кошулмалар ,уулу заттар,тооктун кыгы бар.Насвайды колдонуунун кесепеттери оспурумдун адамдык сапаттарынын озгоруусу,анын психикасынын бузулушу,келечегине жана укум-тукумунун келечегине кам коруунун жоктугу болуп калат.Насвайды чегуу менен бекем жана татынакай тиштер тууралуу унутуп койсо болот.Алгач алар саргаят,андан кийин жон гана бузулуп жана майдалана баштайт.Насвай колдонуунун дагы бир кесепети-ооздон чыккан спецфикалык жыт.Аны копчулук оспурумдор сагыздын жыты менен басууга аракеттенишет,бирок бул баары бир айланадагыларга жагымсыз жыттанып турат.
в)«Дагы бир жок кылуучу адат-алкоголь».Алкоголдук жана спирттик ичимдиктер этил спиртин камтыйт,жонокой тил менен айтканда-алкоголь.Спирттин молекуласы анча чон эмес жана алдын ала синирилбей туруп эле канга бат синет.Синуу ооздун былжыр челинен эле башталат.Алгач мээге кан ташуучу кан тамырлар кенейет жана алкоголго тойгон кан нерв борборлорунун чукул козгоп мээге куюлат.Жыйынтыгында алсызданат,журум-туруму дароо томондойт.Мындай абалда адам акырында жагымсыз койгойлорго алып келуучу ойдо жок кадамдарга барат.Мас абалындагы кадамдардан улум башка адамдар жабыркап калуусу мумкун,анткени мас абалындагы чыр-чатактар адатта мушташууу менен аяктайт.Статистика ырастагандай копчулук жол кырсыктары мас абалындагы айдоочуларпдын кесепетинен келип чыгат.1985-жылы Эл аралык саламаттык сактоо коомчулугу алкоголду банги заты деп тааныган.
6)Ушундай зыяндуу нерселер организмибизге эле эмес,финансылык жактан жок кылууга да алып келет.Алсак,тамекинин,насвайдын жана алкаголдун (1жылга кеткен)чыгашасын эсептеп корсок,коптогон жакшы нерселерге жетуучу акча каражаты бар.Керексиз,адамдын ден-соолугун кыйраткан зыяндуулуктарды колдонбой балким,озубузго керектуу нерсе алсак болмок.
Мисалы:1 кундо 1 кутуча тамеки чексе,анын баасы бизде 40 сом.
40сом х 30 кундо =1200
1200сом х 12 айда= 14400
14400 сомго биз ден соолугубузга терс таасирин тийгизбеген нерсе сатып алсак болот.Бирок тамекини колдонбоо жана андан оолак болуу шарт.
Насвай:1 штук 5 сом
5сом х30 кундо=150 сом
150 сом х 12 айда=1800сом
Алкаголь:1штук 70 сом
70 сом х 30 кундо=2100сом
2100сом х 12 айда=25200сом
7)Демек,биз жыл откон сайын ден-соолугубузга кам корбой,тескерисинче ден-соолугубузду бузуп жатабыз.Тамеки,насвай,алкаголь бул нерселер биздин жашообуздагы маанилуу болукторубузду алып коет.Жогоруда айткандай бул коркунучтуу нерселер адамга тийгизген терс таасирлери эмне деп ойлойсуздар?Ойлонуп чогуу жазалы.
1)ден соолукту 3)акча (мээнет,эмгек акы)
2)убакытты 4)(Уй булоону жоготот)
5)(Жакындарын жоготот) 6)(Уй жайынан ажырагандар да бар)
8)Жыйынтыктоо
Бизге дайыма озубузго пайдалуу нерсени тандоо жана биздин ден соолугубузга зыян алып келе турган нерселерден баш тартуу укугу бар экендигин эске алабыз.Насвай,тамеки жана алкаголь сыяктуу уулу заттарды организмибизге жолотпой,таза жана чын жашоодо жашайбыз! деген ураан менен бирге болсок дейм.Демек,тамеки,насвай,алкаголь жамандыктын кесепеттери.Биз лзубузду да,башкаларды да булардан оолак кармашыбыз керек.
2017-2018-окуу жылы
5 108
10 750 
