19...Берилген сөздө туруу – бул эрдик
20...Бейиш апалардын таманы астында
21...Ысрапкорчулук – ырыскыга бөгөт
20. Берилген сөздө туруу – бул эрдик.
А: Окуучуларга суроолор.
Башкаларга сөз бергенден кийин аткарасыңарбы?
Ата-энеңерге берген сөзүңөр барбы?
Сөзүндө турбаган адамдарга көз карашыңар кандай?
Б: Теманы түшүндүрүү.
Берген сөзүндө туруу – бул адамдык жакшы сапат жана жогору бааланган мүнөз. Берген сөзүндө турган адамдар – ички дүйнөсү бай, сезимтал жана башкалардын көңүлүн оорутуп алуудан корккон, аларды сыйлаган адамдар. Ошол сапаттары үчүн элдин арасында сый-урматка жана ишенимге ээ болот. Сөзүндө турган адамдар өзүнүн жакын чөйрөсүндө кадыр-баркка ээ болгондой эле, мамлекеттик иштер ишенилип бергенден кийин аны да эң жогорку деңгээлде аткарып, ал жерде да жогорке ишенимге татыктуу болушат.
Берген сөзүндө турбагандарга болсо тетирисинче эч ким ишенбейт жана сыйлабайт. Аманат катары эч нерсесин тапшырбайт жана убактылуу сураган нерселерди да ишенип беришпейт. Сөзүндө турбаган адамдар менен иш кылууга, жолго чыгууга, сырдашууга, бирге жүрүүгө эч ким жолобойт. Аларга мамлекеттик иш мындай турсун, өзүнүн жакындары деле ишенип бир иш берүүгө жакындай бербейт. Эгерде мындай адамдар коомдо көбөйүп кетсе, адамдардын бири-бирине ишеними азайып жоголот, үй-бүлөлөр бактылуулуктан узак болуп, коомдун ичинде бөлүнүп жарылуулар көрүнө баштайт. Ал эми мамлекеттик башкаруу макамдарына мындай адамдар келсе, элдин бийликке болгон ишеними калбай, бийлик менен элдин ортосунда чоң жарылуу пайда болот.
Берилген сөздө туруу ар түрдүү болот. Жогоруда айтылган сөздөр жалгыз гана саат ондо келем деп келбеген, же болбосо карызга алган акчаны беш күндөн кийин берем деп бербей койгон адамдар жөнүндө гана болгон жок. Сөз берүү түз, ошондой эле кыйыр түрдө болушу мүмкүн. Мисалы, бир врачтык кесипке аттанганы турган адам, же болбосо депутаттын эл алдына чыгып берген сөзү түз эле убада бериши. Ошондой эле мугалимдик кесипти алып көрөлү. Жөнөкөй кесип эмес, абдан жоопкерчиликтүү иш. Бир адамды көчөдөн кармап келип эле, эч ким сен бүгүндөн баштап мугалимсиң деп, колуна 30 баланын тагдырын тапшырып койбойт. Мугалим болом деген адам бир канча жылдык даярдык көрөт. Жогорку билимди алат, практикасын өтөйт, анан аны сынап, кийин ишке алышат. Ошол киши мугалимдик кесипке даярданып жатып, эмнеге баратканын жакшы билиши керек, жоопкерчиликтүү иш экенин сезиши керек. Талаага картошка чапканы эмес, келечектин кадрларын өстүргөнү баратканын сезиши керек. Өзүн мугалим катары далилдей турганын, жогорку сапаттагы иш жасарын университетти ийгиликтүү аяктоо менен, кылган иштери менен башкаларын ишендириш керек. Дипломун алып, мектепке келип, мына мен иштегени келдим дегени: «мен бул ишке даярмын, мага ишенип балдарды тапшырсаңыздар болот, аларга татыктуу билим, тарбия берериме, туура жолду көрсөтөрүмө, аларга адилеттүү мамиле жасарыма сөз беремин», - дегендей эле маанини туюндурат. Кыскача, сөзүндө турууга алган же берилген жоопкерчиликти татыктуу аткаруу деп аныктама берсек да болот. Бирөөгө жоопкерчилик берилип жатканда, ал адам эгерде колунан келбей турганын билсе, анда ал жоопкерчиликти албай койуу анын эрки. А бирок алган болсо анда намысым менен иштейм дегени. Тарыхта, иштеринин аягына чыга албаса да, алган жоопкерчилигин намысы менен аткарып элдин алкышын алган Раззаков, Тыныстанов сыяктуу кыргыздын чыгаан уулдары жашап өткөн. Мына ушулар, эл үчүн иштейм деген сөзүндө турду десек болот.
Алла адамдардын баарын бул дүйнөгө келерден мурун рухтар ааламында топтоп: «Дүйнөгө төрөлүп барганда Мени унутуп койуп, Менден башкасына сыйынбагыла. Бул берген сөзүңөрдү эстетип туруш үчүн пайгамбарларымы жана Китебими жөнөтөм», - дегенде адамдардын баары «жалгыз гана Сага сыйынып жашайбыз», - деп сөз беришкен. Бирок, бир карап көрөлүчү, адамдар ошол сөздөрүндө туруштубу?! Көбү унутуп коюшту. Акчаң болсо бардык проблема чечилет деп, кээбирлери байлыкка, акчага сыйына башташты. Кээбирлери бийликке келери менен адамдык сапаттарын унутуп, элге зулумдук, адилетсиздик кыла баштады. Ар ким өзүн бир анализ кылып көрсүн. Алланын бизге табыштаган акыйкатты унутпадыкбы? Башкасынын акысын жебей, жалган сүйлөбөй, ата-эне жана жакындарыбызга аяр мамиле жасап жатабызбы?
Демек, баарыбыздын эле берген сөзүбүз бар экен. Биз ошол берген сөзүбүздү канчалык денгээлде кармап жатабыз.
В: Аңгеме
Мехмет Акиф Эрсой 20-кылымдын башында жашап өткөн элдик депутат, Туркиянын гимнинин автору. Бир күнү ал досу менен Стамбулдун Анатолия тарабында жолугушууга макулдашат. Бирок, ал күнү жамгыр жаап, суунун наркы бетине каттаган кемелер токтоп калат. Бирок Мехмет Акиф Эрсой сөз берген элем деп, сууну сүзүп өтөт жана убадалашкан жерине жетип, күтө баштайт. Көпкө күтөт, бирок досу келбейт. Досу да жамгырдан улам бара албай калат. Бирок, Мехмет Акиф Эрсойдун берген сөзүн сөзсүз аткарганын эстеп, чуркап жөнөйт. Жеткенинде, бир топ убакыт өткөн болсо деле, Мехмет Акиф Эрсой аны күтүп турган болот.
Г: Накыл сөздөр
Миң жолу сөз берип аткарбагандан көрө, бир жолу берген сөзүңдү аткар.
Берген сөзүндө турган адамдар - адамдык сапаттарга ээ болгон жана аларды баалаган адамдар.
Сөзүндө турбады деп бирөөгө күнөө артардан мурун, өзүңдүн аткарбаган сөздөрүңдү эсте.
21. Бейиш апалардын таманы астында.
А. Окуучуларга суроолор.
Апалар адамдардын жашоосунда кандай роль ойнойт?
Апаларга кандай мамиле кылыш керек?
Силер апаларыңарга кандай сый-урмат көрсөтөсүңөр?
Б. Теманы түшүндүрүү.
Баланын эң эле биринчи көргөн адамы, эң биринчи сүйлөгөн сөзү “апа” болсо керек. Апалар ар бир адамдын жашоосунда чоң роль ойнойт. Апасы бар бала менен, апасы жок баланын мүнөзүндө, тарбиясында, билиминде абдан көп айырмачылыктар кездешет. Апа көрүп, анын мээримин таткан адам, албетте, тарбиялуу, жумшак мүнөздүү болууга мүмкүнчүлүгү көп. Бирок, апаны көзү барда көп киши ырастап барктабай жүрүп, көзү өткөндө өзүн өзү койгулайт.
Апалар аталардан да өйдө турат. Анткени, энелерибиз аталарыбызга караганда жумшак, назик, алсыз болушат. Бирок, ага карабастан Кудайдын буйругу менен жаратылган энелер баланы курсагында тогуз ай көтөрөт. Ушул тогуз ай бою курсагындагы ымыркай бала эненин ичкен суусун ичип, эненин жеген тамагын кошо жейт. Мындай көрүнүш алсыз апалардын кандай кыйналып, кандай учурларга дуушар болоорун ачык айтып турат. Тогуз айдан кийин, апалар эзели эч нерсе көрүп билбеген, эч нерсеге алы жетпеген балдарды багып, өстүрүп чоңойтушат. Ушундай иштерди аткаруу – бул улуу, бийик даражадагы адамдардын колунан келген иш.
“Бейиш апалардын таманы астында” деп айтылат эмеспи. Бул деген, апаларды сүйүү, аларды айоо, урматтоо, сыйлоо, аларга сылык-сыпаа болууну түшүндүрөт. Адам баласы качан гана апасын сыйлап, аны ыраазы кылса, ошондо гана бейишке кирүүгө татыктуу. Демек, дүйнөдө канчалаган чоң-чоң жумуш болбосун, апага урмат-сый көрсөтүп, аны көздүн карегиндей сактоо - бул улуу жумуштардын улуусу, чоң жетишкендиктердин чоңу экен. Адамдар жашоодо ар кандай чоң кызматтарда иштеп, көптөгөн дос күтүп, көп элди ыраазы кылышы мүмкүн, бирок, апасы андан ыраазы болбосо, демек анын кылган ишинин бир тамчы да баркы болбойт, наркы болбойт.
Апага төмөндөгү сыпаттар менен мамиле жасоо ар бир адамдын милдети:
Корс, орой мамиле жасабоо. Бой көтөрбөө. Апанын жүрөгү назик болот, аны таарынтып алуу бир көз ирмемдик нерсе. Андыктан, адам ар бир сүйлөгөн сөзү, ар бир көз карашы, ар бир кыймыл-аракети менен апасын кубантканга гана аракеттениши керек.
Чын жүрөгү менен апаны сүйүп, ага ар кандай жолдор менен жардам берип, ишин жеңилдетүү. Апалар көбүнчө кыйналып жаткандарын билгизбейт. Анткени, алар балдарын абдан сүйөт жана балдарынын алардын проблемаларын билип калып кошо капалангандарын каалабайт. Бирок, ага карабастан, кайдыгерлик мамиле кылбоо керек. Кайдыгерлик - адамда болгон эң терс, жаман, боорукерсиздикти көрсөткөн мүнөз. Мындай мамиле, албетте, ар бир апаны дагы-дагы көп терс өйлорго салып, алардын өмүрүн кыскартат. Ошондуктан, апаларыбызга алыбыз жетишинче дилибиз менен, мал-мүлкүбүз менен, сөзүбүз менен, жок дегенде ниетибиз менен каралашып, муктаждыктарын канааттандырышыбыз абзел.
Апанын сөзүн эки кылбоо, каяша айтпоо. Балдарын өстүрүп чоңойткон ар бир апа баласына буйрук берип, иш тапшырып, жада калса тилдеп койгонго толук укугу бар. Мындай кылган апалардын ишинде, демек, себеп бар. Жөн жерден апа баласын тилдебейт, ата-эне балдарын сүйгөнү үчүн, алардын жакшы болушун каалагандары үчүн гана анда-санда тилдешет. Ошондо, ошого чыдай албаган, асмандан түшө калгандай болгон балдар чоң күнөөгө батып, жашоосундагы көп эшиктерди жаап коюшат. Апасы же атасы урушуп койсо “кетем” деп жашоо – бул караңгылыктын, сабырсыздыктын, акылсыздыктын көрсөткүчү. Апа урушса, демек бала бейбаштык кылган. Аны ар бир адам өзү түшүнсө керек.
Кыскасы, апа ыйласа сооротуп, жыргаса сүйүнүп, иштесе көмөк көрсөтүп, колун жууса суусун куюп, сөз айтса кунт коюп угуп, иш тапшырса кечиктирбестен аткарып, үшүсө кийинтип, ысыса көлөкөлөтүп багышыбыз ар бирибиздин милдетибиз. Апаларыбызды кубантып бактылуу кылбай туруп, өзүбүз эч качан бактылуу боло албайбыз. “Энеси тепкен кулундун эти оорубайт” дегендей энелерибиз тилдеп койсо, аларга жылмаюуу менен, адамгерчилик менен, сабырдуулук менен мамиле жасашыбыз керек.
Б: Аңгеме.
Күндөрдүн биринде бир кичинекей бала апасына кат алып келип берет. Апасы жаңы эле суу болгон колдорун кийимине аарчып катты алып окуйт. Ал катта төмөндөгүлөр жазылып турган экен:
- Чөп оргонум үчүн 1 сом, бөлмөмдү тазалаганым үчүн 1 сом, дүкөнгө барып соода кылып келгеним үчүн 1 сом, кичинекей бөбөгүмдү караганым үчүн 1 сом, таштандыларды ыргытканым үчүн 1 сом, сабактарымды жакшы окуганым үчүн 1 сом, бакчаны тазалаганым үчүн 1 сом. Жалпы карыз – 7 сом.
Эне бир нерсе үмүт этип турган уулунун жазган кагазынын аркасына төмөнкүлөрдү жазат:
- Сени курсагымда 9 ай көтөрдүм, БЕКЕР, ооруп калганыңда жаныңда отурдум, колумдан келгенди кылдым, дуа кылдым, БЕКЕР, жылдар бою ар түрдүү себептерден улам сен үчүн ыйладым, БЕКЕР, сен үчүн сар-санаага баттым, түндөрүм уйкусуз өттү, БЕКЕР, оюнчуктарыңды жыйнадым, тамагыңды даярдадым, кийимдериңди жуудум, үтүктөдүм, БЕКЕР КАРАЖАНЫМ, жана булардын баардыгын топтогондо чыныгы сүйүүнүн акысыз болгонун түшүнөсүң, анткени ал бекер...
Уулу апасынын жазгандарын окуганда көздөрү жашка толот. Ал дароо апасын карап туруп “Апаке, мен сизди абдан жакшы көрөм” деп жиберет дагы калем сапты алып “БААРЫ ТӨЛӨНГӨН” деп жазат.
Эне - бир периште.
Жаңы төрөлө турган бир бөбөктүн бул дүйнөгө келгенге даярдык көрүп жаткан мезгили. Бир күнү ал Жараткандан сурайт:
- Аллахым, эртең менин дүйнөгө бараарымды айтышты, бирок мен ушунчалык кичинекей жана алсызмын да, мен ал жакта кантип жашайм?
- Баардык периштелеримдин арасынан бирөөнү сен үчүн тандап койгом. Ал сени күтүп турган болот жана ал сени ар кандай нерселерден сактайт. Периштең сага күнүгө ыр ырдап, жылмайып турат. Ошондо сен анын сүйүүсүн сезип, бактылуу болосуң.
- Анда.... Адамдар мага бир нерсе айтканда мен алардын тилин билбей туруп аларды кантип түшүнөм?
- Периштең сага дүйнөдөгү баардык эң жакшы, жагымдуу сөздөрдү айтат жана сага сүйүү менен, кылдаттык менен сүйлөгөндү үйрөтөт.
- Андай болсо, Аллахым, мен Сени менен сүйлөшкүм келгенде кантем?
- Периштең сага алакан жайып мага дуа кылганды да үйрөтөт.
- Дүйнөдө жаман адамдардын болгонун уктум, мени ким коргойт?
- Периштең өз жашоосуна кайыл болсо да сени дайыма коргоп жүрөт.
- Бирок Аллахым, мен сени кайра көрө албаганым үчүн аябай капа болуп турам.
- Периштең ар дайым мен жөнүндө айтып турат, мага кайтып келиштин жолун да сага түшүндүрүп берет.
Бир маалда Бейиштин ичи жымжырт болуп дүйнөнүн үндөрү угула баштайт. Бөбөк өзүнүн кетүүгө убактысынын келгенин түшүнүп Жараткандан акыркы бир суроосун сурайт:
- Аллахым, менин кетеер маалым келген болсо, эртерээк айтчы, периштемдин аты ким?
- Анын атынын ким болгону маанилүү эмес, Бөбөк, сен аны бир гана “АПА” деп чакырасың...
Эне колдору
Энелер күнүнө мугалимибиз бир үй тапшырмасын берген эле. Апаларыбыздын колдору жөнүндө бир нерселерди жазып, даярдашыбыз керек болчу. Мугалимибиз бул тема жөнүндө көп деле түшүндүргөн жок. Апаларыбыздын мээнеткечтиги, жан аябастыгынан бир аз эле айтып жөн болду. Эки-үч күндөн кийин мугалимибиз, класста үй тапшырмаларыбызды окута баштады. Кезек чогуу окуган бир кызга келди. Ал мындай деп баштаптыр:
- Энелерибиздин колдору… Менин апам бир колу менен май сызгырса, экинчи колу менен кучагында китебибизди кармап алып, башкасы менен атамдын кийимин жамайт, башкасы менен тамак жасайт. Башкасы менен мен мектепке жөнөп жатканда чачтарымды өрүп берет, башкасы менен…
Мугалимибиз күлүп:
-Ал эмне дегениң, кызым? Башкасы менен… башкасы менен. Сенин апаң кырк аякпы, эмне? Акылга сыйбай турган нерсе бул, туурабы? Шылдыңдагансып күлө баштадык эле, чогуу окуган кызыбыз тартынбастан туруп, минтип жооп берди:
-Жок, андай эмес! Эки колу атам үчүн…Апамдын жети баласы бар. алардын ар бирине эки колдон бөлсөк, он төрт болот. Ашканага, атканага, бакчага экиден кол бөлсөк, алты болот. Жетимдерге эки кол жана дуба кылганга эки кол бөлүп, баарын кошсок, жыйырма алты болот. Ошондо апамдын жыйырма алты колу бар. Мурун күлүп, шылдыңдаганыбыз үчүн абдан уялдык, ал эми чочуган мугалимибиз болсо, олуттуу, титиреген үнү менен:
-Абдан туура жазыптырсың, кызым деди. Апаңды Кудай колдоп, жардам кылсын. Эң жакшы үй тапшырмасын сен жазыптырсың. Сага он деген баа койдум, жөнөкөй он эмес жылдыздуу он койдум, деди.
Г. Накыл сөздөр.
Эне сабырында чек жок.
Энеси тепкен кулундун эти оорубайт.
Эне көөнү - бешикте, бала көөнү - эшикте.
Эне сыйлаган элге жагат, ата сыйлаган абийр табат.
22. Ысрапкорчулук – ырыскыга бөгөт.
А: Окуучуларга суроолор.
Айланабызда кандай ысрапкорчулуктарга күбө болуп жатасыңар?
Эң көп эмне ысрап болуп жатат?
Кайсы ысырап болуп жаткан нерселердин алдын кантип алсак болот?
Б: Теманы түшүндүрүү.
Психология бөлүмүнүн бүтүрүүчүлөрү бир күнү чогулуп профессоруна жолугууга барышат. Көрүшүп, ал-жайын сурашкандан кийин, «жашооңор кандай?» деген суроого ар бири жашоонун кыйындыгы, проблемалар тууралуу даттана баштайт. Профессор ашканага барып кофе даярдайт да, ар кандай кружкаларга куюп келет. Кружкалардын бири кымбат, бири кооз, бири фарфордон, бири айнектен жасалган эле. Алардын ичинен экөө-үчөө ашыкча жана жөнөкөй гана пластикадан жасалган кружка эле. Баары кофелерин алгандан кийин профессор аларга кайрылып мындай дейт:
Мына, көрдүңөрбү, силер бул жерден кымбат баалуу, кооз кружкаларды алдыңар. Ал эми жөнөкөй, пластика кружкага эч кимиңер тийбедиңер. Жашоодо жакшы көрүнгөн нерсени алып калууга болгон умтулууңар – силердин проблемаңардын негизи. Туура түшүнсөңөр, кружкалар кофени даамдуу кылып жибербейт. Кээде мындай кружкалар биз ичип жаткан нерсенин канчалык коюу же сүт кошулгандыгын көргөзбөй жашырып салат. Силер ошону билип туруп, адатыңарча идиштин сырткы келбетине маани бердиңер. Азыр болгону кофе ичүүнү кааладыңар, ошол эле учурда ар бириңер аны кооз кружкадан ичүүгө умтулдуңар. Андан кийин кимге кандай кружка туш келгенин өзүңөрдүкүнө салыштырып карадыңар, туурабы?
Ичкенге жараша жакшы кружкадан ичүү керек го кофени? – дейт анда бирөөсү.
Чындыгында, кофе – жашоо. Ал эми иш, акча, коомдогу ордубуз – кружкалар. Көп учурда биз кружканын коозун, кымбатын тандайбыз деп жатып кофенин даамын билбей калабыз. Пластика кружка болсо да, андан кофенин даамдуулугун сезе билген адам гана өзүнүн кружкасын башкалардын кружкасы менен салыштырбайт. Эсиңерде болсун: ар бир адам эле кымбат баалуу кружкага жете бербейт. Бирок колундагы кофенин даамын ырахат алуу баарынын колунан келет. Жашоодо адамга бакыт тартуулай турган нерсе кружка эмес, кофе экенин жакшы билип алганыңар оң.
Ооба, учурда коомубузда чоң оору пайда болду. Көпчүлүгүбүз бул ооруу менен ооруп, айыгышыбыз кыйын болуп жатат. Негизинен, кыйын деле эмес, бирок биз айыгыш үчүн чаба көрсөтүшүбүз мындай турсун, ниетибиз деле жок. Бул ооруу – ысрап кылуу адатыбыз. Жашоодо кофе ичип ырахат албастан, бири-бирибиздин кружкаларыбызды карап, кызганып, керегибизге жарабаса да, менде да болсун деп, түрдүү ысраптарды кылып жатабыз. Убакыт өткөн сайын, муктаждык болбосо деле, ар нерсени алуу арзуубуз күчөп баратат. Бир эле мезгилге карата кйимдердин түрлөрүн алып жатабыз. Эртең менен, түштөн кийин, ишке, конокко, көлөкөдө, күндө, тамакта, эс алганда деп шкафыбыз кийимдерге толуп кетти. Машинанын бирөөсү жетсе деле, экөөлөп, үчөөлөп алып жатабыз. Эс алганда барабыз да деп, дачаларды алып жатабыз. Бири-бирибизге атаандашып мааракелерди ашыкчасы менен өткөрүп, колдонбосок да толтура бөлмөлөрү менен үйлөрдү салып жатабыз. Үйдөгү тамак-аштарыбыздын таштандыларга жөн эле төгүлүп жатканы баарыбызга маалым. Эмне кылыш керек.
Биринчиден, ысрап кылгандын туура эмес экенин сезишибиз керек. Ысраптын токтобостон улана бериши берекесиздикти алып келерин аңдашыбыз керек. Ысрап үйдө болсо үйдөгү ырыскынын, берекеттин качуусуна, коомго жалпы жайылган болсо, мамлекеттин өнүгүүсүнө бөгөт коет. Ички жана тышкы карыздарыбызды төлөө кыйынга туруп, экономикабыз көз карандыга айланат.
Экинчиден, бардык нерсенин майда нерселерден башталарын билишибиз керек. Ысраптын жалгыз гана чоң-чоң үйлөрдү куруу менен, өлчөмсүз тойлорду өткөрүү менен гана эмес, эң жөнөкөйү, кол жууп жатканда сууну ашыкча агызуу, керексиз электр жарыгын жагып койуу менен дагы болорун унутпаш керек. Демек, бул жалгыз гана акчасы ашып-ташып жаткан байларга эмес, калтын бардык катмарына тиешелүү. Ар бир адам күнүмдүк турмушта алган, колдонгон, жеген, ичкен, пайдаланган нерселерин үнөмдүү колдонушу керек.
Күнүмдүк турмушубузда эң эле көп колдонгон нерселерибиз булар суу жана электр-энергиясы экен. Буларды ысрап кылбаш үчүн эмнелерге көңүл буруш керек:
Кир жуугуч машина менен идиш жуугуч машинаны мүмкүн болушунча толтуруп анан иштетүү керек.
Душта суунун бош эле ага бербешине көңүл буруш керек.
Тиш жууп же сакал алып жатканда сууну бекер эле агызып койбош керек.
Кран бузулуп суу тамчылай баштаган болсо, тезинен оңдотуу зарыл.
Бакчаны крандын суусу менен сугарып жатсаңыз, мүмкүн болушунча эртең мененки салкында сугарыңыз.
Туалеттин сифондору суунун көп аккан жери, керексиз эле агыза бербеңиз.
Кээде муздак суу ичүү үчүн крандагы сууну көп агызабыз. Андан көрө сууну муздаткычка коюңуз.
Идишти кол менен жууганда да суу көп агат. Ал кезде да этияттаңыз.
Мөмө-чөмөлөрдү да жууганда крандан аккан сууда эмес, бир идиште да жууса болот.
Электр-энергиясын көбүнчө үйдөгү турмуш техникаларында колдонобуз. Ошондуктан техника алып жатканда электр-энергиясын үнөмдөөчүлөрүн тандап алышыбыз керек.
Керексиз жанып турган лампочкаларды өчүрүүнү унутпаш керек.
Кышкысын үйдү электр-энергиясы менен жылытып жатсак, жылуулукту жоготкон жерлерди жакшылап жабыш керек. Булар эшик, терезелерди каптоо менен болот.
Керексиз жанып турган компьютер, телевизор сыяктуу нерселерди өчүрүп койуу керек.
Ысрап ошондой эле убакытты колдонууда болот. Пайдасыз, эч нерсе кылбастан өткөргөн убактыбыз ысрап болот. Бүгүнкү ысрап кылган убактыбыз үчүн эртең аттиң кылып калышыбыз толук ыктымал.
Мына, биз качан майда иштердеги ысраптын алдын алсак, чоң ысраптар өзүнөн-өзү жоголот.
В: Накыл сөздөр.
Ысрап кылуу – бул бир нерсени керегинден ашыкча колдонуу, максатка ылайык колдонбоо.
Дарыянын боюнда отурсаңар деле, сууну ысрап кылбагыла. (хадис)
7 267
5 253 
