Тарбиянын багыты

I бөлүк Ата-энелер комитеттеринин ишмердүүлүгү

өз ара

аракеттенишүү

биргеликте

Балага

Мектеп + ата-эне + коомчулук училтиги аркылуу-- омоктуу таалим тарбия берилет.

Ата-эне

мектеп

Коом чулук

Ийги-ликтүү инсан

Балдарга тарбияны ким берет?

Чөйрө

Мектеп

Ата-энелерге кеңештер

Балдарыңыздарга жакшы үлгү көрсөтүңуз.

Балаңыз окуган мектепке тез-тез барып туруңуз

Балага сыналгыда көрсөтүлүп жаткан зомбулук тууралуу айтып бериңиз.

“ Мен сени жакшы көрөм” деген сөздүн маанилүүлүгүн баалабай коюуга болбойт .

Балдарыңыз менен зомбулук темасында сүйлөшүңүз.

Баланы уруп-согууга болбойт ,

• Балдарыңыздарга жакшы үлгү көрсөтүңуз.

Баланы коркутуу уруп-согуу, психологиялык жактан басмырлоо кемсинтүү аркылуу жагдайды жөнгө салуу мүмкүн эмес. Балаңыз сиздин жүрүм-турумуңузду үлгү алып, күч колдонбой эле ачууну басса болоорун үйрөнөт. Зарыл чектөөлөрдү так аныктап коюңуз. Мындай чектөөлөр ар кандай кырдаалда өзүн-өзү кармай билүүгө, күч колдонбой эле ортодогу эмоцияларды көзөмөлдөй билүүгө үйрөтөт.

2. Балаңыз окуган мектепке тез-тез барып туруңуз

Балаңыздын өзүн-өзү төмөн баалап көңүлүнүн чөгүшүнө алып келген көйгөйлөр пайда болсо, дароо мектепке барганыңыз оң. Мектеп кызматкерлеринин милдети- сиздин балаңыздын жакшы окушуна жана ийгиликке жетишине жардам берүү.

3. Балага сыналгыда көрсөтүлүп жаткан зомбулук тууралуу айтып бериңиз.

Мындай учурда сыналгыны жөн гана өчүрүп коюу туура эмес. Көпчүлүк учурларда кино тасмаларда көрсөтүлүп жаткан зомбулук көрүүчүнү кызыктыруу, козутуу үчүн чыгарылган нерсе экенин түшүндүрүңүз. Андай жоруктарды туурап акмак болбоо керектигин айтыңыз.

4. “Мен сени жакшы көрөм” деген сөздүн маанилүүлүгүн баалабай коюуга болбойт .

Бардык эле курактагы балдар достук иретинде далыдан таптап кучактоого, эркелетүүгө, өөп- жыттоого муктаж болушат. Алар “Мен сени менен сыймыктанам” деген сыяктуу сөздөрдү угууну каалашат.

5. Балдарыңыз менен зомбулук темасында сүйлөшүңүз.

Алар өздөрүнүн кайгысы, жек көрүүсү, коркуусу тууралуу айткысы келсе, кунт коюп угууга дайым даяр болуңуз. Ата-энелер ар дайым балдарынын тынчсызданып жаткандыгын билүүгө, алардын кызыкчылыктарын,сезимдерин бөлүшүүгө жана ошондой эле керектүү кеңештерди айтууга милдетүү. Балдарыңыз сиз менен кантип сүйлөшүп жаткандыгын байкоого алыңыз. Эгерде бала зомбулукка учураган болсо, болуп өткөн кокустукту талкууга алууга же аны актоого аракет кылбаңыз.шашпай иликтеп, эмне болгондугу наныктап көрүңүз да, зомбулукту токтотууга кантип көмөктөшөрүңүздү чечип алыңыз.

6.Баланы уруп-согууга болбойт , анткени Бул : балага зомбулукту үйрөтөт. Ар бир бала үчүн зарыл мүмкүнчүлүктөн-өзүнүн сүйүктүү экенин сезүү ишениминен ажыратат.Өзү кичинесинде таяк жеген чоңдор гана балдарын сабашат. Жазалоонун бул түрү балага : “Мен жакшы бол деп гана сабап жатам” - деген карама-каршылыктуу далилдерге ишенүүгө көнүктүрөт. Баланын мээси бул маалыматты сактап калат . Бул өч алууга түрткү берип, ал каалоо көмүскөдө калганы менен , кийинчерээк баары бир ачыкка чыгат.Бүл өзүнүн жана башкалардын азап чегүүлөрүнө болгон кабылдоо сезимин мокотуп,баланын өзүн жана башкаларды таанып билүү жөндөмүн чектеп коёт.

Мүнөзү оор балдарына ата-энелер кандай мамиле кылуулары керек

Ашкере тыюуларды, жазаларды колдонбогула

Аңдап-билүугө кызыгуусун өөрчүткүлө

Жүрүм-турумундагы кичинекей өзгөрүүнү да байкоого алгыла

Аңгемелешкиле,түшүндүргүлө, бирок эч кандай шарт коюу болбосун

Өспүрүмдүн күчтүү жактарын, оң касиеттерин таап, ишеним бергиле .

Бала менен катаал сөздөрдү колдонбой, жай сүйлөшүүгө аракет кылгыла.

Балаңыз рэкетчи болсо, эмне кылуу керек ?

Бала менен анын кылык-жоруктары жөнүндө сүйлөшүп көрүңүз

Өзү капаланткан бала менен сүйлөшүп, кечирим суроосуна, ошол эле учурда өз беделин түшүрүп албоосуна жардам бергиле

Баланын мектептеги жүрүм-турумун көзөмөлдөө керек.

Балаңызга чектөөлөрдү коюңуз.Эмнени жасап,эмнени жасабоону бала билиш керек.

Өзгө адамдардын сезимдери тууралу сүйлөшкүлө.

Классташтары менен мамилеси түз болушуна салым кошуңуз.

Балага жакшы үлгү көрсөтүңүз

Баланын кичинекей жетишкендигин да мактаңыз жана көп убакыт бөлүңуз

Керек болгондо,атайын адистерге жардамга кайрылыңыз.

Баланын рэкеттин “кысымында” калганын төмөндөгү белгилер боюнча билүүгө болот.

Бала түнт тартып,унчукпай калса;

Мектепке барбастын амалын издей баштайт: ичи ооруйт,башы ооруйт, же кускусу келет ;

Бала кырдаалдан “чыгуунун” жолун табат. Башкача айтканда, мектепке кеткендей түр көрсөтөт, бирок класска кирбейт

Кызы же баласы, чөнтөк акчаны көбүрөөк сурай баштайт, кээде доочулардан кутулуу үчүн акчаны уурдап да алышат.

Кээ бир балдар өзү менен өзү болуп, эски достору менен жолукпай да калышат.

Балдар менен сүйлөшүүдө төмөнкү сүйлөмдөрдү колдонбоо зарыл :

“ Мен сага миң жолу айттым...” ;

“ Канча жолу кайталаш керек...” ;

“ Эмнени ойлоносуң өзүң...” :

“ Ушуну эстеп калыш сен үчүн оорбу ...” ;

“ Эмне болуп баратасың ... ” ;

“ Нурай (Данияр,Баястан ж.б.) тигиндей, а сен болсо...” ;

“ Ары турчу, менин убактым жок ..”

Балдарга мүмкүн болушунча көбүрөөк айтылчу сөздөр:

“ Сен менин акылдуумсуң (сулуумсуң ж.б) “ ;

“ Сенин барың кандай жакшы ...” ;

“ Сен менин кыйынымсың ...”;

“ Мен сени аябай жакшы көрөм ...” ;

“ Кандай сонун жасагансың,мени да үйрөтчү ...” ;

“ Сага рахмат,мен сага аябай ыраазымын...”;

“ Сен болбосоң, мен эч качан бүтүрө алмак эмесмин...” ;

Кыргыз Республикасынын “Билим берүү жөнүндө” мыйзамынын

27-беренеси . Ата-энелердин (мыйзамдуу өкүлдөрдүн) укуктары менен милдеттери:

Окутуунун формасын,билим берүү уюмдарынын тибин жана түрүн тандап алууга,ошондой эле үй-бүлөдө билим берүүгө ( өзгөчөлөнгөн, бөтөнчө жагдайларда);

.

Баланы окутуунун кайсы гана этабында болбосун окуусун улантуу үчүн билим берүү уюмдарына жиберүүгө;

Мамлекеттик билим берүү стандарттарынын алкагында окуп жаткандардан билим алуу укугун сактоону талап кылууга. Ата-энелер (мыйзамдуу өкүлдөр) өзгөчө учурларда үй-бүлөдө балага жалпы башталгыч, жалпы негизги жана жалпы орто билим берүүгө укуктуу, үй-бүлөдө билим алган бала аттестациядан жакшы өткөндө окутуунун кайсы гана баскычында болбосуната-энелеринин (мыйзамдуу өкүлдөрүнүн) чечими боюнча билим алуусун билим берүү уюмунда улантууга укуктуу.

Ата-энелер (мыйзамдуу өкүлдөр) буларга милдеттүү :

Балдардын саламаттыгынын сактыгын, алардын руханий жана дене боюунун жетилишин,үй-бүлөдө адеп-аклахтык жактан калыптанышын камсыз кылуучу тиричилик жанан окуу шартын түзүүгө ;

Балдарды билим берүү уюмдарына жайгаштырууга жана алардын жалпы негизги билим алуусуна кепил болууга ;

• Билим берүү мекемелери менен кызматташтыкты колдоого ;
• Билим берүү мекемелери менен кызматташтыкты колдоого ;

Ата-энелер (мыйзамдуу өкүлдөр) баланын жалпы негизги билим алышы боюнча милдеттерин аткара албагандыгы үчүн кыргыз республикасынын мыйзамдарына ылайык администрациялык жоопкерчилик тартышат.

Коомчулук

Ата-Эне

мектеп

Ийгиликтүү бала

Уланат

II бөлүк

Урматтуу ата-энелер ! Бүгүнкү ата-энелер чогулушунда Сиздер менен

Ата-энелердин баланы тарбиялоодогу жети катасы менен тааныштырып кетебиз:

Урматтуу ата-энелер ! Бүгүнкү ата-энелер чогулушунда Сиздер менен

Ата-энелердин баланы тарбиялоодогу жети катасы менен тааныштырып кетебиз:

1 . Балдарга тобекелчиликке барууга мүмкүнчүлүк бербейбиз .

2 Жардам берүүгө тез аралыкта бой таштайбыз.

3 . Балдар менен абдан жеңил кубанабыз.

Урматтуу ата-энелер !

4.Баланын күнөөсүн анын жакшы жүрүм-туруму менен “жууп” койгонго уруксат беребиз.

5. Өзүбүздүн мурда кетирген катачылыктарыбыз тууралуу ой бөлүшпөйбүз.

6. Акыл-эс менен зээндүүлүктү бой жеткендикке алмаштырып адашабыз.

7. Балага үйрөткөн нерсени өзүбүз жасайбыз.

1. Балдарга тобекелчиликке барууга мүмкүнчүлүк бербейбиз.

Негизинен азыркы өнүккөн коомдо ар бир кадамыбызда толгон-токой кооптуу жагдайларга туш келебиз.Мындан улам ар дайым “коопсуздук баарынан бийик” деген түшүнүк менен жашап, балдарыбыздын кандайдыр бир жагымсыз окуяга кабылып калаарына болгон тынчсыздануу күндөн-күнгө жогорулай берет.Ошондуктан аларга болгон күчүбүз менен менен кам көрөбүз. Европалык псхологдор бала куракта сыртта башка балдар менен эч качан ойнобогон жана жыгылбаган бала келечекте фобия илдети менен жабыркай турганын аныктап чыгышкан. Андыктан бала өз курагында ойноп, жыгылып көрүш керек. Ал эми өспүрүмдөр курбалдаштары менен кер-мур айтышып,биринчи сүйүүгө кабылып, ал үчүн азап тартуу сезимине кабылуусу да маанилүү.Себеби, мындай шартта ал келечекте эмоционалдык жактан жакшы жетилип,туруштук берүүгө даяр болот.Балага тобокелчиликке барууга мүмкүнчүлүк бербесек, анда ал келечекте өзүн ашкере көтөргөн же өз кадырын сезе билбеген чабал инсан болуп чыга келет .

2. Жардам берүүгө тез аралыкта бой таштайбыз.

Азыркы доордун балдары мындан 30 жыл мурунку балдардын дүйнө таанымынын деңгээлине жете өнүккөн эмес.Бала кандайдыр бир кырдаалга кабылса, дароо ага жардам берүүгө бой таштайбыз. Бул туура эмес. Анткени балага тез арада келип, камкордука алган учурда, биз анын кырдаалдан кантип чыгууга боло тургандыгын ойлонууга да жеткирбейбиз. Эртеби,кечпи бала буга көнөт да, турмушунда көйгөй жаралса ,эгер катачылык кетирсем ата-энем жайгарып коёт деген түшүнүктү сиңирип алат.Келечекте ал чоңойгусу келбей өз алдынча болуудан чочуркап, чоң адамдардын жашоосун кабыл алганды каалабай бир топ кыйналат .

3 . Балдар менен абдан жеңил кубанабыз.

Балаңыздын ар бир кадам сайын эле жасаган нерсесине кубанып,мактай беришиңиз жарабайт.Себеби убакыт өтүп ага карата мактоолор жана кубануулар жалаң гана ата-энеси тараптан гана болуп жатканын сезет да, башкалардын ою мындай эмес экенин түшүнөт. Мындай шартта ал ата-энесинин тең салмактуу көз карашта экендиктериненкүмөн санай баштайт.Убакыт өтүп,буга көнгөн бала ыңгайсыз кырдаалдардан жеңил чыгуу максатында калп сүйлөп же ашыкча апырта койгонго өтөт.Анткени мындай кыйынчылыктарга мурда туш болгон эмес.

4.Баланын күнөөсүн анын жакшы жүрүм-туруму менен “жууп” койгонго уруксат беребиз.

Балаңызды ар секунд сайын сүйүп турууга милдеттүү эмессиз. Анын келечекте көптөгөн тоскоолдуктарга, көйгөйлөргө туш келе турган жашоосу бар. Ал эми ыгы жок эрке өскөн бала мындай шартта абдан кыйналат.Ошондуктан “жок” , “азыр эмес” деген сөздөрдү айтууга үйрөнүңүз. Бала өзүнүн каалоосу жана муктаждыгы үчүн күрөшүүгө үйрөнүшү керек. Айрыкча 3-4 төн ашык балалуу үй-бүлөлөрдө кайсы бирине бир нерсе берип, башкасын кур кол калтыруу туура эмес деп ойлошот.Мындай жагдайда биз балдарыбызга жеке күрөшүү жана жана жакшы сапаттар ийгиликке жетүүгө себепкер боло тургандыгын көрсөтө албай калабыз. Балага ар дайым материалдык жактан түрткү берем десеңиз, анда келечекте ал ийгиликке жетүү туюмунун жакырлыгы менен кыйналат.

5. Өзүбүздүн мурда кетирген катачылыктарыбыз тууралуу ой бөлүшпөйбүз.

  Кайсы бир күнү убакыт келип, чүпөңүз уядан учат. Буга сиз тоскоол болбошуңүз керек. Бирок, бул такыр эле эркиндкке коё берип турмушуна кийгилешпеш керек дегендикке жатпайт.Эс тартып калган балага өзүбүздүн буга чейинки кетирген кемчиликтерибизди ортого салып талкуулашыбыз маанилүү. Анткени бала турмуштагы ар кандай кокусунан келген кырдаалдарга даяр болушу керек жана өзүнүн жасаган нерсесине жооп берүүгө үйрөнүшү зарыл. Ошондуктан ар бир кырдаалдан чыгууга боло тургандыгын жана сиз ал учурдан кандай турмуштук сабак алгандыгыңыз тууралуу кулагына кумдай куюп айтып бериңиз.Анткени көп балдар , турмуштагы алгачкы кыйынчылыктарга туш келгенде баары бүткөндөй сезилет.муну менен ар кандай жагымсыз окуяларга кабылышы ыктымал.

6. Акыл-эс менен зээндүүлүктү бой жеткендикке алмаштырып адашабыз.

Акыл-эс көпчүлүк учурда баланын жетилген курагында ченем катары колдонулуп келет. Жыйынтыгында ата-энелер акылдуу баласы чыныгы жашоого даяр деп адашып түшүнүп алышат. Бирок, бул мындай эмес. Мисалга алсак, атактуу адамдар өздөрү алектенген жумуштары боюнча абдан чоң ийгиликтерге жетишип атагы алыска тарайт, бирок баары бир коомчулукта ар кандай талаш- тартыштарга кабылып калышат. Ошондуктан баланы ар дайым эле бардык жактан талантуу деп эсептей бербеңиз. Бул куракта тигил же бул жумушту аткара алат деген пикирден алыс болуп, балаңыздын курагындагы башка балдар кандай өсүп өнүгүп жаткандыгына сарасеп салыңыз. Эгер алардан сиздин балаңызга караганда алдыга кеткен айырмачылык болсо, анда балким балага тоскоолдук жасап жаткандырсыз.

7. Балага үйрөткөн нерсени өзүбүз жасайбыз.

  Ата-энелер балдарына тарбия берүүдөн алдын, биринчи кезекте өздөрүн үлгү катары көргөзө алышы керек. Анткени сиздин ар бир жасаган кыймылыңызды, мамилеңизди,өзүңүздү кандай алып жүргөндүгүңүздү чүрпөңүз ар дайым байкоого алып турат. Ошондуктан өзүңүз үлгү катары көрсөтө албаган нерсени баладан талап кыла албайсыз. Анткени ал сөзсүз сизди туурап, кайталайт.

Урматтуу ата-энелер

Балдарыбыздын келечекте туура багыт алуусу жана мыкты инсан болуп калыптануусу үчүн илим-билим жана туура тарбия берүү зарыл.Канаттууга анын эки канаты кандай кызмат кылса,инсанга илим жана тарбия так ошондой зарыл.

Тарбия -бул инсандын адебин жакшыртып ага жашоодогу эң керектүү адамгерчиликтүү сапаттарга үйрөтөт

Илим -бул адам баласынын аң сезимин өстүрүп ар кандай кесип ээси болгонго жана бул жашоодо башкалардан кем болбой өз оокатын таап жегенге мүмкүнчүлүк берет

Туура тарбия берүү

Айрым ата-энелерге “Балаңызга кандай тарбия берип жатасыз ?”- деп суроо узатылып калса,”мен баламды эч нерседен кем кылган жокмун,курсагы ток кийими бүтүн үстүндө үйү жана астында машинасы бар ” деген жоопту угуп келебиз.Бирок биз балдарыбызга жашоодогу муктаждыктарын чечип берип,тарбия берүүнү унутта калтырабыз

илим

тарбия

Балдарды тарбиялоо менен биз өлкөбүздүн келечегине чоң салым кошуп жатканыбызды унутпайлы. Себеби даанышмандар “Кайсы элдин жаштары тарбиялуу жана күчтүү болсо, ошол элдин келечеги кең” -деп айтып келишкен.

Балдарга тарбияны ким берет?

Чөйрө

Мектеп

Баланы тарбиялоодо

сабырдуулук

чынчылдык

кайрымдуулук

Сабырдуулук

- бул сапат тарбиянын эң керектүү сыпаттарынын бири.Кыргызда ,,сабырдын түрү сары алтын” дейт Балдарыбызды сабырдуу болууга кичинесинен үйрөтүүбүз зарыл.Турмушта ар кандай кыйынчылыктар болуп калса, эң биринчи өзүбүз сабырдуу болуп,аларга үлгү болууга аракет кылуубуз керек.

Чынчылдык

Калптын казаны кайнабайт” дейт элибизде Ак барак сымал таза өспүрүмдөрүбүзгө чынчылдык деген сапатты кантип үйрөтүп жатабыз? Азыркы учурда көпчүлүк ата-энелер балдарыбызды көнүмүш жаман адаттарга жалганчылыкка байкабастан үйрөтүүдө. Мисалы эшикти такылдатып бирөө келсе,үйдө туруп “Мени жок деп кой” дейбиз , телефон аркылуу соо туруп “Ооруп жатам үйдөн чыкпай жатам , жатып калдым” жана башка ушул сыяктуу көптөгөн туура эмес корүнүштөрдү жасайбыз.мунун баары аларга болгон туура эмес тарбияболуп эсептелет.

Кайрымдуулук

Экономикалык абалыбыз жана жашоо шартыбыз жакшы болуп туруп, элибизде карылар үйлөрүнүн ачылышы жана ал жерлерде биздин ушундай жакшы жашоого жетишибизге, биз үчүн ар дайым күнү-түнү дебей эмгектенип, карыганда балдарынын урматын көрсөм деген ата-энелерибиздин ташталуусу жүрөктү оорутпай койбойт. Эгер биз балдарыбызды азыртан кайрымдуулук сапатына үйрөтө турган болсок,анда келечекте ата-энесине, бир тууган жакындарына жана жалпы эле эли-журтуна жакшы караган атуул болуусуна чыйыр жол салган болобуз.

.

Балага тарбия берүү -көчөт тигип, аны мөмө берген бак кылып өстүрүү сымал. Эгер көчөттү өз убагында туура карабасаң, анда ал жакшы мөмө бербейт, аркандай курт-кумурскалар зыян келтирет же куурап жок болуп калат

33