Сохраните летнее настроение в новом учебном году! –90% на доступ к материалами по вашему предмету или классу

СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Выбрать материалы

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Была в сети 14.01.2022 13:27

Ходжаева Диёра Зухриддиновна

учительница

44 года

2 652

23 243

Подписчики

Подписки

Местоположение

Узбекистан, Tashkent

Специализация

Физика

Обо мне Блог Файлы Тесты Галерея Активность Награды

Тема:динамика вращающегося твердого тела.

Категория: Физика

08.04.2020 19:35

Правило моментов.

Просмотр содержимого документа
«Тема:динамика вращающегося твердого тела.»

MAVZU: Aylanma harakatlanuvchi qattiq jism dinamikasi. Momentlar qoidasi.
Nazariy mashg’ulotiningo’qitish texnologiyasi
Mashg’ulot vaqti-2 soat	O’quvchilar soni-30 nafar.
Mashg’ulot shakli	Nazariy, to’liq o’quv mashg’ulot; Amaliy-bilimlarni tizimlashtirish;
Mashg’ulot rejasi	1. Aylanma harakat dinamikasi. 2.Kuch momenti. Momentlar qoidasi. 3.Jismning bir necha kuch ta’siridagi harakati. 4.Kuchni tashkil etuvchilarga ajratish. 5.Jismning muvozanat sharti.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Aylanma harakatlanuvchi qattiq jism dinamikasiga oid bilimlarni shakllantirish. Momentlar qoidasini tadbiq etsih ko’nikma va malakalarini shakllantirish;
Pedagogik vazifalar: Aylanma harakatlanuvchi qattiq jism dinamikasi haqida tushuncha berish; Aylanma harakatlanuvhi qattiq jism dinamikasini tashkil etuvchi fizik qonunlar va kattaliklarni yoritish. Aylanma harakatlanuvchi qattiq jism dinamikasi asoslarini tushuntirish; Kuchlarni tashkil etuvchilarga ajratishni va muvozanat shartlarini o’rgatish; Mavzu savollari bo’yicha izohlash va shakllantirish jarayonini tashkil qilish.		O’quv faoliyatini natijalari: Mavzu bo’yicha tushunchaga ega bo’ladilar; Aylanma harakatlanuvchi qattiq jism dinamikasi asoslarini tashkil etuvchi fizik qonunlar va kattaliklar bo’yicha tushunchaga ega bo’ladilar; Aylanma harakatlanuvchi qattiq jism dinamikasi asoslari haqida bilimga ega bo’ladilar; Kuchlarni tashkil etuvchilarga ajratishni va muvozanat shartlarini farqlashni o’rganadilar; Mavzu asosida hulosalar chiqaradilar;
O’qitish usullari		Tushuntirish, yo’riqnoma berish, taqdimot, aqliy hujum, “FSMU”-grafik organayzeri.
O’qitish vositalari		Ma’ruzalar matni, slaydlar, tarqatma materiallar, o’quv topshiriqlari.
O’quv faoliyatini tashkil etish shakllari		Kichik guruhlarda ishlash.
O’qitish shart-sharoitlari		Texnik vositalardan foydalanishga va kichik guruhlarda ishlashga mo’ljallangan auditoriya.
Qaytar aloqaning usul va vositalari		Og’zaki so’rov: tezkor so’rov; Yozma so’rov: tarqatma materiallar asosida.

“Aylanma harakatlanuvchi qattiq jism dinamikasi. Momentlar qoidasi.” mavzusi bo’yicha o’quv mashg’ulotining texnologik xaritasi

Faoliyat bosqichlari

Faoliyat mazmuni

O’qituvchi

O’quvchi

1-bosqich

O’quv mashg’ulotiga kirish

(10 daqiqa)

Mavzuning nomi, maqsadi, rejasi bilan tanishtiradi. Mavzuga oid tayanch iboralarni aytadi (1-Ilova)
Mashg’ulotda baholash mezonlari bilan tanishtiradi.
Mashg’ulot shiori asosida ma’naviyat saboqlarini beradi;

Tinglaydilar,

Yozib oladilar;

Tinglaydilar;

Aniqlashtiradilar

Tinglaydilar;

2-bosqich

Asosiy

(60 daqiqa)

2.1 O’quvchilarning o’tilgan mavzu bo’yicha egallagan bilimlarini FSMU texnologiyasi orqali tekshiradi. Guruhlarni (4 ta kichik guruh) topshiriq yo’riqnomasi va amalga oshirish texnologiyasi bilan tanishtiradi. Topshiriqni bajarish uchun Ekspert varaqlarini tarqatadi; (2-Ilova) Taqdimotini tashkillashtiradi;

2.2 Mashg’ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq slaydlarni Power point tartibida (3-Ilova) namoiyish va sharxlash bilan mavzu bo’yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi. Jalb qiluvchi savollar beradi. Mavzuning har bir qismi bo’yicha hulosalar qiladi; eng asosiylariga e’tibor qaratadi; berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayd etishlarini eslatadi.

2.3 O’quvchilarning yangi mavzu bo’yicha egallagan bilimlarini sinov savollari, (4-Ilova) dan foydalanib tekshiradi; Xar bir guruhga ketma-ketlik bo’yicha 2 tadan savol beradi; Javoblarini asoslab o’tadi;

2.4 Mavzuni masalalar ishlash (5-Ilova) usuli orqali mustahkamlaydi. Masalani ishlab tushuntiradi;

Guruhlarda ishlaydilar; taqdimot qiladilar;

Eshitadilar, yozib oladilar;

Javob beradilar;

Masala ishlashni o’rganadilar;

3-Bosqich

Yakuniy

(10 daqiqa)

3.1 Mavzuni reja asosida hulosa qilib, eng muhim ma’lumotlarga o’quvchilar diqqatini jalb qiladi.

3.2 Guruhdagi ish jarayonini baholaydi;

3.3 Mustaqil ishlash uchun vazifa beradi:

Uyga vazifa: Mavzu bo’yicha tayyorlanish; Masalalar ishlash (6-Ilova)

Tinglaydilar

Yozib oladilar

1-Ilova

Mavzu: Aylanma harakatlanuvchi qattiq jism dinamikasi. Momentlar qoidasi.

REJA:

1. Aylanma harakat dinamikasi.

2.Kuch momenti. Momentlar qoidasi.

3.Jismning bir necha kuch ta’siridagi harakati.

4.Kuchni tashkil etuvchilarga ajratish.

5.Jismning muvozanat sharti.

Tayanch tushunchalar:

Aylanma harakat, kuch momenti, inertsiya momenti, impul’s momenti, momentlar qoidasi, kuchlarni qo’shish, jismning muvozanat sharti.

Mashg’ulot shiori:

Bilagi zo’r birni yig’ar, bilimi zo’r – mingni.

“AmirTеmur”

2-Ilova

FSMU tехnologiyasi qoidasi.

Ushbu tехnologiya munozarali masalalarni хal etishda хamda o’quv jarayonini baхs-munozarali o’tkazishda qo’llaniladi, chunki butехnologiya o’quvchilarni o’z fikrini хimoya qilishga, erkin fikrlash va o’z fikrini boshqalarga o’tkazishga, ochiq хolda baхslashishga хamda shubilan birga baхslashish madaniyatini o’rgatadi. Tinglovchilarga tarqatilgan oddiy qog’ozga o’zfikrlarini aniq va qisqa хolatda ifoda etib, tasdiqlovchi dalillar yoki inkor etuvchi fikrlarni bayon etishga yordam bеradi.

F – fikringizni bayon eting;

S – fikringiz bayoniga sabab ko’rsating

M – ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil kеltiring;

U – fikringizni umumlashtiring.

FSMU texnologiyasi uchun o’quv topshirig’i:

1-Kichik guruh uchun

Bosqich	Nyuton qonunlarining ahamiyati mavjudmi?
(F) Fikringizni bayon eting
(S) Fikringiz bayoniga sabab ko’rsating
(M) Ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil kеltiring
(U) Fikringizni umumlashtiring

2-Kichik guruh uchun

Bosqich	Nyuton qonunlari istalgan sanoq sistemasida ham bajariladimi?
(F) Fikringizni bayon eting
(S) Fikringiz bayoniga sabab ko’rsating
(M) Ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil kеltiring
(U) Fikringizni umumlashtiring

3-Kichik guruh uchun

Bosqich	Butun olam tortsihsh qonuni mavjudmi?
(F) Fikringizni bayon eting
(S) Fikringiz bayoniga sabab ko’rsating
(M) Ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil kеltiring
(U) Fikringizni umumlashtiring

4-Kichik guruh uchun

Bosqich	Kosmik tezliklarga erishilganmi yoki nazariy tasdiqlanganmi?
(F) Fikringizni bayon eting
(S) Fikringiz bayoniga sabab ko’rsating
(M) Ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil kеltiring
(U) Fikringizni umumlashtiring

3-Ilova

1-Slayd

Aylanma harakatda jismning barcha nuqtalari markazi aylanish o'qidan o'tuvchi aylanalardan iborat trayektoriyalar bo'ylab harakatlanadi. Ko'rilayotgan nuqtadan aylanish o'qigacha bo'lgan masofa R harfi bilan belgilanib radius - vektor yoki radius deyiladi.

Igarilanma harakat dinamikasida kuch bajaradigan vazifani aylanma harakatda kuch momenti bajaradi.

Harakatsiz o’qqa nisbatan kuch momenti deb, aylanish o’qidan kuch qo’yilgan nuqtaga o’tkazilgan radius-vektor r ning kuch F ga vektorial ko’patmasi bilan aniqlanadigan fizik kattalikka aytiladi, ya’ni:

M=rF

2-Slayd

Impuls momentining saqlanish qonuni. Yopiq sistemada impuls momenti saqlanadi, ya'ni vaqt o'tishi bilan o'zgarmaydi. Impuls momentining saqlanish qonuni tabiatning fundamental qonunlaridan biri bo'lib, u fazo izotropligining natijasidir.

3-Slayd

Kuch momentining saqlanish qonuni:

ya’ni yopiq sistemada kuch momentlarining geometrik yig’indisi o’zgarmasdir.

4-Slayd

Qattiq jismlarning tashqi kuch ta'sirida o'z shakli va o'lchamlarini о'zgartirishiga deformatsiya deyiladi.

Tashqi kuchning ta'siri tugagandan so’ng jism o’zining dastlabki shakli va o’lchamlariga qaytsa, bunday deformatsiyaga elastik deformatsiya deyiladi.

Bir jinsli L uzunlikdagi sterjenga F₁ va F₂ kuchlar qo’yilgan.

F₁ = F₂=F bo’lgani uchun faqat F kuch qo’yilgan deb olamiz. Natijada sterjen l ga cho’ziladi. Odatda sterjen cho’zilganda l musbat, siqilganda-manfiy ishora bilan olinadi. (1-Rasm)

1-Rasm

5-Slayd

Osib qo'yilgan jismga ta'sir etayotgan og'irlik kuchi va ipning taranglik kuchlarining geometrik yig'indisi nolga teng. (2-Rasm)

P+T = 0.

2-Rasm 3-Rasm

Qo'zg'almas o'q atrofida aylanma harakat qilayotgan jism, unga qo’yilgan barcha kuch momentlarming geometrik yig'indisi nolga teng bo’lgandagina muvozanat holatida bo 'ladi. M₁ + M₂+...+M_n = 0.

6-Slayd

4-Ilova

SINOV SAVOLLARI:

1. Qattiq jismning muvozanati deb nimaga aytiladi?

2. Aylanma harakat deb qanday harakatga aytiladi?

3. Ilgarilanma harakat deb qanday harakatga aytiladi?

4. Impul’s moment nima?

5. Kuch moment deb nimaga aytiladi?

6. Deformatsiya nima?

7. Defermatsiyaning qanday turlarini bilasiz?

8. Jismning muvozanat sharti nima?

Mavzuni mustahkamlash uchun masala:

Jism aylanma harakat qila boshlagandan 6 s o’tgandan keyin burchak tezligi 3 s^-1 ga yetgan. Agar ta’sir etayotgan kuch moment 12 N·m bo’lsa, jismning inertsiya moment nimaga teng?

5-Ilova

Berilgan: M=12 N·m; ∆t=6 s; ω₀=0; ω=3 s^-1;

Topish kerak: J=?

Yechish: Aylanma harakat dinamikasining asosiy tenglamasini yozamiz: M=J*ε: va undan inertsiya momentini topamiz: J=M/ε;

Bu yerda ε jismning burchak tezlanishi. Burchak tezlanishing ta’rifiga binoan: Ε=∆ω/∆t=(ω-ω₀)/∆t;

Unda inertsiya momenti uchun topilgan ifoda: J=M*∆t/(=(ω-ω₀) ko’rinishini oladi. Kattaliklarni son qiymatlarini qo’ysak:

J=12·6/ (3-0) kg·m²=24 kg·m² ni hosil qilamiz. Javob: I=24 kg·m²

Uyga vazifa uchun masala:

Aylanayotgan g’idirakning kinetik energiyasi 1 kJ gat eng. O’zgarmas tormozlovchi moment ta’sirida g’ildirak tekis sekinlanuvchan aylana boshladi va N=80 marta aylanib to’xtadi. Tormozlovchi kuch moment M topilsin.

6-Ilova