Тема урока: С?з асылы

Саба?ты? та?ырыбы: С?з асылы. Саба?ты? ма?саты: а) Ойлы с?йлеуге (даналы? с?здерге назар аударып), ал?ырлы?, ептілік, шапша?ды?, тап?ырлы??а т?селдіру; ?) Даналарды? асыл с?здерін о?ып-?йрену, ал?ан білімдерін тияна?тап, шешен с?йлеуге машы?тандыру; б) ?арым - ?атынас т?рлеріне лайы?ты с?з ?дебін ?йрету, ма?ал-м?телдер жинату. Саба?ты? жабды?ы: ?анатты с?здер, буклеттер, кеспе ?а?аздары, билерді? суреттері, тірек сызбалар. Саба?ты? т?рі: Интеллектуалды? ойын саба?ы. ?нер алды - ?ызыл тіл. (баяндама) Таза мінсіз асыл тас, Су т?бінде жатады Таза мінсіз асыл тас, Ой т?бінде жатады. Су т?бінде жат?ан тас, Жел тол?ытса шы?ады. Ой т?бінде жат?ан с?з, Шер тол?ытса шы?ады. Халы? педагогикасыны? негізгі ма?саты - келер ?рпа?ты ?нер-білім ме?геруге, е?бек етуге, ауыл-айма?ты?, Отанны? ар-намысын ?ор?ау?а, адамгершілік ?асиеттерге баулу болып табылады. Хал?ымызды? ?за? жылдар бойы атадан бала?а м?ра ретінде ?алдырып келе жат?ан асыл ?азынасыны? бірі - ма?ал мен м?тел. Ма?ал-м?тел жай с?з емес, ол - с?з атасы, с?з к?ркі, тере? с?зді? тобы?тай т?йіні, ?ыс?а да болса н?с?а с?з... «Ине к?зінен сынады, шешен с?зінен сынады», «Шешенні? с?зі мерген, шеберді? к?зі мерген», «?стаздан ш?кірт озар жарыстырса», «К?ш – білімде, білім –кітапта», «?стазы?ды ?лы ?ке?дей сыйла», «??с ?онба?ан к?л жетім, ел ?онба?ан жер жетім» т.б. Т?уелсіз елімізді? ендігі шы?ар биігі саяси- экономикалы? факторлармен ?атар, оны? мемлекеттік тілі - ?аза? тіліні? де та?дыр талайына тікелей байланысты. Соны? д?лелі ретінде жалпы білім беретін мектептерде «С?з ?нері, с?з м?дениеті» курсы ашыл?ан. ?асырлар шежіресі ма?ал-м?телдерді, еліміз бен жерімізді с?йіп, ?ылым мен м?дениетімізді ?лемге ?йгілі еткен бабаларымыз ?бу-Насыр ?л-Фараби, Ж?сіп Баласа??ни, Абай, Ыбырай, Ахмет т.б. тарихи ??ламаларымыз бен шешен а?ылмандарымызды? асыл с?здерін о?ытып – ?йрету арнайы міндеттіміз. Сыпайылы?ты, ?дептілік ?астерлеу, с?з ?адірін ба?алау, ?нерді д?ріптеу елімізді? ежелгі д?ст?рі. ?рен жасты? ?су жолында?ы е? ??діретті к?ш – о?у, білім теру, ?ылым зерттеу. Ма?ал-м?телдерді халы? жиі ?олданып, ?атты ?астерлеп келген, осы?ан орай, олар «С?зді? к?ркі – ма?ал» деп жо?ары ба?ала?ан. О?ушыларды? с?здік ?орын дамытуда ма?ал - м?телдерді ?олдануды? ма?ызы зор. Ма?ал – м?телдер халы?ты? т?рмыс тіршілігі мен салт-санасына с?йкес ту?ан ?ш?ыр, ?уатты с?здер. Ма?ал-м?телдерді? кейбір озы? ?лгілерінен о?ушы жастар идеялы? т?рбие, эстетикалы? л?ззат алады. Ендеше, ?ош келіпсіздер, «Балалар ?сиеті аялдамасына» 1.о?ушы: Жер астынан к?з жіберіп, Сонау алыс к?ндерге. Мені? ата-бабаларым ?йы?тап жатыр б?л жерде. 2 о?ушы: Намысы?ды алмаймын ба, жаралап, Не дейді ?кем, бабам ?алай ?арама?. Олар б??ан берер ме екен кешірім. 3 о?ушы: Олар мені пір т?тады, Бабасындай сыйлайды. Дастархан?а мен келместен Кесеге шай ??ймайды. 4 о?ушы: Бабалардан ?ал?ан жал?ыз байлы?ым, Ана тілім - ту?ан айбыным. М??алім: Баба... Бабаларымыз... Бабалар ?сиеті Б?гінгі саба?ымызда ?аза?ты? с?з зергерлері ?ор?ыт, ?л – Фараби, Махмут ?аш?ари, Ж?сіп Баласа??ни, ?лы а?артушы, философ Шо?анды, Ыбырайды, ?лы а?ын – Абайды, за??ар жазушы М??тарды, Т?ле, ?азыбек, ?йтеке секілді билерді еске алмау м?мкін емес. Аттары алтын ?ріппен жазыл?ан асыл арыстарымыз жас ?рпа? жадында м??гі жатталуы керек. 5 о?ушы: Ерді? артында к?п алтын ?ал?анша, жа?сы аты ?ал?аны игі. ?сер ерді? алтын болмай ма?саты, Ізгілік ?ой – ?ал?ан болса жа?сы аты. ( С. Сарайи) 6.о?ушы: Атлас – ?ымбат, б?з арзан. К?п с?йлеген с?з – арзан. (А. И?гінеки) 7 о?ушы: Инабатты болса - ?йел к?рікті, А? са?алы жарасса – шал к?рікті. С?йікті болса – а?айын к?рікті, ?лкен ша?ыра?ты? жанында отау к?рікті, Жібек шатырды? жібі к?рікті, ?негелі болса – бала к?рікті. (?ор?ыт) 8 о?ушы: Жомартты? пен адамгершілік – ата мен ана, адалды? пен инабатты? соларды? екі перзенті. 9 о?ушы: Жа?сы достан к?п келеді жа?сылы?, Жарасады екі жа?сы ?ос ?ылы?. Жа?ындама б?зы?тар?а, жуыса? Дереу б?зар бар адам?а ?ас ?ылып. (А. И?гінеки) 10 о?ушы: Анасы пысы? ж??паны ж??а жаяр, Баласы мешкей ?ат – ?аттап ?осып асар. (М. ?аш?ари) 11 о?ушы: Тай ?ссе – ат тыны?ады, ?лы ?ссе - ?ке тыны?ады. (М. ?аш?ари) 12 о?ушы: ?ата? ?ста – бос ж?рмесін сандалып, Болса т?ртіп – бала ?седі сомдалып. (Ж. Баласа??ни) 13 о?ушы: ?ыз а?ылды ескермес – Ана ?лгісін к?рмесе, ?л жарыл?ап ас бермес – ?ке ?лгісін к?рмесе. (?ор?ыт) 14 о?ушы: Жа?сы киім бой?а жарасады, Жа?сы жолдас ой?а жарасады. (?. Науай) 15 о?ушы: Достары? мы? болса да «аз» деп біл, Д?шпанны? біреу болса да са?тан. (??тып) 16 о?ушы: Шіріген ма?тадан мата шы?пайды, Ескілікті жаудан дос шы?пайды. (?ор?ыт) М??алім: Б?гінгі ма?сатымыз білімні? адам ?міріндегі ма?ыздылы?ы мен пайдасы, білім, ?ылым туралы білу. Хал?ымыз жан –жа?ты адамды сегіз ?ырлы, бір сырлы дейді. Адамны? сегіз ?ырыны? бірі – оны? білімі. Білімді адамны? к?кірегі ояу болады, жа?сы мен жаманды айыра біледі. Міне, осы туралы ?аза? хал?ында к?птеген ма?ал – м?телдер бар. Осы ма?ал –м?телдер туралы ?з ойлары?ды, білетін ма?ал – м?телдері?ді орта?а салайы?. Ойымызды? бірінші айналымы: Кеспе ?а?аздар?а та?ырыптар жазыл?ан. О?ушылар ?йде дайындалып келген ма?ал –м?телдерін жат?а айтады. Ойымызды? екінші айналымы: Берілген ма?ал – м?телдеріні? ал?аш?ы сы?ары айтылады, екінші сы?арын ойын?а ?атысушы айтады. 1.Кітап о?ы?андікі, ....(білім то?ы?андікі) 2.?ына тас?а бітеді, ....(білім бас?а бітеді) 3.Жерді? с?ні – егін, .... (ерді? с?ні - білім) 4.Т?з асты? д?мін келтірсе,.... (ма?ал с?зді? д?мін келтірер) 5. Ана алдында ??рмет,... (ата алдынды ?ызмет) 6. Жа?сыны? аты ?лмейді,.... (?алымны? хаты ?лмейді) 7. Тіл тас жарады,.... (тас жармаса, бас жарады) 8. ?дептілік ар –?ят..... (адамды?ты? белгісі) 9. О?у –білім азы?ы,..... (білім –ырыс ?азы?ы) 10. Наданмен дос бол?анша,.... (кітаппен дос бол) 11. ?депті бала –арлы бала,.... (?депсіз бала –сорлы бала) 12. Білімі жо? ?л,...... (ж?пары жо? г?л) 13. ?депсіз ?скен адамнан,.... (т?ртіппен ?скен тал жа?сы) 14. ??сты ?анат ?шырар,.... (ерді талап ?шырар) 15. ?лы жол ?йіні?,.... (табалдыры?ынан басталады) 16. Білім арзан ..... (білу ?ымбат) Ойынымызды? ?шінші айналымы: Ма?ал –м?телді? ма?ынасын бір с?збен айту керек. 1. Т?йе бойына сеніп, жылдан ??р ?алыпты. (сенгіштік) 2. К?рмес – т?йені де к?рмес. (а??армаушылы?) 3. Кімні? тарысы піссе – соны? тауы?ы. (жа?ымпаз) 4. ?ріп ауыз?а сал?андай, тал бойында бір мін жо?. (с?лу) 5. ?ол ?усырып ?арап отыру. (жал?ау) 6.Ана с?ті аузынан кетпеген. (жас) 7. Атты? жалы, т?йені? ?омында. (асы?у) 8. Ж?бы? жазылмасын, ба?ы? ашылсын (тілек) 9. Шыбынны? ызы?ы білінбеу. (тынышты?) 10. Аузымен ??с тістеген. (шешен) 11.Жа?ы? т?спей, жаманды? к?рме. (тілек) 12. Суы?ы?а то?ып, ысты?ы?а к?ндім. (к?мектесу) Ойынымызды? т?ртінші айналымы: К?рермендер сайысы. А?ыр?ы айналымы: К?рермендер бір с?з айтады, сол с?зді ?атыстырып ма?ал –м?тел айту керек. Сиыр: Адам с?зінен жазады, Сиыр м?йізінен жазады. ?ой: Мал ?сірсе? ?ой ?сір, ?німі оны? к?л –к?сір. Досты?: Саудада досты? жо?. ?ят: Жо?ты? ?ят емес, То?ты? м?рат емес. Тіл: Тіл ?ылыштан ?ткір. ?ол: ?ол ?нері –кілемде, С?з ?нері - ?ле?де. Де?гейлік тапсырмалар: «Ата – бабамыз а?са?ан азатты? пен т?уелсіздікті алды?. Ендігі м?селе –соны ерте?ге жеткізу, келесі ?рпа??а, болаша??а ?аза?станны? осы т?уелсіздігін аманаттау». Н.?.Назарбаев. ?асырдан ?асыр?а жібек жолы болып жал?асып келе жат?ан бабалар аманатын жал?астыру жас ?рпа?ты? еншісіне тиген арда?ты іс. Ту тігілді хал?ымны? б?гін ба?ына, Жас ?рендер, желбіретіп, ны? ?ста! ?асырлар?а жал?астырып елдікті, Да? т?сірме ата –баба арына! ?лгі бізге аталарды? ерлігі, ?ла?аты, ?негесі, е?бегі, Т?уелсіздік туын ?стап жо?ары Б?гінгі ?рпа? –болар елді? ерте?гі! Халы?ты? асыл м?расын келешек ?рпа??а жеткізуші сіздерсіздер. Ендеше с?з асылын, халы? даналы?ыны? м?ртебесін жо?ары к?теріп насихаттайы? жас достар! ?йге тапсырма: ?ариялардан ма?ал –м?телдер, а?ыз ??гімелер жинау.