Тил майрамына карата кече

Сыдык Алайчы уулу атындагы  №87-инновациялык мектеп гимназия комплексини  23-сентябрь тил майрамына карата уюштурулган «Тилим менен улутмун» аттуу адабий кеченин

                                              сценарийи

 

КЕЧЕНИН МАКСАТЫ:

                      Окуучулардын ъз эли-жерин,эне тилибиз-мамлекеттик тилди,ата-бабадан калган улуу мурастарды урматтап аздектъъс\ \ч\н т\рд\\ булактардан маалыматтарды бер\\;

                       Мекен алдындагы алардын жоопкерчилигин арттыруу,атуулдук парзын аткаруу,ата мурастарын сактоо зарылдыгын туюндуруу,эне тилин с\й\\гъ,сактоого \йрът\\;

                       Патриоттуулукка,намыскъйл\ккъ,ынтымак-достукка жана адамдагы бардык асыл сапаттарга тарбиялоо;

 

 

КЕЧЕНИН ЖАБДЫЛЫШЫ:

                      Кыргыз тилинин гимни,кыргыз комузу,кыргыздын улуттун буюмдары,кийимдери ж.б. Этнографиялык маани-маёызы тереё экспонаттар,макеттер,буклеттер,проектр,ноутбук,интерактивд\\ доска жана музыкалык аппараттар.

 

 

КЕЧЕНИН Ж/Р/Ш/:

                     Окуучулар тарабынан даярдалган сахналык кър\н\ш

 

1. Манасчынын \н\
2. Комузчулар чыгат

 

 (Къшъгъ жабык турат)

Карыя- Харис: Оо, эл журт! Ким бар? Нан ооз тийгизип, чай берер киши барбы? Бир аз эс алып, андан ары жол улайлы!

Келин-Сумая: (Булкунуп \йгъ кирип кетет)

К\йъъс\-Жусуп: Келиёиз, ата! Куш келипсиз! Аман-эсен чарчабай ж\ръс\зб\? (жайгаштырып,дасторкон жаят,аялы конокту жактырбай идиш-аяктарды калдыратып алып келет)

Карыя-Харис:Жакшы, жакшы, уулум. (ойлонуп калат). Уулум, кереге-уугуё т\з экен, бирок т\нд\г\ё кыйшык экен.

К\йъъ-Жусуп: Т\нд\г\м кыйшык болгону менен, бирок т\т\н\м т\з чыгып жатат го.

Карыя-Харис: Ооба, кара уй ак с\т берет, кара тоок ак жумуртка тууйт эмеспи.

К\йъъ-Жусуп: Ооба, ата, «миё уккандан бир къргън артык дейт» ъз\ё\з к\бъ болуёуз.

 

                              

                                     (Къшъгъ ачылат)

 Даниел1: Салам айтпай иш баштаба, Адеп башаты- саламдашуу дегендей, алгач саламдашып алалы.

 

Даниел2:   Салам дештин кыргызча мааниси бар,

                  Саламдашуу жън элэ эмес, шааниси бар.

                  Ар адамга биринчи тынчтык каалап,

                  Жай сурашып андан кийин таанышуу бар.

 

Мээркан: Эли-журтум баарыёарга салам болсун,

                  Кыргызымдын учу-кыйры аман болсун

                  Эл оозунда тилим,дилим ъс\п-ън\п,

                  Жеримде бейпилчилик заман болсун.

 

Иса:           Оо,кутман эл сурашалы амандык,

                   Бир бололу алыс болсун жамандык

                   Б\г\нк\дъй майрам болсун к\ндъ эле,

                   Биз сиздерге жакшылыкты кааладык.

 

Сумая:      Ак сакалы баарысы,

Сумая:      Жаштар анан карысы,

Нурайым:Байбичеси , кыздары,

Айзат:       Келиндери, бийкечтери

Хор:           Баарысы теё аманбы?

 

Альбина:   Ынтымакка чакырган,

Ибрагим:  Наркты, салтты каклтырган,

Хор:           Улуулар б\г\н аманбы?

 

Кайрыл:    К\ч\ толгон билекте, къп таанылган иште дагы эмгекте,

Г\лиза:      Эл ишенген жигиттер,

Хор:           Алар дагы аманбы?

        (Ийилип, колду кък\ръккъ алышат.)

 

 /пъл: Кыргыз деп б\г\н ырдаймын,

             Кыргыз тилин даёктаймын.

             Тилди с\йгън меймандар,

             Сиздерге ысык саламым.

 

 

 

Даниел1: Жарса да к\ч\ булутту,

                        Тил гана сактайт улутту.

                        Чечкинд\\ ойго келели,

                        Кабылдап ар кыл сунушту.

 

           /пъл:  Аралап, тоону жылганы,

                       Деёиздей тереё сырлары.

                       Отуз жыл мындан илгери,

                       Бекилген тилдин мыйзамы.

 

       Даниел1: Бай тилдин ар кыл т\р\ къп,

                         Башталган иштин кыры къп.

                         Ушул к\н биздин мектепте,

                         Аталды «Эне тил» к\н\ деп.

 

             /пъл: Кыйналыш болсо жеёели,

                        Бардыгын кайрып келели.

                        Директор ачсын кечени,

                        Агайга създ\ берели.

 

Даниел1: Б\г\нк\ «Тилим менен улутмун» аттуу кечени ачып бер\\ \ч\н съз: Ормош Сапаров атындагы орто мектебинин директору Алимов Ысмайыл Абытжановичте.

 

Гимн: Кыргыз тилинин гимни

 

Доклад: Жолдошова Махмида Мусаевна

 

Даниел1: Эне тил!

                 Кандай жънъкъй, кандай бийик, кандай улуу съз! Дал ушул съз ар бирибиздин каныбызды ойнотуп, акылыбызды арышты=атып турат.

/пъл: «Элди т\бъл\к \л кылып турган – анын тили», «Тилим барда улутмун, тилим менен улукмун, эне тили болбосо, аты аталбайт улуттун» - дегендей эне тилибиз – кыргыз тилин, аны мамлекеттик тилибиз катары даёазалоо кечесин баштоого уруксат этиёиздер.

Харис:    Кылычты кыя чапкан тил

                 Кыргызым барктап баккан тил

                 Кызыл жалын от кечип,

                 Кылымдап жолду баскан тил.

                 Кырааты менен с\йлъсъ,

                 Кытайга дагы жаккан тил.

 

 

Даниел1: Акындын багын ачкан тил,

                  Акылды элге чачкан тил.

                 Башына сактап жат айткан,

                 Бабабыз «Манас» б\т баткан тил.

                 Аалмды элге таанытып,

                Айтматов багын ачкан тил.

 

Жусуп:   Тил сыйкырдуу,улуу,к\чт\\ жаныбар,

                Тилдин тили,деми,каны,жаны бар.

                Тил улутка ж\рък болсо къъдъндъ,

                 Улут тилге ж\рък болгон жагы бар.

 

Иса:         Кудуретт\\,кереметт\\,канаттуу,

                  Кыргыз тилдей тил жок жарык д\йнъдъ.

                  Кудай мени кыргыз кылып жараткан,

                  Кыргыз тилин м\мк\н эмес с\йбъъгъ.

                

Жаннатай:Тилсиз элдин тукуму курут болгон,

                     Тилин сактап калган эл улут болгон.

                     Ата салтын,мурасын унуткандар,

                     Акыр т\б\ тир\\лъй дудук болгон.

 

Кайрыл:    Бирге ж\ръм эне тилим кадырлайм,

                    Бул тил менен иштейм,с\йлъйм,ыр ырдайм.

                     Башка тилди жандай жакшы кърсъм да,

                     Ъз тилимди с\йгън\мдън жаёылбайм.

 

Даниел:      Эчен ашуу ашкан тил,

                     Элибиз барктап баккан тил.

                     Элдигин элим жоготпой,

                     Энедей барктап баккан тил.

                     «Эр Тъшт\к», «Жаёыл», «Курманбек»,

                     Эпостун баары баткан тил.

 

Курбанбек:Эне тилим нечен кылым карыткан,

                     Карагыла басып ъткън тарыхтан.

                      Ъз тилиёде с\йлъ кыргыз элибиз,

                      Эне тилин жоодон сактап алышкан.

 

Зурайда:    Эне тилим кубат берч\ куралым,

                    Ъз\ё менен сыймыктанар убагым.

                   Керек болсо берер элем жанымды,

                   Жан ордуна келет тилди сурагым.

 

Айдана:    Ар улуттун ъз тилинде тилеги,

                   Ар улуттун сактаар булак м\ръг\.\

                   Ал тил экен. Тил улутту ълт\рбъс,

                   Ар улуттун согуп турган ж\ръг\.

 

Даниел:   Тил жоголсо жоголот да элибиз,

                  Тил жоголсо чыкпай калат демибиз.

                  Т\пк\л\ккъ къз таштачы замандаш,

                  Биз ким элек,ким болобуз эми биз.

  

Даниел1: Эне менен эне тил, ата менен Ата Журт бирдей эле ыйык, бирдей эле кудурет к\чкъ эгедер улуу т\ш\н\ктър. Эне тили менен Ата Журтун ардактаган уул-кыздар – эл журтуна улуу кызматын аябаган анык азаматтар!

 

/пъл: Туура айтасыё. Ошон \ч\н мындай деп айткым келет. Энеден айрылган жетим эмес, эне тилинен айрылган анык жетим, атадан айрылган жетим эмес, Ата Журтунан айрылган анык жетим! Багыбыз тоодой болсун десеё, энебиз да болсун, атабыз да болсун, Ата Журтубуз да болсун!

 

Даниел1: Анда эмесе, кезек, эне тилди даёктаган учкул създърдъ.

 

Албина: Тил-жазуучунун,мылтык-жоокердин куралы,

                Курал канчалык к\чт\\ болсо,анын ээси да ошончолук к\чт\\ болот.  М.Горький

 

Айзирек:  Эне тил -элди,тарыхты тактаган,

                  Эне тил -эли-журтту сактаган.

 

Сумая:     Адамдын жан-д\нъс\н толук ачып,къркъмдъп м\нъздъгън тил гана улуу эпосторду жарата алат.

 

Сумая: Эне тилин эш туткан-кеменгердин белгиси,

              Эне тилин унуткан-кемпайлыктын белгиси.

 

Эрнис: Ар бир тил ъз элине улуу.            Ч.Айтматов

Урниса: Тил-улуттун кубанса кубанычы,кайгырса кайгысы жана акыл-эси.

Элдияр: Укканга санат, учканга санат-тилим.

 

Раяна: Илим менен билимге къп\ръ тил,

             Къкълъткън адамды тили деп бил.

 

Хор:   «Кыргыз калкым»

 

Даниел1:Къзгъ с\йк\м кыргыз бийин,

                 Кимдер гана билбешсин.

                 Кыргыз кыздар кызгалдактай,

                 Кулпурушуп бийлешсин,-дегендей,назарыёыздарда кыргыз бийи менен 7-а-классынын кыздар жамааты.

 

/пъл: /й\нъ конок келсе, ж\з\ жарык,

            Мал союп сактап, сактап келген ата салтын.

            Кызытып, кымыз берип май жедирген,

            Салтыёдан кагылайын кыргыз калкым   - дегендей, элибиздин б\г\нк\ к\нгъ чейин колдонуп келген улууну урматтоо, кич\\н\ ызаттоо мааниси бар «Ат тергъъ» сиздердин назарыёыздарда.

 

/пъл:   Кыргызда келиндер кайын журтуна мамиле аркылуу сый-урматын туюнткан «тергъъ» салты бар.Келин к\йъъс\н жана анын туугандарын ъз\ барда да,жокто да атынан айтпай,башка съз менен атаган. Мындай мамиле \й ээсинин жети атасына да тиешел\\ болгон.

 

Карыя:  Келгиле, балдарым. Отургула дасторкондун четине.

                  - Кел, келиним. б\г\ндън баштап сен дагы биздин \й -б\лъ м\чъс\ болдуё. Эмесе, балдарым менен тааныштырып коеюн.

            Чоё уулумдун аты – Козу,

            Экинчисинин аты – Бър\,

            Ортончу уулумдун аты – Булак,

            Кийинкисинин аты – Бычак,

            Кенже уулумдун аты – Кайрак.

            Ушундай, кызым. Билсеё да айтып коеюн кайнагаларыёдын кайнилериёдин аттарын тергеп ж\рг\н (келинге карап).

                   - Кана, эми, балдарым. Чайды ичкен болсоёор ъз ишиёерди аткара бергиле.

             (Келин сууга чыгат,бир козуну карышкыр тамактап жаткан болот)

Келин: Ата, ата! Жылжыманын боюнда маараманы улума жеп жатат. Жаркылдаманы бълъмъгъ бълъп келе калыёыздар.

Балдары: Ата, козуну союп келдикю

Карыя: Балдарым, келгиле баарыёар. Келиним, жакшы тарбия Берген атаёа рахмат. Каада-салтты сактаган энеёе рахмат. Мен сени сынап, балдарымдын аттарын ъгърт\п айттым эле. Мени абдан ыраазы кылдыё. Балдарымдын ъз аттары менен таанышып кой. Мындай кылганымдын себеби азыркы учурда ат тергъъ салты эл арасында солгундай т\шкън болчу. Бирок салтты сактагандар жок эмес экен. Уулум менен кошо кары, бактылуу бол, оомийин! 

                   - Балдарым силер этти казанга салгыла.

/пъл: Эне тилсиз эр болбойт,

            Эр с\йбъгън жер болбойт.

            Эне тилин билбеген,

            Эч нерсеге теё болбойт.

            Элин-жерин сыйлаган,

            Эч нерседен кем болбойт.Анда эмесе, «Эне тил» аттуу ыры менен Жамалдинов Даниел сиздердин назарыёыздарда.

/пъл: Ошондой эле мектептин китепканачысы Калмурзаева Адалат эжекенин жеке чыгармачылына жалпыёыздардын къё\л\ё\здърд\ бурмакчыбыз.

 

Даниел1: Арышын кенен таштады,

                 Азыркы кыргыз жаштары.

                 Орустун тилин бул кезде,

                 Ъз эне тилдей жаттады.

                 Англис,немец тилинен,

                 Лекция окуй баштады. Кезек,орус тили жана англис тили ийриминин окуучуларында.Чыгармачылыктарына ъз\ё\здър к\бъ болуёуздар.

 

/пъл: Тилин с\й Токтогулдун,Жээренченин,

            Улутумдун белгиси эне тилим.

            Урматы сен,атамдын,энекемдин,

            Силер кыргыз,мен кыргыз ошол \ч\н. Алдыёыздарга кыргыздын дагы бир сулуу кызы Исабек кызы Топчуг\лд\ сонун чыгармасы менен чакырып алсак.

 

Алып баруучулар:Эне тилим-энем,элим,уюткум,

                                 Тунук болсом-тилим менен тунукмун.

                                 Улук болсом-тилим менен улукмун,

                                 Улут болсом-тилим менен улутмун.

                                 Анткени тил-ар улуттун улуттугун аныктаар,

                                 Паспорту да,мандаты да,метрикасы да УЛУТТУН!

Жыйынтыктоочу съз кайрадан эле директор - Алимов Ысмайылжан Абытжановичте .