Типы рыбалки в Якутии

“ САХА СААРЫННАРА-2022” өрөспүүбүлэкэтээҕи оскуола оҕолорун

уонна улахан дьон конференцията

П.С.Егоров аатынан Акана орто оскуолата

Акана нэһилиэгин аатырбыт

балыксаттара

Үлэни толордо: Акана оскуолатын

8-с кылааһын үөрэнээччитэ

Акимов Юрий

Салайааччы: Чуручанова Сахая

Владимировна

Акана, Ньурба

Биһиги курдук тымныы айылҕалаах дойдуга балык, эт уонна үрүҥ ас – тыыннаах буолар төрүт аспыт. Эппит - хааммыт тыйыс усулуобуйаны тулуйарыгар, туруктаах буолуутун хааччыйар битэмиини биэрэр.

Акана балыксыттара колхозка күннээҕи үлэлэрин таһынан бултаан, балыктаан дьиэ кэргэннэрин аһаталлара, ыарахан сэрии кэмигэр Акана олохтоохторун аччыктааһынтан быыһаабыт өҥөлөөхтөр.

Кинилэр бары билигин уос номоҕо буола сылдьаллар.

• Үлэ сыала : Балыктааһын көрүҥнэрин уонна Акана нэһилиэгин аатырбыт балыксыттарын үөрэтии, чинчийии.
• Үлэ соруга:

• Балыктыыр тэрил туһунан матырыйаал хомуйуу;
• Акана нэһилиэгин балыксыттарын туһунан ыстатыйалары үөрэтии, ырытыы.

I.Балыктааһын көрүҥнэрэ Куйуур

Куйуур диэн саас муус аннынан балыктааһын буолар. Халлаан сылыйдаҕына, күн уһаатаҕына, чычаас күөлгэ ойбон алларан, дөйүөрбүт собону, мундуну куйуурунан баһан таһаараллара.

Илим

Илим диэн үксүн саас, сайын, күһүн балыктыыр ньыма буолар. Илим киэҥ уонна кыараҕас илим диэҥҥэ арахсар. Киэҥ илимҥэ улахан, бөдөҥ собо. Оттон кыараҕас илимҥэ бытархай собо иҥнэр эбит.

Туу

Маһы синньигэс гына тыыран (эбэтэр талаҕы) өрөн оҥоһуллар, күөлгэ, үрэххэ уган балыгы бултуур тэрил. Икки көрүҥнээх буолар: ардьаах туу, күөнэх туута

Күөгү

Уһун ураҕас уһугар баайыллыбыт күрүчүөктээх быа. Тэрилэ: күөгү ураҕаһа, күөгү быата, устугас бэлиэ, кыра дьаакыр (тимир, сибиниэс), күрүчүөк.

Муҥха

Муҥха - саха омук мууһу аннынан балыктааһын биир ньымата буолар. Муҥханы улахан чардаатка түһэрэллэр. Икки өттүнэн элбэх ойбон тэһэллэр, онон үтүмэх ыыталлар. Көхө тутааччы, бэчимэ тардааччылар, нырыыһыттар бааллар.

II.Акана нэһилиэгин аатырбыт балыксыттара Николаев Герасим Николаевич - Дыдыай (1873-1974)

Оҕо эрдэҕиттэн ааттаах балыксыт, илимньит этэ. Сэрии аччык сылларыгар илимнээн, туулаан бүтүн колхоз дьонун соҕотоҕун сайын устата собонон, мундунан хааччыйан, үгүс дьону аччыктыыртан быыһаабыта. Туу оңорон ыалларга тарҕатара, илим баайара.

Иннокентьев Василий Иннокентьевич – Чаалбаан (1884-1977)

Кылынан муңха баайан оңорбута. Олус сыралаахтык үлэлээн биир сыл иһигэр улахан муңханы баайбыта. Күөллэр ууларын уонна балыктарын үөрэппитэ. Колхозка муңхалыыра.

Поликарпов Михаил Егорович (1903 – 2004)

Өр сылларга күһүңңү, сааскы муңхалары тэрийэр, биллэр муңхаһыт. Балык сырыытын, хас күөл ханан дириңнээҕин биэс тарбах курдук билэр. Сэрии аччык сылларыгар элбэх киһини өрүһүйбүтэ.

Егоров Данил Леонтьевич – Хара Дайыла (1901 – 1994)

Мин хос-хос эһэм Данил Леонтьевич колхоз, тыыл бэтэрээнэ.Оройуоҥҥа “Рыбтрескэ”,Булуҥҥа балык бригадатын салайааччыта. Аатырбыт муңхаһыт. Эһэм ханнык баҕарар үлэҕэ тэрийээччи дьоҕура таһымныы сылдьара. Үлэ барыта кини сүбэтинэн толоруллара. Кинини наставник этэ. Колхозка балыгынан элбэх дохуоту киллэрбитэ, нэһилиэнньэни аһаппыта. Биир сыл Ойбон Эбэттэн 17 тонна балыгы биирдэ түһэрэн ылбыта уос номоҕор хаалбыта.

  Егоров Анатолий Данилович (1952-2017)

Егоров Анатолий Данилович аҕатын кытта эдэр эрдэҕиттэн муҥхаҕа сылдьыһан үөрэммитэ. Сылын аайы салайааччынан, нэһилиэк баһылыгынан да үлэлии сылдьан муҥха тэрийэн оройуон, куорат, нэһилиэк дьонун минньигэс собонон хааччыйан дьон махталын ылбыта.

Түмүк

Мин бу үлэбин суруйан баран балыктааһын көрүҥнэрин, Аканам аатырбыт балыксыттарын, хос-хос эһэм Егоров Данил Леонтьевич туһунан элбэҕи биллим.

Муҥханы чахчы улахан тэрээһиннээх, талааннаах эрэ киһи кыайа-хото тутан ыытар. Оннук киһини былыр сүрдээҕин өрө туталлар эбит. Онон мин хос-хос эһэбинэн киэн туттабын. Кинини холобур оҥостобун.

Аканаҕа бултааһын, балыктааһын билигин да өрө тутуллар. Эдэр дьон эһэлэрин, аҕаларын утумнаан муҥхалаан, илимнээн, куйуурдаан дьоннорун-сэргэлэрин аһата тураллар.

Пандемиянан сибээстээн, билигин элбэх киһилээх муҥхалар ыытыллыбаттар. Аҕыйах киһилээх муҥхалары тэрийэллэр, бастатан туран кырдьаҕастарга уонна аҥардас ийэлээх ыалларга бэрсэллэрин иһин дьон-сэргэ махтанар.

Болҕомтоҕут иһин махтал!